Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
40 Gþzlÿyÿrkÿn aülasa da, ÿri ilÿ gþröøÿ Nadya bayrama gedÿn kimi gedirdi. Arvadû qapûnûn aüzûnda gþrönÿn kimi Qleb ayaüa durub gölÿ-gölÿ ona tÿrÿf gÿldi. Bu gölömsÿmÿ hÿm onun þzö- nön, hÿm dÿ Nadyanûn bircÿ addûm atmasû qÿdÿr ÷ÿksÿ dÿ, qadûnûn örÿyi sevinclÿ doldu: Qleb ona yenÿ ÿvvÿlki kimi yaxûn gþröndö! ßri ona qarøû dÿyiømÿmiødi! Boz yumøaq kostyum geyinmiø, boynu þköz boynuna oxøayan istefada olan qanqster balaca masaya yaxûnlaødû vÿ bununla da dar otaüû ortadan bþlÿrÿk onlara yaxûnlaømaüa imkan vermÿdi. – Èmkan verin, he÷ olmasa, ÿlindÿn tutum! – Nerjin hid- dÿtlÿndi. – Olmaz, – deyÿ sþzö ÷þlÿ buraxmaq ö÷ön aüûr ÷ÿnÿsini göclÿ aralayan nÿzarÿt÷i cavab verdi. Nadya ÷aøqûnlûqla gölömsöndö, ÿrinÿ iøarÿ etdi ki, möba hisÿ etmÿsin, dÿri þrtöyönön altûndan liflÿri ÷ûxmûø kres loya oturdu. Bu kresloda yözlÿrcÿ insanû o dönyaya yola salan dan sonra þzlÿri dÿ vaxtûndan ÿvvÿl onlarûn yanûna getmiø bir ne÷ÿ möstÿntiq nÿsli oturmuødu. – Tÿbrik edirÿm sÿni! – øÿn gþrönmÿyÿ ÷alûøan Nadya tez dillÿndi. – Saü ol. – Gþr nÿ xoø tÿsadöfdör – mÿhz bu gön! – Ulduzlarûn iøidir... (Onlar bir-biri ilÿ danûømaüa þyrÿøirdilÿr.) Nadya nÿzarÿt÷inin baxûølarûnû vÿ ona ÿzab verÿn mþv- cudluüunu hiss etmÿmÿk ö÷ön sÿylÿr edirdi. Qleb isÿ elÿ oturmaüa ÷alûøûrdû ki, laxlayan taburet onu aürûtmasûn. Balaca möttÿhim masasû ÿrlÿ arvadûn arasûnda dururdu. – Bir dÿ qayûtmamaq ö÷ön: sÿnÿ bir az ÷þp gÿtirmi øÿm, bilir sÿn dÿ, anam necÿ biøirirdi? Baüûøla, baøqa he÷ nÿ yox idi.
364 – Mÿnim ÿzizim, o da lazûm deyildi! Hÿr øeyimiz var. – ×þp ki yoxdur? Kitablarû isÿ tapøûrmamûødûn... Yese- nini oxuyursan? Nerjin tutuldu. Bir aydan ÷ox idi ki, Øikinÿ Yeseninlÿ baülû donos vermiødilÿr, o da Yeseninin qadaüan olun du- üunu deyÿrÿk kitabû gþtörmöødö. – Oxuyuram. (Cÿmi yarûm saat vaxtlarû olduüu halda tÿfÿrröatlara varmaq olardûmû!) Otaüûn soyuqluüuna, demÿk olar ki, qûz- dû rûl ma masûna baxmayaraq, Nadya körkönön döymÿ lÿrini vÿ yaxa lû üûnû a÷dû – ÿrinÿ yeni, bu il tikilmiø körköndÿn baøqa (Qleb nÿ ö÷ön sÿ onun yeni körkönö gþrmör vÿ inadla susurdu) tÿzÿ bluz kasûnû da gþstÿrmÿk istÿdi ki, narûncû rÿngi ÿrinin zÿif iøûqda torpaq rÿngi almûø tutqun sifÿtini bir az can lan dûrsûn. Qleb þtÿri baxûøla arvadûnû baødan-ayaüa kimi – özönö, boynunu, yaxasûnûn a÷ûq yerlÿrini – sözdö. Nadya bugönkö gþröødÿ onun ö÷ön ÿn vacib olan bu baxûø altûnda ÿrinÿ yaxûnlaøûrmûø kimi yerindÿ qurcalandû. – Tÿzÿ kofta geymisÿn. Bir az ÷ox gþstÿr. – Bÿs körk? – öz-gþzönö turøutdu. – Nÿ körk? – Körk – tÿzÿdir. – Doürudan, – nÿhayÿt, Qleb anladû. – Körk tÿzÿdir! – O, baxûøû ilÿ körkön qara, qûvrûm töklÿrini sözdö, beø yöz manatlûq körkö beø min manatlûqdan fÿrqlÿndirÿ bilmÿdiyi ö÷ön he÷ fikir dÿ vermÿdi ki, arvadûnûn ÿynindÿki körk qaragöl dÿrisindÿndir, dÿrinin þzönön saxta, ya da doüru÷u olmasûnû dÿqiqlÿødirmÿk isÿ onun aülûna da gÿlÿ bilmÿzdi. Nadya körkönö yarûyacan soyundu. Qleb arvadûnûn qûz- lûq ÷aülarûnda olduüu kimi qÿøÿng boynunu, ensiz zÿrif ÷iyin lÿrini vÿ bluzkasûnûn qûrûøûqlarû altûnda þtÿn illÿr ÿrzin- dÿ boøa lûb sallanmûø dþølÿrini gþrdö. Nadyanûn yeni paltarlarûnûn, yeni tanûølûqlarûnûn ÿvvÿlki qaydada davam etmÿsi haqqûnda mÿzÿmmÿtli fikirlÿri bu Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 365
söst øÿkildÿ sallanmûø dþølÿri gþrÿndÿn sonra mÿrhÿmÿt vÿ peøman÷ûlûq hissi ilÿ ÿvÿzlÿndi: hÿbsxana maøûnûnûn aman- sûz ÷arxlarû onun da hÿyatûnû basûb ÿzmiødi. – Sÿn arûqlamûsan, – mölayim sÿslÿ dedi. – Yaxøû qida- lan. Èmkanûn yoxdur? “Mÿn gþzÿl deyilÿm?” – Nadyanûn gþzlÿri soruødu. “Sÿn yenÿ dÿ fösunkarsan!” – ÿrinin gþzlÿri cavab verdi. (Polkovnik-leytenant bu sþzlÿri qadaüan etmÿmiødi, lakin onlarû yad adamlarûn yanûnda demÿk olmazdû...) – Mÿn qidalanûram, – Nadya yalan danûødû. – Sadÿcÿ, hÿyat sakit deyil, bezdiricidir. – Nÿ olub, danûø. – Yox, ÿvvÿl sÿn. – Mÿn? Nÿ danûøûm ki? – Qleb gölömsöndö. – Mÿn pis deyilÿm. – Bilirsÿn... – qadûn utancaqlûqla danûømaüa baøladû. Øiøman, buldoqa oxøayan nÿzarÿt÷i masanûn yarûm metr- li yin dÿ dayanmûødû vÿ evlÿrin giriø qapûlarû aüzûnda qoyul- muø daø øir heykÿllÿrinin yoldan ke÷ÿnlÿrÿ baxdûüû kimi, gþrö øÿn lÿrÿ diqqÿt vÿ hÿqarÿtlÿ yuxarûdan-aøaüû baxûrdû. Nÿzarÿt÷i ö÷ön anlaøûlmaz olan bir danûøûq tÿrzi, iøarÿ vÿ eyhamlar dili tapmaq lazûm gÿlirdi. Þzlÿrinin dÿ aøkar hiss etdiklÿri ÿqli östönlök isÿ onlara bu dili tapmaqda kþmÿk etmÿli idi. – Bÿs kostyum – þzönönködör? – Nadya baøqa mþvzuya ke÷di. Nerjin gþzlÿrini qûydû vÿ komik tÿrzdÿ baøûnû yellÿdi. – Haradan mÿnimki olur? Potyomkin funksiyasû daøû- yan dûr. Ö÷ saatlûüa. Qoy sfinks sÿni ÷aødûrmasûn. – Bacarmûram, – hÿlÿ dÿ ÿrinin xoøuna gÿldiyinÿ ÿmin olan Nadya dodaqlarûnû narazû uøaq kimi qabaüa uzatdû. – Biz bunu yumoristik tÿrzdÿ qÿbul etmÿyÿ þyrÿømiøik. Nadya Gerasimovi÷lÿ sþhbÿtini xatûrlayaraq ah ÷ÿkdi. – Biz isÿ – yox. Nerjin dizlÿri ilÿ arvadûnûn dizlÿrini tutmaq istÿdi, lakin masanûn altûnda istintaqa ÷aüûrûlmûø mÿhbusun ayaqlarûnû
366 uzada bilmÿyÿcÿyi sÿviyyÿdÿ qoyulmuø arakÿsmÿ bu tÿmasa da mane oldu. Masa tÿrpÿndi. Dirsÿklÿri ilÿ ona sþykÿnÿn Qleb arvadûna tÿrÿf ÿyilÿrÿk dilxor halda dedi: – Belÿdir – hÿr yerdÿ maneÿ qoyurlar. “Sÿn – mÿnimsÿn? Mÿnimsÿn?” – onun baxûøû soruøurdu. “Mÿn – sÿnin sevdiyinÿm. Mÿn ÿvvÿlkindÿn pis deyilÿm, inan!” – qadûnûn boz gþzlÿri øÿfÿq sa÷ûrdû. – Bÿs iødÿ maneÿlÿrlÿ vÿziyyÿt necÿdir? Danûø. Demÿli, sÿn artûq aspirant deyilsÿn? – Yox. – Dissertasiyanû mödafiÿ etdin? – O da yox. – Bu necÿ ola bilÿr? – Belÿ... – ÷ox vaxt itirÿcÿyindÿn qorxaraq, tez-tez danûø- maüa baøladû. – U÷ ilÿ dissertasiyanû he÷ kÿs mödafiÿ etmir. Uzadûrlar, ÿlavÿ vaxt verirlÿr. Bir aspirant, mÿsÿlÿn, iki ilÿ “Èctimai iaøÿnin problemlÿri” adlû dissertasiya yazmûødû, amma mþvzusunu lÿüv elÿdilÿr... (Bunu niyÿ deyir? Bu ki he÷ vacib deyil!..) – ...Mÿnim dissertasiyam hazûrdûr, ÷ap da olunub, amma möxtÿlif dözÿliølÿr ÷ox lÿngidir... (Riyakarlûüa qarøû möbarizÿ – bÿyÿm bunu izah edÿ bilÿr sÿn?..) – ... sonra da ki surÿtlÿrin ÷ûxarûlmasû, fotoøÿkillÿr... Cild- lÿmÿ ilÿ necÿ olacaq – he÷ bilmirÿm. Qayüûlar lap ÷oxdur... – Sÿnÿ tÿqaöd verirlÿr? – Yox.
– Onda bÿs necÿ dolanûrsan?! – Mÿvacib alûram. – Harada iølÿyirsÿn? Harada? – Elÿ oradaca, universitetdÿ. – Nÿ iølÿyirsÿn? – Øtatdankÿnar, xÿyali bir vÿzifÿdir, baøa döøörsÿn? Ömu miy yÿtlÿ, hÿr yerdÿ mövÿqqÿtiyÿm... Yataqxanada da. Mÿn, ÿslindÿ... Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 367
Nadya gþzaltû nÿzarÿt÷iyÿ baxdû. Demÿk istÿyirdi ki, milisdÿ onu ÷oxdan Stromûnkada qeydiyyatdan ÷ûxarmalû idilÿr vÿ tamamilÿ sÿhv olaraq qeydiyyatûnû daha yarûm il uzadûblar. Bu, istÿnilÿn an özÿ ÷ûxa bilÿr! Amma belÿ øeylÿri DTN serjantûnûn yanûnda demÿk olmazdû... – ... Mÿn bugönkö gþröøö dÿ ... bu belÿ oldu... (Eh, yarûm saata, onsuz da, danûøa bilmÿzsÿn!..) – Dayan, bu haqda sonra. Mÿn soruømaq istÿyirÿm – mÿnimlÿ baülû maneÿlÿr yoxdur ki? – Þzö dÿ ÷ox sÿrt, ÿzizim... Mÿnÿ... xösusi mþvzu ver- mÿk istÿyirlÿr... ×alûøûram gþtörmÿyim. – Necÿ yÿni – xösusi mþvzu? Nadya dÿrindÿn nÿfÿs aldû vÿ gþzaltû nÿzarÿt÷iyÿ baxdû. Qanqsterin gÿrginlÿømiø, sanki, bu saat qadûnûn östönÿ atû- lûb baøûnû özmÿyÿ hazûr imiø kimi gþrönÿn sifÿti bir metr dÿn dÿ yaxûn idi. Nadya tÿÿssöflÿ ÿllÿrini yana a÷dû. Èzah etmÿk lazûm gÿlirdi ki, artûq universitetdÿ dÿ mÿxfilÿødirilmÿmiø mþvzu qalmayûb. Yuxarûdan-aøaüûya kimi bötön elm mÿxfilÿø di ri- lib. Mÿxfilÿødirilmÿk isÿ ÿri, ÿrinin qohumlarû vÿ bu qohum- larûn da qohumlarû haqqûnda yeni, daha ÿtraflû anket demÿk- dir. ßgÿr yazsaydû ki, “ÿrim ÿlli sÿkkizinci maddÿ ilÿ hÿbs olunub”, onda nÿinki universitetdÿ iølÿmÿyÿ, hÿm dÿ dis- ser tasiyanû mödafiÿ etmÿyÿ qoymayacaqdûlar. ßgÿr yalan- dan yazsa ki, “ÿrim itkin döøöb”, onun soyadûnû gþstÿrmÿli, DÈN-in kartotekasû özrÿ yoxlanûlan kimi dÿ yalan mÿlumat vermÿk östöndÿ mÿhkÿmÿ qarøûsûnda cavab vermÿli ola- caqdû. Nadya ö÷öncö imkanû se÷di, amma indi Qlebin diq- qÿtli baxûø larû altûnda hÿmin imkandan qa÷araq, hÿvÿslÿ danûø maüa baøladû: – Bilirsÿn, mÿn universitet þzfÿaliyyÿtindÿyÿm. Hÿmiøÿ konsertlÿrdÿ ÷ûxûø etmÿyÿ gþndÿrirlÿr. Bu yaxûnlarda Sötunlu zalda Yakov Zakla bir yerdÿ gecÿlÿrin birindÿ ÷ûxûø etmiøÿm. Qleb gölömsöndö vÿ inanmaq istÿmirmiø kimi baøûnû yellÿdi.
368 – Hÿmkarlar Èttifaqû gecÿ ke÷irirdi, tÿsadöfÿn alûndû, – amma yenÿ dÿ... Bilirsÿn, lap gölmÿlidir – mÿnim ÿn yaxøû donumu bÿyÿnmÿdilÿr, dedilÿr bununla sÿhnÿyÿ ÷ûxmaq olmaz, teatra zÿng etdilÿr, baøqasûnû gÿtizdirdilÿr, ÷ox qÿøÿng idi, lap dabanlarûma kimi döøördö. – ×ûxûø etdin – soyundurdular? – Aha. Qûzlar mÿni musiqiyÿ hÿvÿs gþstÿrdiyimÿ gþrÿ danlayûrlar. Mÿn dÿ deyirÿm: nÿyÿsÿ hÿvÿsli olmaq kimÿsÿ hÿvÿsli olmaqdan yaxøûdûr... Bu, boø yerÿ deyilmÿmiødi, bunu o, cingildÿyÿn sÿslÿ demiødi, bu, Nadyanûn uüurlu ifadÿsini tapmûø yeni prinsipi idi! – Vÿ o, tÿqdir gþzlÿyÿrÿk, baøûnû irÿli uzatdû. Nerjin arvadûna minnÿtdarlûq vÿ narahatlûqla baxûrdû. Amma bu dÿfÿ lazûm olan tÿqdiri, lazûm olan tÿsÿlli sþzlÿrini tapûb deyÿ bilmÿdi. – Dayan, xösusi mþvzu ilÿ baülû necÿ oldu... Nadyanûn kefi dÿrhal pozuldu, baøûnû aøaüû ÿydi. – Sÿnÿ demÿk istÿyirdim ki... Amma sÿn bunu ÷ox da örÿyinÿ salma – nicht wahr! – sÿn nÿ vaxtsa tÿkid edirdin ki, biz... boøanaq... – o, tam sakit tÿrzdÿ sþzönö bitirdi. (Bu, hÿmin o ö÷öncö imkan idi – bircÿ bu imkan hÿyata yol a÷ûrdû!.. – yalnûz bu halda anketindÿ “boøanmûøam” yox, “ÿrdÿ deyilÿm” yaza bilÿrdi, ÷önki anket ke÷miø ÿrinin soy- adûnûn, indiki önvanûnûn, valideynlÿrinin adlarûnûn, tÿvÿl löd- lÿrinin, mÿøüuliyyÿtlÿrinin vÿ önvanlarûnûn gþstÿrilmÿ sini tÿlÿb edirdi. Bunlarû yazmamaq ö÷önsÿ baøqa øÿhÿrdÿ, giz- licÿ boøanmaq lazûm gÿlÿcÿkdi.) Bÿli, nÿ vaxtsa tÿkid edirdi... Èndi isÿ diksindi. Yalnûz indi gþrdö ki, Nadyanûn barmaüûnda he÷ vaxt ayrûlmadûüû niøan özöyö yoxdur. – Hÿ, ÿlbÿttÿ, – Qleb qÿtiyyÿtlÿ tÿsdiqlÿdi. Hÿmin bu özök söz ÿlini Nadya xÿmir yayûrmûø kimi masanûn özÿrinÿ sörtördö. – Belÿ... ÿgÿr bunu... etmÿk lazûm gÿlsÿ... etiraz etmÿz- sÿn?.. – O, baøûnû qaldûrdû. Gþzlÿri bþyömöødö, onlarda baüûø- Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 369
lan maq vÿ baøa döøölmÿk xahiøi gþrönördö. – Bu, psev do- dur, – birnÿfÿsÿ, sÿssiz halda ÿlavÿ etdi. – ßhsÿn, ÷oxdan belÿ etmÿk lazûm idi! – Qleb zahirÿn onunla razûlaødû, amma daxilindÿ nÿ inam, nÿ dÿ mþhkÿmlik var idi. Bötön baø verÿnlÿrin dÿrkini gþröødÿn sonrakû vaxta saxlamaq qÿrarûna gÿlmiødi. – Bÿlkÿ dÿ, lazûm olmadû! – Nadya körkönö yenidÿn ÷iyinlÿrinÿ ÷ÿkÿrÿk, yalvarûrmûø kimi danûøûr, ÿvvÿlkindÿn xeyli yorüun vÿ ÿzgin gþrönördö. – Mÿn – hÿr ehtimala qarøû... mÿslÿhÿtlÿømÿk ö÷ön... Bÿlkÿ dÿ, he÷ lazûm olmadû. – Yox, niyÿ, sÿn döz edirsÿn, ÿhsÿn, – Qleb ÿzbÿrlÿmiø kimi tÿkrar edir, fikirlÿrini isÿ siyahû özrÿ hazûrladûüû vÿ indi Nadyanûn özÿrinÿ tþkmÿli olduüu mÿsÿlÿlÿrdÿ cÿmlÿødirirdi. – ßzizim, bunu aydûn dÿrk etmÿyin ÷ox vacibdir. Mÿnim möddÿtimin bitmÿsinÿ ÷ox da ömid bÿslÿmÿ! Nadyanûn özöndÿ iztirab ifadÿ olundu. – Möddÿt øÿrtilikdir, – Qleb sþzlÿrin vurüularûnû da necÿ gÿldi qoyaraq sÿrt vÿ tÿlÿsik izah edirdi ki, nÿzarÿt÷i onun fikirlÿrini tuta bilmÿsin. – O, spiral özrÿ tÿkrarlana bilÿr. Tarix nömunÿlÿrlÿ zÿngindir. Vÿ ÿgÿr mþcözÿ sayÿsindÿ bitmiø olsa belÿ – döøönmÿ ki, doüma øÿhÿrimizÿ, ÿvvÿlki hÿyatûmûza qayûdacaüûq. Ömumiyyÿtlÿ isÿ baøa döø, þzön ö÷ön aydûnlaødûr, hÿkk et: ke÷miø þlkÿsinÿ bilet satûlmûr. Mÿn, mÿsÿlÿn, hÿr øeydÿn ÷ox ona tÿÿssöf edirÿm ki, ÷ÿk- mÿ÷ideyilÿm.Bu,hansûsabirtayqaqÿsÿbÿsindÿ,Krасno- yarsk tayqasûnda, Anqaranûn aøaüûlarûnda necÿ dÿ lazûmlû olardû! Yalnûz belÿ hÿyata hazûrlaømaq lazûmdûr. Mÿqsÿdÿ ÷atûlmûødû: istefada olan qanqster yerindÿn tÿrpÿnmirdi, yalnûz þtöb-ke÷ÿn cömlÿlÿrin arxasûnca gþzönö dþyördö. Ancaq Qleb unutmurdu – yox, unutmamûødû, baøa döø- mördö (hamûnûn baøa döømÿdiyi kimi) ki, isti, rötubÿtli tor- paq östöndÿ gÿzmÿyÿ þyrÿøÿnlÿrÿ birdÿn-birÿ buz daülarû nûn özÿri ilÿ sözmÿk olmaz. Baøa döømördö ki, arvadû indi dÿ, möddÿtinin ÿvvÿlindÿ olduüu kimi, metodik olaraq, qalan
370 gönlÿri vÿ hÿftÿlÿri sayûr. Qleb ö÷ön hÿbs möddÿti parlaq vÿ soyuq sonsuzluq idi, Nadya ö÷ön – bu, iki yöz altmûø dþrd hÿftÿdÿn, altmûø bir aydan, beø ildÿn bir az artûq vaxt idi. Vÿ hÿmin vaxt ÿrinin möharibÿyÿ gedib-qayûtmadûüû vaxtla möqayisÿdÿ ÿhÿmiyyÿtli dÿrÿcÿdÿ az idi. Qleb danûødûqca Nadyanûn özöndÿki iztirab qorxuya ke÷irdi vÿ qadûnûn sifÿti kölrÿngi alûrdû. – Yox, yox! – Nadya tÿlÿsik dedi. – Bunu mÿnÿ demÿ, ÿzizim! (O artûq nÿzarÿt÷ini dÿ yaddan ÷ûxarmûødû, daha utan mûrdû.) – Mÿni ömidsiz qoyma! Mÿn buna inanmaq istÿ- mirÿm! Mÿn buna inana bilmÿrÿm! Bu, sadÿcÿ, ola bilmÿz!.. Bÿlkÿ, döøönörsÿn ki, sÿni, doürudan da, ata bilÿrÿm?! Qadûnûn öst dodaüû ÿsdi, sifÿti dÿyiødi, gþzlÿri isÿ sÿda- qÿt, yalnûz sÿdaqÿt ifadÿ edirdi. – Mÿn inanûram, inanûram, Nadyuøenka! – Qlebin dÿ sÿsi dÿyiødi. – Mÿn elÿ dÿ baøa döødöm. Nadya susdu, hÿyÿcanû sÿngidi. Otaüûn qapûsû aüzûnda cavan qara polkovnik-leytenant dayandû, diqqÿtlÿ bir yerÿ cÿmlÿnmiø ö÷ baøa nÿzÿr saldû vÿ nÿzarÿt÷ini ÷aüûrdû. Pikador boyunlu qanqster, istÿr-istÿmÿz, kiseldÿn ayû- rûr mûø lar tÿki, aralandû vÿ polkovnik-leytenanta tÿrÿf getdi. Orada, Nadyanûn körÿyinin dþrd addûmlûüûnda, bir-iki kÿl- mÿ kÿsdilÿr, bu arada isÿ Qleb sÿsini boüaraq soruøa bildi: – Soloqdinin arvadûnû tanûyûrsan? Belÿ dþnÿmlÿrÿ þyrÿømiø Nadya mþvzunu tez tuta bildi. – Tanûyûram. – Harada yaøadûüûnû da? – Hÿ.
– Ona gþröø vermirlÿr, deyÿrsÿn: o... Qanqster qayûtdû. – ...sevir! Sÿcdÿ edir! Èlahilÿødirir! – Qleb olduqca aram sÿslÿ, artûq nÿzarÿt÷inin yanûnda sþzönö bitirdi. Nÿ ö÷önsÿ mÿhz qanqsterin yanûnda Soloqdinin sþzlÿri tÿmtÿ- raqlû gþrönmÿdi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 371
– Sevir, sÿcdÿ edir, ilahilÿødirir, – Nadya qÿmli-qÿmli ah ÷ÿkÿrÿk tÿkrarladû. Diqqÿtlÿ ÿrinÿ baxdû. Nÿ vaxtsa qadûn diqqÿtliliyi ilÿ, hÿr halda, möøahidÿ etdiyi, nÿ vaxtsa yaxøû tanûdûüû, cavanlûüûna gþrÿ tam da olmasa, adamû indi tama- milÿ yeni, tamamilÿ tanûmadûüû bir insan kimi gþrördö. – Sÿnÿ döøör, – Nadya qÿmgin halda baøûnû tÿrpÿtdi. – Nÿ döøör? – Ömumilikdÿ. Buralar. Bötön bunlar. Burada olmaq, – Nadya nÿzarÿt÷inin baøa döømÿmÿsi ö÷ön sÿsinin tonunu dÿyiøib demÿk istÿyirdi: ÿrinÿ hÿbsxanada olmaq döøör. Lakin bu hal onu ÿrinÿ yaxûn etmirdi. ßksinÿ, yadlaø- dû rûrdû. ßri dÿ ki bötön þyrÿndiklÿrinin tÿhlilini sonraya, gþröø dÿn sonrakû vaxta saxlamûødû. Bötön bunlardan hansû nÿti cÿ nin ÷ûxarûlacaüûnû hÿlÿ bilmirdi, amma bu anda hÿr øeyi qabaqlamaq istÿyÿn örÿyi ilÿ ÿrindÿ zÿiflik, yorüunluq, xÿs tÿlik, kþmÿk yalvarûølarû axtarûrdû, elÿ øeylÿr tapmaq istÿdi ki, onlara qadûn þmrönön qalan hissÿsini dÿ hÿsr edÿ bil sin, bundan sonra da lap ikinci on ili dÿ gþzlÿyÿ vÿ onun yanûna tayqaya gedÿ bilsin. Ancaq ÿri gölömsönördö! Qleb o vaxt Krasnaya Pres- nyada olduüu kimi gölömsönördö! O, hÿmiøÿ þzöndÿn arxa- yûn olurdu, he÷ vaxt kiminsÿ iltifatûna ehtiyac duymurdu. Ada ma elÿ gÿlirdi ki, ona bu ÷ûlpaq taburetdÿ oturmaq da rahat dûr, o, ÿtrafûna mÿmnuniyyÿtlÿ baxûr, burada da tarix ö÷ön material toplayûrdû. O, saülam gþrönördö, gþzlÿri hÿbs- xana iø÷ilÿrinÿ riøxÿndlÿ qûüûlcûmlanûrdû. Ömumiyyÿtlÿ, ona qadûn sÿdaqÿti lazûm idimi? Doürudur, Nadya hÿlÿ bötön bunlarû döøönmÿmiødi. Qleb isÿ onun hansû bir fikrin yaxûnlûüûndan ke÷diyini bilmÿdi. – Bitirmÿk vaxtûdûr! – Klimentyev qapûnûn aüzûndan dedi.
– Belÿ tez? – Nadya tÿÿccöblÿndi. Qleb ÿzbÿrlÿdiyi “demÿli” siyahûsûndan ÿn vacib daha nÿyin qaldûüûnû yadûna salmaq istÿyÿrÿk alnûnû qûrûødûrdû.
372 – Hÿ! ßgÿr mÿni buradan uzaqlara aparsalar, mÿk tub- larûn arasû tamam kÿsilsÿ, tÿÿccöblÿnmÿ. – Apara bilÿrlÿr? Hara?? – Nadya bÿrkdÿn soruødu. Belÿ xÿbÿri – þzön dÿ indi deyirsÿn!! – Allah bilir, – Qleb ÷iyinlÿrini ÷ÿkÿrÿk mÿnalû bir tÿrzdÿ dedi. – Allaha inanmaüa baølamamûsan ki??! (Onlar he÷ nÿ haqqûnda danûøa bilmÿdilÿr!!) Qleb gölömsöndö: – Niyÿ dÿ yox? Paskal, Nyuton, Eynøteyn... – Kimÿ deyilmiødi, soyadû ÷ÿkmÿyin! – nÿzarÿt÷i sÿsini qaldûrdû. – Qurtarûrûq, qurtarûrûq! ßr vÿ arvad eyni vaxtda ayaüa durdu vÿ indi, gþröølÿrinin ÿllÿrindÿn alûnacaüû ilÿ risk etmÿk lazûm olmayan vaxtû, Qleb balaca masanûn östö ilÿ Nadyanûn nazik boynundan, onun artûq yadûndan ÷ûxmûø dodaqlarûndan þpdö. O, bir ildÿn sonra Moskvada olacaüûna ömid etmirdi ki, bu dodaqlardan bir dÿ þpÿ bilsin. Onun sÿsi nÿvaziølÿ titrÿdi: – Sÿnÿ necÿ yaxøûdûrsa, hÿr øeyi elÿ dÿ et. Mÿn isÿ... Sþzönö axûra ÷atdûrmadû. Onlar gþz-gþzÿ baxûøûrdûlar. – Bu nÿdir? Bu nÿdir? Gþröødÿn mÿhrum edirÿm! – nÿza- rÿt÷i bþyörör vÿ Nerjinin ÷iynindÿn tutub dartûrdû. Nerjin arvadûndan ayrûldû. – Mÿhrum et, lÿnÿtÿ gÿl sÿni, – göclÿ eøidilÿcÿk tÿrzdÿ mûzûldandû. Nadyaqapûyakimidaldalы÷ÿkildivÿÿriilÿvidalaøaraq, ÿlinin özöksöz barmaqlarûnû tÿrpÿtdi. Vÿ qapû ÷ÿr÷ivÿsinin arxasûnda gþzdÿn itdi. 41 ßr-arvad Gerasimovi÷lÿr þpöødölÿr. Kiøi balacaboy adam olsa da, arvadûnûn yanûnda duranda onunla bir boyda gþrönördö. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 373
Onlarûn bÿxtinÿ sakit vÿ sadÿ nÿzarÿt÷i döømöødö vÿ bu nÿzarÿt÷i ÿr-arvadûn þpöømÿsindÿ pis bir øey gþrmördö. Hÿtta utanûrdû ki, onlarûn normal gþröømÿlÿrinÿ mane olmaüa mÿcburdur. Ona qalsaydû, özönö divara ÷evirÿr vÿ yarûm saat belÿcÿ durardû, amma yox: polkovnik-ley te nant Klimentyev istintaq otaqlarûndan dÿhlizÿ ÷ûxan yeddi qapû- nûn yeddisinin dÿ a÷ûq qalmasûnû tapøûrmûødû ki, nÿza rÿt ÷i lÿ- rin þzlÿrinÿ dÿ nÿzarÿt edÿ bilsin. Gþröøÿ gÿlÿnlÿrin þpöøöb-þpöømÿmÿklÿri polkovnik- ley tenant ö÷ön dÿ maraqlû deyildi, bilirdi ki, bu sÿbÿbdÿn dþvlÿt sirri kÿnara ÷ûxa bilmÿz. Ancaq o da nÿzarÿt÷ilÿrindÿn vÿ mÿhbuslarûndan ehtiyatlanûrdû: onlardan bÿzilÿri ÷uüul- luüa cÿlb olunmuødular vÿ Klimentyevin þzöndÿn dÿ xÿbÿr- ÷ilik edÿ bilÿrdilÿr. ßr-arvad Gerasimovi÷lÿr þpöødölÿr. Lakin bu þpöø cavan vaxtû onlarû ehtizaza gÿtirÿn þpöø- lÿrdÿn deyildi. Bu, mödiriyyÿtdÿn vÿ taledÿn oüurlanmûø þpöø idi, rÿngsiz, tÿravÿtsiz þpöø idi – þlmöø adamûn yuxu- muza girÿrÿk bizÿ verÿ bilÿcÿyi þpöø kimi bir øey idi. Hÿrÿsi östönön faneri qabarmûø möttÿhim masasûnûn bir tÿrÿfindÿ oturdu. Bu yþndÿmsiz masanûn bÿzi insan hÿyatlarûndan daha zÿngin tarixi vardû. Onun arxasûnda uzun illÿr boyu hÿbs edil miø kiøilÿr vÿ qadûnlar oturmuø, gþz yaølarû tþkmöø, dÿh- øÿt dÿn donaraq keylÿømiø, þldöröcö yuxusuzluqla möba rizÿ apar mûø, mÿürur sþzlÿr demiø, ya da þz yaxûnlarû haq qûnda xûr da donos lar yazmûødûlar. Adÿtÿn, onlara nÿ karan daø, nÿ dÿ qÿlÿm veri lirdi – ÷ox nadir sÿmimi etiraf hal larû istisna olmaqla. Bu etiraf larû yazanlar da masanûn øiømiø sÿt hin dÿ þz iøarÿlÿriniqoymaüaimkantapûrdûlar–elÿqÿribÿ,dalüavarи vÿ tinli fiqur lar ki, onlar qeyri-øöuri olaraq cûzûlûr vÿ möÿm- malû tÿrz dÿ insan qÿlbinin ÿn gizli ÷ûrpûntûlarûnû ÿks etdirir. Gerasimovi÷ arvadûna baxûrdû. Èlk fikri arvadûnûn artûq cazibÿdarlûüûnû itirmÿsi oldu: gþz- lÿri qara halqalarla haøiyÿlÿnib, gþzlÿrinin vÿ dodaqlarûnûn
374 ÿtrafûnda qûrûølar yaranûb, özönön dÿrisi bözöøöb, Nataøa dÿri sinÿ, ömumiyyÿtlÿ, qulluq etmirdi. Körkö hÿlÿ möha ri- bÿ dÿn ÿvvÿl alûnmûødû, he÷ olmasa, astarû ÷oxdan ÷evril mÿli idi, yaxalûüûnûn xÿzi seyrÿklÿømiø, yatmûødû, yaylûüû isÿ – yay lû üûn nÿ vaxtdan qaldûüûnû he÷ kÿs bilmirdi, deyÿsÿn, onu hÿlÿ Komsomolsk–Amurda olduqlarû dþvrdÿ orderlÿ almûø- dû lar – Leninqradda yaøadûqlarû vaxt isÿ hÿmin yaylûqda Neva dan su gÿtirmÿyÿ gedÿrdi. Arvadûnûn gþzÿl olmamasû fikrini Gerasimovi÷ ÿn yara- maz fikir kimi dÿrhal boüdu. Onun qarøûsûnda yer özöndÿ yeganÿ, varlûüûnûn yarûsûnû tÿøkil edÿn qadûn oturmuødu. Onun qarøûsûnda yaddaøûnda qalan nÿ vardûsa, hamûsû ilÿ baülû bir qadûn oturmuødu. Hansû gþzÿgÿlimli, tÿzÿ-tÿr, lakin yad ruhlu, ÷ox qûsa xatirÿlÿr doüuran, sÿthi hÿyat tÿcröbÿsi olan qûz, arvadûnûn özÿrinÿ kþlgÿ sala bilÿrdi? Min doqquz yöz otuzuncu ili qarøûlayarkÿn, Srednyaya Podya÷eskaya kö÷ÿsindÿ, Øir kþrpösönön yanûndakû evlÿrin birindÿ Nataøa ilÿ tanûø olduqlarû vaxt qûzûn cÿmi on sÿk kiz yaøû vardû. Bir ne÷ÿ göndÿn sonra hÿmin gþröøön iyirmi ili tamam olacaqdû. Èndi, dþnöb geriyÿ baxarkÿn, Rusi- ya ö÷ön On doqquzuncu vÿ ya Otuzuncu illÿrin nÿ demÿk olmasû aydûn duyulurdu. Lakin hÿr yeni il bizÿ xoø rÿng lÿr dÿ gþrönör, xalqûn yaddaøûnûn hÿmin illÿ nÿlÿri ÿlaqÿlÿn di rÿ cÿ- yini isÿ hÿlÿ tÿsÿvvör edÿ bilmirik... Otuzuncu ilÿ dÿ belÿcÿ ina nûr dûlar. Hÿmin o ildÿ isÿ Gerasimovi÷i birinci dÿfÿ hÿbs etdilÿr. Ziyankarlûüa gþrÿ... Èllarion Pavlovi÷in möhÿndis kimi iøÿ baølamasûnûn ilk illÿri elÿ vaxta döømöødö ki, “möhÿndis” sþzö “döømÿn” sþzö nÿ bÿrabÿr tutulurdu vÿ möhÿndislÿrin hamûsûnû poten- sial ziyankar kimi gþrmÿk proletar sayûqlûüûnûn ÿlahiddÿ mÿqamû idi. Bu azmûø kimi, gÿnc Gerasimovi÷in tÿrbiyÿsi dÿ onu yerli-yersiz hamû ilÿ tÿzim edib salamlaømaüa vÿ yum- øaq sÿslÿ “baüûølayûn”, “zÿhmÿt olmasa” demÿyÿ mÿcbur edirdi. Èclaslarda isÿ sÿsini tamam itirÿrÿk si÷an kimi sakit Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 375
oturardû. Hamûnû necÿ qûcûqlandûrdûüûndan isÿ þzönön he÷ xÿbÿri dÿ yox idi. Onun iøini ÷ox þl÷öb-bi÷dilÿr, birtÿhÿr dartûb beø ilÿ ÷atdûrdûlar. Amurda isÿ dÿrhal möhafizÿ altûndan ÷ûxardûlar. Niøanlûsû da gÿldi ki, ona arvad olsun. Natalya Petrovna ÿrinÿ diqqÿt kÿsilmiødi. Bu sifÿt nÿ vaxtsa onun gþzlÿri qabaüûnda dÿyiøirdi, bu dodaqlar bÿr ki- yirdi, pensnenin altûndan soyuq, bÿzÿn hÿtta qÿddar iøartûlar gþrö nördö. Èllarion tÿzim etmÿyi vÿ “baüûølayûn” demÿyi tÿr gitdi. Onu hÿmiøÿ ke÷miøinÿ gþrÿ qûnayûrdûlar, bir yer dÿ iødÿn ÷ûxarûr, baøqa yerdÿ tÿhsilinÿ uyüun gÿlmÿyÿn vÿzi- fÿyÿ tÿyin edirdilÿr – bir yerdÿn baøqa yerÿ kþ÷ör, kasûb yaøa yûr dû lar, qûzlarûnû itirdilÿr, oülanlarû da tÿlÿf oldu. Hÿr øeyÿ töpö röb Leninqrada qayûtmaq qÿrarûna gÿldilÿr. Bu hadi sÿ qûrx birinci ilin iyununda baø verdi... Leninqradda da fÿrli-baølû yerlÿøÿ bilmÿdilÿr. ßrinin anketi mane olurdu. Lakin laboratoriya kabusu olan Gerasimovi÷i belÿ hÿyat ÿldÿn salmaq ÿvÿzinÿ daha da göclö edirdi. O, payûz da xÿndÿklÿrin qazûlmasûna davam gÿtirÿ bildi. Èlk qar döøÿn- dÿn sonra isÿ qÿbirqazan oldu. Bu mÿøum peøÿ möhasirÿdÿ olan øÿhÿr ö÷ön ÿn lazûmlû vÿ ÿn gÿlirli peøÿ idi. Dönyadan kþ÷ÿnlÿrini yad etmÿk ö÷ön saü qalanlar son ÷þrÿk tikÿlÿrindÿn belÿ ke÷irdilÿr. Bu ÷þrÿyi örpÿømÿsiz yemÿk olmurdu! Amma Èllarion þzönÿ haqq qazandûrûrdû: hÿmvÿtÿnlÿrimizin bizÿ rÿhmi gÿl- mÿdi – biz dÿ onlara rÿhm etmÿyÿcÿyik! ßr-arvad saü qala bildilÿr. Èllarionu hÿlÿ blokada bitmÿ- miø vÿtÿnÿ xÿyanÿt niyyÿtinÿ gþrÿ hÿbs etdilÿr. Leninqradda ÷ox adamû belÿ tuturdular – niyyÿtÿ gþrÿ, ÷önki hÿtta iøüal altûnda belÿ olmamûø adamû birbaøa xÿyanÿtdÿ gönah lan- dûr maq olmurdu. Gerasimovi÷ isÿ döøÿrgÿlÿrdÿn ke÷miødi, Lenin qrada möharibÿnin ÿvvÿlindÿ gÿlmiødi, demÿli, alman tÿrÿfÿ ke÷mÿyi fikirlÿøirdi. Onun arvadûnû da hÿbs edÿrdi lÿr, amma qadûn þlöm ayaüûnda idi.
376 Èndi isÿ Natalya Pavlovna ÿrinÿ baxûrdû, qÿribÿ idi ki, onun özöndÿ aüûr illÿrin izlÿrini gþrÿ bilmirdi. ßrinin gþzlÿri iøûl da- yan pensne arxasûndan hÿmiøÿki aüûllû vÿ tÿmkinli baxûø larû ilÿ ona baxûrdû. Ovurdlarû batmamûødû, qûrûølar yox idi, ÿynin- dÿ bahalû kostyum vardû, qalstuku sÿliqÿ ilÿ baü lanmûødû. Belÿ döøönmÿk olardû ki, hÿbsxanada yatan ÿri yox, onun þzödör. Èlk pis fikri bu oldu ki, xösusi hÿbsxanada ÿrinin gözÿ- ranû pis ke÷mir, onu tÿqib etmirlÿr, þz elmi ilÿ mÿøüul olur, arvadûnûn ÷ÿkdiyi ÿzablar haqda isÿ he÷ döøönmör. Amma qadûn bu bÿd fikri i÷indÿ boüdu. Zÿif sÿslÿ soruødu: – Hÿ, necÿsÿn orada? Gerasimovi÷ qövvÿlÿrinÿ he÷ vaxt a÷ûlmaüa imkan ver- mÿmiø bötþv bir hÿyatû, tayqada vÿ sÿhrada, birnÿfÿr lik istin taq otaqlarûnda, indi isÿ qapalû möÿssisÿnin firavan lû- üûn da þtÿn bötþv bir mÿhbus dönyasûnû dar sinÿsi ilÿ ÿhatÿ edÿ rÿk cavab verdi: – Pis deyilÿm... Onlara yarûm saat verilmiødi. Saniyÿlÿr qum dÿnÿciklÿri kimi amansûz bir tÿrzdÿ Zamanûn øöøÿ boüazûna tþkölördö. ßn vacib sual, istÿk, øikayÿt onluqlarû birinci olmaüa ÷alû øa- raq itÿlÿøirdi, – Natalya Pavlovna isÿ soruødu: – Gþröø barÿdÿ nÿ vaxt bildin? – Sraüagön. Bÿs sÿn? – Hÿftÿnin ikinci gönö... Èndicÿ polkovnik-leytenant mÿn- dÿn soruødu ki, bacûn deyilÿm ki? – Atanûn adûna gþrÿ? – Hÿ.
Hÿlÿ niøanlû olduqlarû, Amurda yaøadûqlarû vaxtlarda da ÷oxlarû onlarû bacû-qardaø hesab edirdi. Onlarûn ÿrlÿ arvadû, sadÿcÿ, hÿyat yoldaølarû olmaqdan daha bþyök bir ittifaqa ÷evirÿn daxili vÿ zahiri oxøarlûqlarû vardû. Èllarion Pavlovi÷ soruødu: – Èødÿ nÿ var, nÿ yox? Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 377
– Niyÿ soruøursan? – qadûn narahat oldu. – Sÿnin xÿbÿ- rin var?
– Nÿdÿn? Bÿzi øeylÿri o bilirdi, amma bildiklÿrinin arvadûnûn bil- dik lÿri olmasûnû bilmirdi. O bilirdi ki, ömumiyyÿtlÿ, azadlûqda dustaqlarûn arvad- la rûnû sûxûødûrûrlar. Amma haradan bilÿydi ki, þtÿn ÷ÿrøÿnbÿ ona gþrÿ arva- dûnû iødÿn ÷ûxarûblar? Bu ö÷ göndÿ artûq gþröø barÿdÿ bil di- riø almûø qadûn yeni iø axtarmamûødû – nÿsÿ bir mþcözÿ baø verÿcÿkmiø, ÿri ilÿ gþröøö hÿyatûna bir iøûq salacaqmûø vÿ necÿ hÿrÿkÿt etmÿyi ona deyÿcÿkmiø kimi bu anû gþzlÿmiødi. Axû arvadûna faydalû ola bilÿcÿk mÿslÿhÿti o necÿ verÿ bilÿrdi – ne÷ÿ illÿr hÿbsxanada yatan vÿ mölki qaydalarû bil- mÿyÿn bir insan? Lakin qÿrara gÿlmÿk dÿ lazûm idi: imtina etmÿk vÿ ya da etmÿmÿk... Gþröølÿri bozumtul, pis qûzdûrûlan kabinetin barmaqlûq arxa sûna salûnmûø pÿncÿrÿsindÿn döøÿn solüun iøûqda ke÷irdi vÿ artûq mþcözÿyÿ olan ömid yoxa ÷ûxmûødû. Natalya Pavlovna anladû ki, yarûm saat ÿrzindÿ ÿrinÿ þz tÿnhalûüûnû vÿ ÿzablarûnû ÷atdûra bilmÿyÿcÿk, deyÿ bil mÿ- yÿ cÿk ki, hansûsa baøqa relslÿrin östö ilÿ gedir, þz ayrûca hÿyatû ilÿ yaøayûr, onsuz da, he÷ nÿ baøa döømÿyÿcÿk, yax- øûsû budur, he÷ ÿrinin ÿhvalûnû pozmasûn. Nÿzarÿt÷i kÿnara ÷ÿkildi vÿ divarûn suvaüûna baxmaüa baøladû. – Danûø, þzön haqda danûø, – Èllarion Pavlovi÷ masanûn östö ilÿ arvadûnûn ÿllÿrini tutaraq deyirdi, gþzlÿrindÿ isÿ blokadanûn ÿn pis gönlÿrindÿ tÿkcÿ arvadûna qarøû yaranan sÿmimilik iøûüû vardû. – Larik! Sÿnin... ÿlavÿlÿrin... olmur ki? Arvadû hÿlÿ Amur döøÿrgÿsindÿ olduüu ÿlavÿlÿri nÿzÿr- dÿ tuturdu – hÿr bir iølÿnmiø gön iki gönÿ bÿrabÿr tutulurdu vÿ hÿbs möddÿti dÿ tÿyin olunmuø vaxtdan tez qurtarûrdû.
378 Èllarion baøûnû buladû: – Haradan? Burada elÿ øey he÷ ÿvvÿldÿn olmayûb, sÿn ki bilirsÿn. Burada hansûsa bþyök bir ixtira etmÿk lazûmdûr – onda vaxtûndan tez buraxarlar. Mÿsÿlÿ bundadûr ki, bura- nûn ixtiralarû... – o, özönö divara ÷evirmiø nÿzarÿt÷iyÿ baxdû, – ... arzuolunan... xassÿli deyil... Bundan aydûn deyÿ bilmÿzdi! O, arvadûnûn ÿllÿrini tutdu vÿ yanaqlarûnû onlara sört- mÿyÿ baøladû. Bÿli, buzlaømûø Leninqradda kimisÿ dÿfn etmÿk ö÷ön sabah þzlÿrinin dÿ dÿfnÿ ehtiyacû olacaq insanlarûn ÷þrÿk pay la rûnû ala bilirdi. Èndi isÿ budur, bacarmûr... – Sÿn tÿk darûxûrsan? ×ox darûxûrsan, hÿ? – arvadûn dan nÿvaziølÿ soruødu vÿ yanaüûnû onun ÿlinÿ sörtdö. Darûxmaq?.. Onun indi dÿ örÿyi ÿsirdi ki, gþröø ÿldÿn ÷ûxûr, tezliklÿ kÿsilÿcÿk vÿ Lefortovo tÿpÿsinÿ, qÿmli kö÷ÿ- lÿrÿ yalqûz, tÿk, tÿnha, he÷ nÿ ilÿ zÿnginlÿømÿmiø vÿziy- yÿtdÿ ÷ûx malû olacaq. Bÿs oralarda onu nÿ gþzlÿyir? Èstÿ- ni lÿn iøin, istÿ nilÿn bir gönön keylÿødirici mÿqsÿdsizliyi. Nÿ øirini, nÿ turøusu, nÿ dÿ acûsû bilinÿn, boz pambûq kimi bir hÿyat. – Natalo÷ka! – o, arvadûnûn ÿllÿrini sûüallayûrdû. – ßgÿr iki möddÿt ÿrzindÿ nÿ qÿdÿr vaxt ke÷diyini hesablasaq, indi az qalûb. Cÿmi ö÷ il. Cÿmi ö÷... – Cÿmi ö÷?! – qadûn ikrahla ÿrinin sþzönö kÿsdi, sÿsi- nin necÿ titrÿdiyini hiss etdi, lakin artûq onu idarÿ edÿ bil- mirdi. – Cÿmi ö÷?! Sÿnin ö÷ön – cÿmi! Sÿnin ö÷ön birba øa azadedilmÿ “arzuolunmazûn xassÿsi”dir! Sÿn dostlarûnûn ara- sûnda yaøayûrsan! Sÿn sevimli iøinlÿ mÿøüul olursan! Sÿni qara meøin qapûlû otaqlara aparûrlar! Mÿn isÿ iødÿn ÷ûxarûl- mû øam! Mÿnim daha yaøamaüa pulum yoxdur! Mÿni he÷ yerÿ qÿbul etmÿyÿcÿklÿr! Mÿn dþzÿ bilmirÿm! Daha göcöm qal ma yûb! Mÿn daha bir ay! Bircÿ ay! Belÿ yaøaya bilmÿ- rÿm. Mÿnim ö÷ön þlmÿk daha yaxøûdûr! Qonøular mÿni Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 379
istÿdiklÿri kimi sûxûødûrûrlar, sandûüûmû tullayûblar, rÿfimi divar dan qoparûblar, bilirlÿr ki, mÿn bircÿ kÿlmÿ dÿ deyÿ bil mÿ rÿm... mÿni Moskvadan kþ÷örtdörÿ bilÿrlÿr! Mÿn bacû la rû mûn, Jenya xalamûn yanûna getmirÿm, onlar mÿni ÿlÿ salûr lar, deyirlÿr ki, bu cör giclÿrdÿn dönyada daha yoxdur. Onlar mÿni sÿndÿn boøanmaüa vÿ ÿrÿ getmÿyÿ sþvq edirlÿr. Bu nÿ vaxt qurtaracaq? Bax gþr nÿ göndÿyÿm! Mÿnim otuz yeddi yaøûm var! Ö÷ ildÿn sonra artûq qoca qarû olacaüam! Evÿ gÿli rÿm – nahar etmirÿm, otaüûmû yûüûødûrmûram, hÿr øeydÿn bez miøÿm, divanûn östönÿ yûxûlûram vÿ taqÿtsiz hal- da uza nû ram. Larik, ÿzizim, vaxtûndan tez azad olmaq ö÷ön nÿ istÿ yir sÿn et! Sÿnin axû dahi baøûn var! Onlar ö÷ön bir øey icad et ki, sÿndÿn ÿl ÷ÿksinlÿr! Sÿnin indi dÿ nÿyinsÿ var! Mÿni xilas et! Mÿ-ni xi-las et!!.. O, bunlarû demÿk istÿmirdi, amma par÷alanan örÿyi! Hû÷qûrtûlardan ÿsÿrÿk vÿ ÿrinin ki÷icik ÿlini þpÿrÿk o, özönö ÷oxlu gþz yaølarû gþrmöø qabarûq vÿ cod masaya dirÿdi. – Sakitlÿøin, vÿtÿndaø, – ÷ÿpinÿ nÿzÿrlÿ a÷ûq qapûnû izlÿ- yÿn nÿzarÿt÷i gönahkarcasûna dedi. Gerasimovi÷in sifÿti ÿyildi vÿ donuqlaødû, pensnesi hÿmi- øÿkindÿn ÷ox parûldadû. Hû÷qûrûq sÿslÿri bötön dÿhlizÿ yayûlûrdû. Polkovnik-ley te- nant zÿhmlÿ qapûnûn aüzûnda dayandû, nifrÿtlÿ qadûnûn körÿ- yinÿ baxdû vÿ þzö qapûnû baüladû. Tÿlimatûn bilavasitÿ mÿtninÿ gþrÿ, gþz yaølarû qadaüan edilmirdi, amma hÿmin bu tÿlimatûn ali anlamûnda onlara yer olmamalû idi.
Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|