AZƏrbaycan respublikasinin prezidenti yaninda qeyri-HÖkumət təŞKİlatlarina döVLƏt dəSTƏYİ Şurasi

693
256
“Sülh mədəniyyəti naminə” İctimai Birliyi
694
“Şəfa” Narkoloji Yardım Assosiasiyası

Rəhbəri: Babayev Vamiq Osman oğlu
Yaranma tarixi: 05.03.2005
Qeydiyyat tarixi: 31.05.2005
Üzvlərin sayı: 30 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Lənkəran şəh.,
B.Mirsalayev küç.47
Tel.: [phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Tanrıverdiyeva Şahzadə 
Dostumalı qızı
Yaranma tarixi: 28.08.2008
Qeydiyyat tarixi: 03.09.2008
Üzvlərin sayı:
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Sabunçu ray., 
Bakıxanov qəs., Sülh küç.2/15, mən.l69
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
Rəhbəri: Səfərəliyeva Rəna Teymur qızı, 
filologiya elmləri doktoru
Yaranma tarixi: 2000
Qeydiyyat tarixi: 28.12.2005
Üzvlərin sayı: 21 
İşçi heyətin sayı: 16 
Ünvan: Bakı, C.Cabbarlı küç.16, mən.7
Tel.: [phone]
([phone]
([phone] (qaynar xətt)
E-mail: [e-mail]
Web: www.trasparency.az
Fəaliyyət istiqaməti: Ekoturizmin inkişafına
kömək etmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: Cənub regio-
nunda elektron turizm informasiya sisteminin
yaradılması. Lənkəran rayonunda “Bələdçi
(Gid) ixtisası üzrə kadr hazırlığı”. Azərbay-
canın cənub regionunda ekoturizm və yaşıl
turizmin inkişafında kiçik və orta sahib kar-
lığın dəstəklənməsi.
Fəaliyyət istiqaməti: Cəmiyyətimizdə şəffaf -
lığa nail olmaq.
Həyata keçirdiyi layihələr:
Fəaliyyət istiqaməti: Ölkədə korrupsiyanın
səviyyənin azaldılması istiqamətində çalış-
maq, bu məqsədlə ictimaiyyətin bilik səviy -
yəsinin artırılması, işgüzar etikanın inkişaf
etdirilməsi, korrupsiya şahidləri və qurban-
ları olan sıravi şəxslərə hüquqi yardım
göstərilməsi, hökumət strukturlarına siyasi
və qanunvericilik aktlarının hazırlanmasında
köməklik göstərmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: ALAC (İctimai
Maraqların Artırılması və Hüquq Məsələhət
Mərkəzi. 5 mərkəzdə həyata keçirilir). Antikor-
rupsiya işini necə görməli. “Korrupsiya ilə üz-
üzə” karikatura kataloqu. “Korporativ
ida rəetmə və şəffaflıq” Azərbaycan biznesinə
çağırış kimi. İşgüzar dairələrdə keçrilən sorğu.
695
257
“Şəfəq” Ekoturizm İctimai Birliyi 
696
“Şəffaf cəmiyyət uğrunda” İctimai Birliyi
697
“Şəffaflıq – Azərbaycan” Korrupsiyaya qarşı 
Mübarizə İctimai Birliyi 

Rəhbəri: Mustafayev İlham Gürşad oğlu
Yaranma tarixi: 25.10.1999 
Qeydiyyat tarixi: 22.12.1999 
Üzvlərin sayı: 35 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Xətai ray., 
M.Hadi küç.68 mən.172
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: İ[e-mail] 
Rəhbəri: Əsgərov Xasay Oruc oğlu
Yaranma tarixi:
Qeydiyyat tarixi: 18.08.2006
Üzvlərin sayı: 500 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Nizami ray., 
T.Abbasov küç.38, mən.3b
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Həsənova Nəzakət Məcid qızı
Yaranma tarixi: 14.01.2005
Qeydiyyat tarixi: 31.01.2005
Üzvlərin sayı: 650
İşçi heyətin sayı: 5
Ünvan: Bakı, Yasamal ray.,
H.Zərdabi küç.81, mən.27
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Azərbaycanın işğal al-
tında olan ərazilərinin geri qaytarılması, gənc
nəslin vətənpərvərlik ruhunda yetişdirilməsi,
müharibə veteranlarına dəstək.
Həyata keçirdiyi layihələr: Şəhid ailələrinə
hüquqi yardım. Qaçqınlar arasında seçki
maarifçiliyi.
Fəaliyyət istiqaməti: Gənclər və yeniyetmələr
arasında milli vətənpərvərlik tərbiyəsini güc -
ləndirmək, döyüşlərdə iştirak etmiş şəhid, əlil,
müharibə veteranı statusu ala bilməyən şəxs-
lərin döyüş xidmətləri müqabilində layiqli
qiymətləndirmənin verilməsində dövlət orqan-
ları ilə birgə iş aparmaq.
Həyata keçirdiyi layihələr: 
Fəaliyyət istiqaməti: Azərbaycan respub-
likasının azadlığı, suverenliyi və ərazi bütöv -
lüyü uğurunda ailə üzvlərini itirmiş ailələrin
hüquq və mənafelərini müdafiə etmək, on-
ların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasına
köməklik göstərmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: Novruz bayra-
mında 200 nəfər şəhid ailələrinə maddi yar -
dım. Hər il Novruz, Qurban bayramlarında
ehtiyacı olan ailələrə ərzaqla yardım.
698
258
Şəhid Ailələri və Müharibə Veteranları Təşkilatı İctimai Birliyi 
700
Şəhid Ailələrinə Maddi və Mənəvi Dəstək İctimai Birliyi
699
Şəhid Ailələri, Əlilər və Müharibə Veteranlarının 
Müdafiəsi İctimai Birliyi 

Rəhbəri: Ağamalıyev Rövşən Həmid oğlu 
Yaranma tarixi: 01.07.1994
Qeydiyyat tarixi: 31.01.2007
Üzvlərin sayı: 750 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Binəqədi qəs., 1-ci Mədən,
47-ci korpus, ev 110. 
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Xəlilli Tərlan İbrahim oğlu
Yaranma tarixi: 06.04.2002
Qeydiyyat tarixi: 30.07.2003
Üzvlərin sayı: 5 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan:Şəki şəh., Ə.Bayramov küç.5
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Mustafayev Məmmədkərim Umar
oğlu
Yaranma tarixi: 2000
Qeydiyyat tarixi: 05.11.2002
Üzvlərin sayı: 150 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Şəki şəh., Ə.Cabrayilov küç.18
Tel.:[phone]
([phone]
([phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: “Şəhid adının əbədi -
ləş məsi və şəhid ailələrinə edilən güzəştlər
haqqında” Azərbaycan Respublikası qanu -
nunun yerlərdə tətbiq olunmasına nəzarət
etmək və bu sahədə şəhid ailələrinin ortaya
çıxmış sosial problemlərinin həllinə kömək
etmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: 
Fəaliyyət istiqaməti: Sağlam və savadlı gə -
ləcək naminə qanunların yol verdiyi bütün
vasitələrdən istifadə edərək, “Təbiətimiz
milli sərvətimizdir” ideyasını təhsil müəssi -
sələrində və xalq arasında təbliğ etmək və
əməli işlər görmək.
Həyata keçirdiyi layihələr:
Fəaliyyət istiqaməti: Əlillərin hüquqlarının
qorunması, sosial-məişət problemlərinin
həlli.
Həyata keçirdiyi layihələr: Şəki şəhərində
əqli və fiziki cəhətdən qüsurlu uşaqların
əmək terapiyası məqsədilə Şəki şəhərində qü-
surlu uşaqların reablitasiyası, təhsillərinə
dəstək və mobil servis xidmətləri. Şəki şəhə -
rində problemli uşaqların mərkəzdə da vamlı
təhsillərinə dəstək və Layısqı kən dində yeni
bir özəyin yaradılması.
701
259
Şəhid Ailələrinə Yardım və Hüquqlarının Müdafiəsi İctimai Birliyi 
702
Şəki Ekologiya və Təhsil Mərkəzi Gənclərin İctimai Birliyi
703
Şəki Əlillərə Qayğı İctimai Birliyi 

Şəmsi Əsədullayev Xeyriyyə İctimai Birliyi
705
Şəki Sənətkarlar Assosiasiyası İctimai Birliyi 
260
704
Rəhbəri: Əzizov Fərhad Şirin oğlu
Yaranma tarixi: 2002
Qeydiyyat tarixi: 13.11.2003
Üzvlərin sayı: 36 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Şəki şəh., Vidadi küç.85
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail] 
Web: www.sheki-handicrafi.az 
Rəhbəri: Məmmədov Həsən Baba oğlu
Yaranma tarixi: 1995
Qeydiyyat tarixi: 1995 (təkrar 2006)
Üzvlərin sayı: 18 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Suraxanı ray., 
Əmircan ŞTQ, Məktəbli küç.18
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail:
Fəaliyyət istiqaməti: Təkəlduz, bədii tikmə,
toxuma, xalçaçılıq, ağac üzərində oyma,
kəlağayıçılıq, şəbəkə, dulusçuluq, misgərlik,
sandıqçılıq, nəqqaşlıq və s. sənət növlərini
inkişaf etdirmək, müxtəlif suvenir və turizm
məhsullarının hazırlanmasına yardım etmək,
bu sahələr üzrə peşə kurslarının təşkili,
hazırlanmış əl işlərinin və sənət əsərlərinin
ölkə daxilində və xaricdə, yarmarkalarda və
sərgilərdə nümayiş etdirmək, sənətkarların
maarifləndirilməsi istiqamətində tədbirlər
görmək, onların hüquqlarının müdafiəsi ilə
məşğul olmaq.
Həyata keçirdiyi layihələr: Xalq tətbiqi
sənətkarlığının inkişafı və regional əmək-
daşlıq. Şəkinin 17 saylı məktəbinin yenidən
qurulması. Təmizlik üçbucağı layihəsi.
Fəaliyyət istiqaməti: Sosial-iqtisadi inkişaf.
Həyata keçirdiyi layihələr: 

Şuşa Həkimləri Humanitar Cəmiyyəti
707
“Şərq-Qərb” Qadın İnkişaf Mərkəzi
261
706
Rəhbəri: Nəcəfli Mahrux Abbas qızı
Yaranma tarixi: 2005
Qeydiyyat tarixi: 19.04.2006
Üzvlərin sayı: 50 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Baki, Xətai ray., 
Naximov küç., döngə 2, ev 115
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Məhərrəmov Ramiq İdris oğlu,
əməkdar həkim
Yaranma tarixi: 1990
Qeydiyyat tarixi: 1994
Üzvlərin sayı: 120 
İşçi heyətin sayı: 3 
Ünvan: Bakı, Talıblı küç.26
Tel.: [phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Sosial-iqtisadi qanun-
ların qəbulu, ictimai rəyin formalaşması, elm
və təhsilin inkişafı prosesinə gender yanaş-
manın inteqrasiyası, beynəlxalq ictimaiyyətdə
Azərbaycannın gender durumu ilə bağlı adek-
vat təsəvvür oyatmaq.
Həyata keçirdiyi layihələr:
Fəaliyyət istiqaməti: Humanitar prinsiplər
əsasında əhalinin aztəminatlı qrupuna tə -
mən nasız tibbi yardım göstərmək, əhalinin
sosial müdafiəsində iştirak etmək, yerli tibb
kadrlarının peşə hazırlığını və sosial müda -
fiəsini yaxşılaşdırmaq, onların mənafelərinin
müda fiəsi birliyini yaratmaq, əmək hü quq -
larını öyrətmək, Şuşanın tibb tarixini və tibb
ənənələrini qoruyub saxlamaq.
Həyata keçirdiyi layihələr: Qaçqın və məc -
buri köçkün əhali arasında tibbi müayi 
-
nələrin keçirilməsi, onların dərman, sarğı
materialları və şəxsi gigiyena ləvazimatları
ilə təmənnasız olaraq, tərtib edilmiş qrafık
əsa sında müntəzəm təmin etmək. Ana və uşaq
sağlamlığı proqramı “Rilif İnterneyşnl”.
Sağ lamlığın qorunması və tibb kadrlarının
hüquqi bilikləri.

Rəhbəri: Rəhmanov Sevgim Xanağa oğlu
Yaranma tarixi: 28.09.1999
Qeydiyyat tarixi: 22.11.1999
Üzvlərin sayı: 36 
İşçi heyətin sayı: 3 
Ünvan: Bakı, Nizami küç.116
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Qurbanov Sədrəddin 
Məhərrəm oğlu
Yaranma tarixi: 24.06.2006
Qeydiyyat tarixi: 21.11.2006
Üzvlərin sayı: 5 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Bünyadzadə küç.3
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Tacirlərin və isteh 
-
salçıların problemlərini öyrənib və onların
həllinə çalışmaq, tacirlər və istehsalçılar ara -
sında maarifçilik işi aparıb, onların peşə kar
biliklərə yiyələnməsinə çalışmaq, tacirləri və
istehsalçıları müvafiq qanun, nor mativ aktlar
və təlimatlarla təmin etmək və qanunların düz -
gün tətbiqinə kömək etmək, tacirlər və isteh -
salçılara hüquqi və iqtisadi məsləhətlər
vermək.
Həyata keçirdiyi layihələr: Azərbaycanın
mədən sənayesinin fəaliyyəti haqqında region
ictimaiyyətinin məlumatlılığının artırılması.
Seçicilərə və Milli Məclis deputatlığına
namizədlərə “Azərbaycanın mədən səna ye -
sində şəffafliq təşəbbüsü fəaliyyətinin prinsip -
lərinin yayılması”. Neft gəlirlərinin şəf faflığı
ilə bağlı informasiyanın ictimailəşməsi və
maarifçilik. Koalisiya və vətəndaş cəmiyyəti
qurumları ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsi.
Daxili tica rət mühitinin yaxşılaşdırılmasına
dair təkliflər paketinin hazırlanması. Daxili
ticarətdə korrupsiya halları, onları törədən
səbəblər və həlli yolları.
Fəaliyyət istiqaməti: Xeyriyyəçilik fəaliyyə-
tini həyata keçirmək.
Həyata keçirdiyi layihələr:
708
262
Tacirlər və İstehsalçılar Birliyi
709
“TACMTAC” Xeyriyyə Fondu

Rəhbəri: Qənbərov Hakim Həsənxan oğlu 
Yaranma tarixi: 05.01.2006
Qeydiyyat tarixi:21.07.2006
Üzvlərin sayı: 75 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, S.Tağızadə küç.25 
Tel.: [phone]
([phone] 
([phone]
E-mail: [e-mail] 
Rəhbəri: Muradov Teymur Cavad oğlu
Yaranma tarixi: 23.02.2004
Qeydiyyat tarixi: 31.03.2004
Üzvlərin sayı: 180 
İşçi heyətin sayı: 2 
Ünvan: Bakı, Əzizbəyov ray., 
Mərdəkan qəs., Q.Abbasov küç.1, mən.18
Tel.: [phone] 
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Rəsulov Cəsayıl Cəbrayıl oğlu
Yaranma tarixi: 22.03.2007
Qeydiyyat tarixi: 20.04.2007
Üzvlərin sayı: 24 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Lənkəran şəh., 
Heydər Əliyev pr.78/16, mən.15
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Elmin inkişafına və
təhsildə aparılan islahatlara dəstək vermək.
Həyata keçirdiyi layihələr: Regionlarda
sosial-mədəni layihələrin idarə olunmasına
dəstək göstərilməsi.
Fəaliyyət istiqaməti: Vətəndaş maarifçi liyi -
nin keçirilməsi yolu ilə cəmiyyətin inkişafına
dəstək.
Həyata keçirdiyi layihələr: Nitqi qusurlu
uşaqlar üçün bayram şənliyi. Qaqın və məc -
buri köçkün gənclər üçün kompüter kurus-
ları. Mərdakan qəsəbəsi Nizami adına
mədə niyyət evində AİDS gününə həsr olun-
muş təlim-seminar.
Fəaliyyət istiqaməti: Təhsilin inkişafına kö -
mək etmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: 
710
263
Təhsil, Harmonik İnkişaf İctimai Birliyi
711
Təhsil, Rifah və İnkişaf İctimai birliyi
712
Təhsilə Yardım İctimai Birliyi

Rəhbəri: Quliyeva Sevda Qəzənfər qızı
Yaranma tarixi: 2006
Qeydiyyat tarixi: 2006
Üzvlərin sayı: 30 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Bakıxanov qəs., 
Əhməd Ağayev küç.39, mən.6
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail:
Rəhbəri: Möhsümova Vəsilə Əfqan qızı
Yaranma tarixi: 31.10.2006
Qeydiyyat tarixi: 29.12.2006
Üzvlərin sayı: 785 
İşçi heyətin sayı: 17 
Ünvan: Bakı, S.Y.Bakuvi küç.36a
Tel.: [phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Təhsil islahatlarını
dəs təkləmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: 
Fəaliyyət istiqaməti: Ölkəmizin beynəlxalq
aləmə inteqrasiyasına və sosial-iqtisadi
inkişafına yardım etmək, dünya ölkələri ilə
mədəni və dostluq əlaqələrinin möhkəm-
ləndirilməsinə kömək etmək, elm, təhsil sahə -
sində dünya təcrübəsini öyrənmək və müsbət
yeniliklərə dair təkliflər hazırlamaq, qaçqın
və məcburi köçkünlərə, əhalinin digər aztəmi-
natlı hissəsinə maddi yardımlar göstərmək,
istedadlı gənclərin aşkar edilməsinə yardım
etmək, ölkəmizin mədəniyyətini, incəsənətini
xarici ölkələrdə təbliğ etmək və s.
Həyata keçirdiyi layihələr: Gənclər arasında
HİV/AİDS-in profilaktikası, HİV infeksiyasına
könüllü, pulsuz, anonim, məsləhətləşmə və
müayinə işi. Narkomaniyaya qarşı mübarizə
və zərərin azaldılması. Qadın əleyhinə zora -
kılığın dayandırılması. Qadın əleyhinə zora -
kılığın dayandırılması: ikiqat zorakılığa məruz
qalmış məcburi köçkün qadınların maarif 
-
ləndirilməsi. 149 saylı Ağdam köçkün orta
məktəbin bazasında “Avanqard” məktə binin
yaradılması.
713
264
Təhsilin İnkişafına Yardım Mərkəzi İctimai Birliyi
714
Təkamül və İntqrasiya Beynəlxalq İctimai Birliyi

Rəhbəri: Hüseynova Nərminə Tağı qızı
Yaranma tarixi: 1999
Qeydiyyat tarixi: 1999
Üzvlərin sayı: 12
İşçi heyətin sayı: 2
Ünvan: Bakı, Talıblı küç. 42 keçid 22
Tel.: [phone]
([phone] 
E-mail: [e-mail] 
Rəhbəri: Hüseynov Elşən Kamal oğlu
Yaranma tarixi: 2007
Qeydiyyat tarixi: 10.08.2007
Üzvlərin sayı:
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Binəqədi ray., Rəsulzadə qəs.,
S.Bəhlulzadə küç., keçid 1, ev 144
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Məmmədov Elnur Akif oğlu 
Yaranma tarixi: 06.04.2007
Qeydiyyat tarixi: 25.05.2007
Üzvlərin sayı: 54 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, Tofiq Abbasov küç.4, mən.24
Tel.: [phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Xeyriyyəçilik. Azər-
baycan mədəniyyətinə, aztəminatlı ailələrə,
qaçqın və məcburi köçkünlərə maddi və
mənəvi himayə.
Həyata keçirdiyi layihələr: Bakı və Sumqayıt
internat məktəblərinə maddi yardım. Haqqı
tapdananlara təmənnasız hüquqi yardım.
Məcburi köçkün ailələrə bayram sovqatı. 
Fəaliyyət istiqaməti: Təhsil alan gənclərlə iş.
Həyata keçirdiyi layihələr: “Mən Azərbay-
can bayrağını nə üçün sevirəm?” möv 
-
zusunda inşa yazı müsabiqəsi. “Vətən bizi
səsləyir” mövzusunda dəyirmi masa. 
Fəaliyyət istiqaməti: Təhsilə və tələbələrin
beynəlxalq əməkdaşlığına yardım etmək,
həmçinin tələbələrin hüquqlarını müdafiə
etmək.
Həyata keçirdiyi layihələr: “Təhsil xəbər-
ləri” bülliteninin nəşri.
715
265
“Təkamül” Xeyriyyə Assosiasiyası
716
“Təkan” Tələbə Gənclərinin İctimai Birliyi
717
Tələbələrin Beynəlxalq Əməkdaşlığı İctimai Birliyi

Rəhbəri: Məmmədova Xəyalə Bilal qızı
Yaranma tarixi:
Qeydiyyat tarixi: 10.08.2007
Üzvlərin sayı:
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Bakı, C.Cabbarlı küç. 44 
(Caspian Plaza, 7-ci mərtəbə)
Tel.: [phone]
([phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Məmmədova Südabə Oqtay qızı
Yaranma tarixi: 12.04.2008
Qeydiyyat tarixi: 03.09.2008
Üzvlərin sayı: 2 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Gəncə küç., M.Hacıyev küç.8a/1
Tel.: [phone]
([phone]
E-mail: [e-mail]
Rəhbəri: Məmmədova Fizzə Sadıx qızı
Yaranma tarixi: 01.01.2002
Qeydiyyat tarixi: 05.11.2007
Üzvlərin sayı: 120 
İşçi heyətin sayı:
Ünvan: Naxçıvan şəh., Atatürk pr.29a
Tel.: [phone] 
E-mail: [e-mail]
Fəaliyyət istiqaməti: Elm, təhsil, iqtisa 
-
diyyat və mədəniyyət sahəsi üzrə beynəlxalq
mübadilə proqramları həyata keçirməklə
gənclər arasında bilik və müasir dövrün
təcrübəsini paylaşmaq; gənclərin poten-
sialının aşkara çıxarmasına və inkişaf et-
dirilməsinə kömək etmək.