Bank-moliya xizmatlari

2-rasm. Ta’minlangan hujjatlashtirilgan akkreditivlar orkali hisob-

kitoblarni amalga oshirish tartibi 
Bu yerda: 
(1) – oldi-sotdi shartnomasini imzolash;
(2) – sotib oluvchi akkreditiv ochish to‘g‘risida o‘z bankiga ariza beradi; 
(3) – sotib oluvchining banki sotib oluvchining joriy schyotidan to‘lov
summasini olib, uni alohida schyotda (22602-schyotda) deponentlaydi; 
(4) – sotib oluvchining banki mol yetkazib beruvchining bankini akkreditiv
ochilganligi to‘g‘risida yozma ravishda xabardor qiladi; 
(5) – mol yetkazib beruvchining banki mol yetkazib beruvchiga
hujjatlashtirilgan akkreditiv ochilganligi to‘g‘risidagi xabarni yetkazadi; 
(6) – mol yetkazib beruvchi tovarlarni jo‘natadi;
(7) – mol yetkazib beruvchi tovarlar bilan bog‘liq bo‘lgan hujjatlarni 
o‘zining bankiga uzatadi;
(8) – mol yetkazib beruvchining banki tovarlar bilan bog‘liq bo‘lgan 
hujjatlarni tekshiradi va qabul qilib oladi (agar hujjatlarda xatoliklar mavjud bo‘lsa,
u holda hujjatlar to‘g‘rilash uchun mol yetkazib beruvchiga qaytariladi); 
(9) – mol yetkazib beruvchining banki tovarlar bilan bog‘liq bo‘lgan
hujjatlarni sotib oluvchining bankiga jo‘natadi; 
(10) – sotib oluvchining banki deponent schyotidagi mablag‘lar hisobidan
to‘lovni amalga oshiradi; 
(11) – sotib oluvchining banki tovarlar bilan bog‘liq bo‘lgan hujjatlarni sotib
oluvchiga beradi; 
(12) – mol yetkazib beruvchining bankiga to‘lovni amalga oshirilganligi
to‘g‘risidagi xabar yetkaziladi; 
(13) – mol yetkazib beruvchining banki to‘lov summasini mol yetkazib
beruvchining joriy schyotiga o‘tkazadi; 
(14) – mol yetkazib beruvchining joriy schyotidan ko‘chirma.

---

2.2-rasmdan ko‘rinadiki, ta’minlangan hujjatlashtirilgan akkreditivlarda

yetkazib berilgan tovarlar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar bo‘yicha to‘lovlar to‘liq 
kafolatlangan. Bu esa, o‘z navbatida, to‘lovsizlik muammosini hal qilish, xo‘jaik
yurituvchi sub’ektlar o‘rtasidagi debitor-kreditor qarzdorlik hajmini qisqartirish 
nuqtai-nazaridan ijobiy holat hisoblanadi.
Ayni vaqtda, ta’minlangan hujjatlashtirilgan akkreditivlarga xos bo‘lgan 
qator kamchiliklar mavjud deb hisoblaymiz. Fikrimizcha, ulardan asosiylari
sifatida quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 
1. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar pul mablag‘larining ma’lum qismi ularning
xo‘jalik aylanmasidan chiqib qoladi. Deponentlangan pul mablag‘laridan sotib 
oluvchi o‘zining xo‘jalik faoliyatida foydalana olmaydi, tijorat banki esa
deponentlangan mablag‘ga foiz hisoblamaydi. 
2. Ta’minlangan hujjatlashtirilgan akkreditivlarda to‘lovni amalga oshirish
davri cho‘zilib ketadi, hujjatlar nisbatan uzoq aylanadi. Natijada tovarlarni sotish 
jarayoni ham cho‘zilib ketadi.
3. Ta’minlangan hujjatlashtirilgan akkreditivlarda deponent qilingan pul 
mablag‘larining real qiymatini pasayish xavfi saqlanib qoladi. Mazkur xavf
inflyatsiya va vayutalarning almashuv kurslarini o‘zgarishi bilan bog‘liq. 
Inflyatsiyaning kuchayishi natijasida milliy valyutada deponent qilingan
mablag‘larning real qiymati pasayadi, valyuta riski ta’sirida esa, milliy va xorijiy 
valyutalarda deponent qilingan mablag‘larning real qiymati pasayishi mumkin.
Quyidagi rasm ma’lumotlari orqali hujjatli inkasso vositasidagi naqd pulsiz 
hisob-kitoblarni amaga oshirish tartibini ko‘ramiz.

Mol yetkazib

beruvchining
(12)banki (4)
(5)

Sotib oluvchining

(9)banki (6)

(11)

---

(13) (3)

(7) (8)

(10) (2)
Mol yetkazib 

beruvchi

(1)

Sotib oluvchi