AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasinin təHSİl problemləRİ İnstitutu



Yüklə 3,82 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/41
tarix14.01.2017
ölçüsü3,82 Mb.
#5285
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   41

AVSTRALİYADA TƏHSİL 

 

 

 



Авсtралийа tящсил сисtеmини шярtи олараг беш ясас сеktора бюлmяk олар: 

1) Ибtидаи вя орtа mяktябляр. 

2) ELICOS (English Language Intensive Courses for Overseas 

Students) сисtеmинин дил tядрис mцяссисясяляри. 

3) Щюkуmяtин TAFE (Technical and Futher Education) сисtеmи инсtиtуt-

лары вя юзял пешя tяhsil mцяссисяляри tяряфиндян щяйаtа kечирилян пешя tящсили вя 

щазырлыьы. 

4) Универсиtеtлярин щазырлыг шюбяляри. 

5) Универсиtеtляр (али tящсил). 

Харижи юлkялярдян Авсtралийа mяktябляриня 1998-cи илдя 13878 няфяр гябул 

олунmушдур. Авсtралийада ибtидаи вя орtа tящсил сисtеmи, дцнйада ян йахшы сис-

tеmлярдян  биридир.  Юлkя  mяktябляриндя  шаэирдлярин  фярди  хцсусиййяtляриня,  он-

ларын  исtедад  вя  mарагларына  бюйцk  диггяt  йеtирилир.  Онлара  эюсtярилян  дясtяk 

tядрис просесиндя шяхси чаtышmазлыгларын mянфи tясирини азалtmаьа иmkан верир. 

Mяktяб програmы еля гурулуб kи, щяр шаэирдин инtеллеktуал, иctиmаи, йарадыcы вя 

kарйера поtенсиалы mаkсиmуm инkишаф еtдириля билсин. 

Юлkя mяktябляринин bir çoxu, авсtралийалыларын вя даиmи саkинлярин ноmи-

нал  дяйярля  tядрисини  щяйаtа  kечирян  дювляt mяktябляридир.  Орtа  tящсил  mцясси-

сяляринин tягрибян дюрддя бири юзялдир, онларда tящсил щаггы tаm юдянилир. Юзял 

mяktяблярин  яkсяриййяtи  mцхtялиф  дини  гуруmларла  баьлыдыр.  Юзял  фондлардан 

mалиййяляшдирmяляр  дя olur. Юлkядя  Kаtолиk Tящсил  Kоmиссийасы  tяряфиндян 

рящбярлиk едилян чохлу сайда юзял kаtолиk mяktябляри вардыр. 

Авсtралийада 6 йашдан 15 йашадяk ушагларын mяktябя эеtmяси иcбаридир. 

Лаkин mяktяб tящсилиня 6 йашдан яввял башлаmаг вя 15 йашдан сонра  даваm 

еtmяk олар. Авсtралийада вя хариcи юлkялярдя tядрис арасында mцяййян аналоэи-

йалар vardır. Юз юлkясиндя орtа mяktябин dördöncö синфини биtирян шаэирд, беля 

эюрцнцр  kи,  Авсtралийада 5-cи  синифдя  охуmаьа  щазырдыр.  Лаkин bir çox щал-

ларда ялавя бир ил лазыm олur kи, mяktябли Авсtралийа шярtляриня вя инэилис дилиндя 

tящсиля уйьунлаша билсин. 

Авсtралийа təhsil sistemi ашаьыдаkы пиллялярdяn ibarətdir: 

Ибtидаи təhsil (1-cи синифдян 6-cы вя йа 7-cи синфядяk). 

Орtа təhsil (7-8-cи синифдян 12-cи синфядяk). 

Natamam kоллеж (7-8-cи синифдян 10-cу синфядяk). 

Tam orta məktəb вя али kоллеc (11-cи вя йа 12-cи синифляр). 

Авсtралийанын mцхtялиф шtаtларында ибtидаи синифлярин сtруktурлары фярглидир. 

Бириндя ибtидаи синифдя охуmаг 6 ил, o бириндя 7 ил даваm едир. Бязи шtаtларда 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

303


ибtидаи  tящсилдян  яввял  ушаг  баьчасыna  вя  щазырлыг kurslarına  эедирляр.  Ибtидаи 

mяktябдя бу фянляр юйрядилир: инэилис дили, рийазиййаt, иctиmаи вя tябияt елmляри, 

инcясяняt (mусиги, tясвири  сяняt,  ял  яmяйи  вя  сящня  сяняtи),  бядян  tярбийяси  вя 

шяхси  инkишаф.  Йени  Cянуби  Уелс,  Виktорийа  шtаtларында,  Авсtралийа  Пайtахt 

Яразисиндя  вя  Tасmанийада  орtа  mяktяб  tящсили 7-10-cу  синифляр,  Гярби  вя 

Cянуби  Авсtралийада, Kвинсленд  вя  Шиmал  Яразиляриндя - 8-10-cу  синифляря 

aiddir. Онунcу синифдян сонра шаэирдляр йухары синиф шаэирдляри сайылыр. Mцхtялиф 

шtаtларда йеkун гийmяtляринин чыхарылmа проседурлары фярглидир: йа бцtцн tящсил 

mцддяtи  ярзиндя  нцmайиш  олунан  аkадеmиk  няtиcяляря  ясасланыр,  йа  да  cари 

mяktяб  гийmяtляри  вя  бурахылыш  иmtащанларынын  няtиcяляринин  kоmбинасийасын-

дан  ибаряtдир. Dövlət və özəl  али  tящсил  mцяссисяляриня  дахилолmа  щаггында 

mясяля  mяktябдяkи  mцвяффягiyyətin  ясасында  həyata keçirilir.  Авсtралийа 

mяktябляриндя  tядрис  или  дюрд  йеря  бюлцнцр  (щяр  бири 12 щяфtя),  йанварын 

сонунда башланыр вя деkабрын яввялиндя биtир. 

Инэилис  дили  kурслары:  Xarici tялябяляр  цчцн  инtенсив  Инэилис  дили  kурслары 

ELICOS хариcдян чохлу сайда tялябяляр cялб едир. Бунлардан бязиляри ишэцзар 

цнсиййяt вя йа tящсил mягсядляри цчцн юз инэилис дилини tяkmилляшдирmяk исtяйир, 

бязиляри ися Авсtралийада yaşadığı заmаны юзц цчцн юйрянmяk исtяйир. 

Mяшьялялярин  башланmа  эцнц  вя  tядрисин  даваmиййяtи  kурсун  хараktе-

риндян вя tяйинаtындан асылыдыр. Универсиtеtляри kоллеc вя орtа mяktяблярля mц-

гайися еtдиkдя орада инэилис дили kурслары tез-tез, адяtян, айда бир дяфя kечилир. 

Чохлу  сайда  универсиtеtляр, TAFE инсtиtуtлары  вя  юзял  профессионал  kоллеcляр 

инэилис  дилинин  tядрис  едилдийи  шюбяляря  mалиkдир.  Авсtралийада  йцздян  чох  дил 

tядриси mярkязи вар, bunlar бцtцн mярkязи шящярлярдя, бир чох периферийаларда 

və щяttа kянд йерляриндя də вар. Универсиtеtляр вя TAFE инсtиtуtларындан фяргли 

олараг бир чох инэилис дили kурслары гябул заmаны абиtурийенtляря щеч бир спесифиk 

tяляб mцяййян еtmир. Aбиtурийенtlər tесtляшдирmядян kечир вя о дил билmя сявий-

йясиня mцвафиг олан група дахил олунур. Авсtралийада tядрисин kейфиййяtиня вя 

инэилис дилинин tядрис mярkязляринин tяcщизаt сявиййясиня və яcняби tялябяляр цчцн 

инtенсив инэилис дили kурсларынын Mилли Аkkредиtасийа Сисtеmи цзяриндя гурулmуш 

нязаряt  сисtеmи vardır. Mцяййян  едилmиш  гайдайа  эюря  инэилис  дили  kурслары 

tягдиm  едян  tядрис  mцяссисяляри  дювляt  гейдиййаtындан  kечmялидир.  Белялиkля, 

xarici tялябяляря  дилин  tядрисиня  эюря  mясул  олан  tящсил  сеktору  вя  Авсtралийа 

щюkуmяtи  mцшtяряk  ишляйир  kи, tягдиm  олунан  програmлар  бейнялхалг  сtан-

дарtлара mцвафиг олсун. 

Дил tядриси mцяссисяляри дюрд башлыcа kаtегорийайа бюлцняn kурслар tяkлиф 

едир: 

Ясас инэилис дили. 



Ихtисаслашmыш инэилис дили (аkадеmиk mягсядляр, ишэцзар цнсиййяt вя с.). 

Tяtил заmаны инэилис dilini юйрянmяk (дил tядрисини tуризmля узлашдырmаг). 

Иmtащана щазырлыг (TOEFL вя йа IELTS). 


  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

304 



Инэилис дили kурсларында tядрис щяфtяси бир гайда олараг 25 сааtлыг mяшьяля-

лярдян  ибаряtdir.  Онларын 20 сааtында  tялябяляр  синифлярдя mяшьул  олур, 5 сааtы 

иля  mцяллиmлярин  рящбярлийи  алtында  sərbəst çalışmalara  щяср  олунур. Kурсларын 

даваmиййяtи аkадеmиk планлардан вя tялябялярин габилиййяtляриндян асылыдыр və 

бир гайда олараг 4 щяфtядян 10 щяфtяйядяk davam edir. 

Пешя tящсили, TAFE Дювляt Сисtеmи щазырлыьы, Tехниkи вя ялавя tящсил. Tех-

ниkи вя ялавя tящсилин Авсtралийа Сисtеmи, mилли пешя tящсили вя щазырлыг сисtеmинин 

дювляt  сеktорудур.  Дювляt  сеktору  иля  йанашы  бу istiqamətlərlə  юзял  tядрис 

mцяссисяляри дя vardır. TAFE, юлkядя mяktябдян сонра tящсил верян ян бюйцk 

tящсил бирлийидир. 1998-cи илдя бцtцн юлkядя бир mилйондан чох tялябя 250 TAFE 

инсtиtуtуна гябул olunmuşdur və онлардан 37328 tялябя хариcи юлkялярдян эял-

mишди. TAFE програmлары  mцхtялиф  сявиййялярдя  пешя  дяряcяси  алmаьа  иmkан 

верир.  Инсtиtуtларын bir çoxu  орtа  mяktяблярин  йухары  синиф  kурсларыны  да  cəlb 

еtmяkля, Авсtралийа tящсил sferasının бу сеktоруну tяkлиф  едилян програmларын 

рянэарянэлийиня эюря ян бюйцk sferaya чевирир. 

TAFE  програmлары  сянайе  вя  иctиmаи  чеврялярля  яmяkдашлыгда  ишляниб 

щазырланыр  вя  mцасир  tялябляря  уйьундур. TAFE-нин  вердийи  серtифиkаtлар  вя 

диплоmлар бцtцн Авсtралийа яразисиндя tаныныр, mязунлары ися универсиtеtя дахил 

ола биляр. Али tящсил алmаьын беля бир йолу баkалавр дяряcяси иля йанашы праktиk 

сащядя дя дяряжя алmаг вя йа праktиk tялиmдян sonra даща йухары pilləlи прог-

раmлара  kечmяk  исtяйянlər  арасында  эениш  йайылыр  вя  məşhurlaşır.  Бир  чох 

TAFE  инсtиtуtлары  бу cör щалларda  универсиtеtлярля  mцвафиг  разылашmалара 

mалиkдир. TAFE сисtеmиндя tядрис или февралда башланыб деkабрда гурtарыр, iн-

эилис дили  kурслары башга вахtларда да башлана  биляр. Tядрис програmлары mцх-

tялиф  mцддяtляря,  бир  нечя  сааtдан  цч  иля  гядяр  щесаблана  биляр.  Синифлярдя 

охуйанларын  сайы  орtа  щесабла 15 няфяр olmalıdır  вя  щеч  вахt ondan yuxarı 

олmур. Tядрис просесиндя праktиkайа вя синиф mяшьяляляриня чох бюйцk диггяt 

йеtирилир, щяm дя mцщазиря вя praktik mяшьяляляриn узлашдырılmasına башга уни-

версиtеt mеtодиkасы  tяtбиг  едиля  биляр. Mцвяффягиййяt  дяряжяси,  бир  гайда 

олараг,  йазылы  йохлаmа  ишлярин  няtиcяляриня,  синифдяkи  fəaliyyətinə,  məşğələ-

lərdəki nəticələrə вя гыса tесtлярин йеkунларына эюря гийmяtляндирилир. 

Авсtралийа  пешя  tящсили  вя  щазырлыьы  сисtеmиндя  tялиm  няtиcясиндя  алынан 

дяряcя серtифиkаtла, диплоmла вя йа елmи дяряcялярля (mцвафиг универсиtеtля ялагя 

васиtясиля)  йохланылыб  tясдиглянир.  Универсиtеtляр  вя TAFE инсtиtуtлары  tяряфин-

дян верилян диплоmлар арасында аналоэийалар vardır. 

Пешя  tящсили  сисtеmиндя  баkалавр  дяряcясинин  алынmасы  бир  гайда  олараг, 

mиниmуm  бир  ил TAFE-дя  вя  даща  иkи  ил  mцяййян  бир  универсиtеtдя  охуmаьы 

tяляб  едир.  Беля  бир  програmlа  təhsil almaq üçün  ониkииллиk  Авсtралийа  орtа 

tящсилини алmаг вя йа хариcдя буna bənzər kурс биtирmяk лазыmдыр. 

Али təhsil диплоmu (Advanced Diploma) алmаq üçün kурслар бир чох са-

щялярдя  пешя istiqamətində  ишляmяk  цчцн verilir. Гябул  олунmаг  цчцн  tаm 

орtа (ониkииллиk) вя йа еkвиваленt tящсил tяляб олунур. Tящсил mцддяtи, адяtян, 3 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

305


илдир. TAFE диплоmуна mцвафиг олан диплоmу елеktрониkа, сянайе, tиkинtи вя 

mеmарлыг,  бизнес  kиmи  сащялярдя  орtа  tехниkи  вя  идаряеtmя möəssisəляриндя 

ишляmяk  üçün  mütəxəsislərə verilir. Tящсил  mцддяtи  бир  илдян  иkи  иля  гядярдир. 

Mцхtялиф  дяряcяли (I-IV) TAFE серtифиkаtлары  аланлар  mцхtялиф  сащялярдя  пешя 

вязифялярини  йериня  йеtирmяk  цчцн lazım  олан  хцсуси  билиkляря  вя  сяришtяляря 

mалиk олур. Бу kурслар алtы айдан иkи иля гядяр даваm едя биляр вя сонра даща 

йцkсяk tящсил пилляsinи даваm еtдиря билярlər. 

Юзял пешя tящсили mцяссисяляри. Юзял пешя tящсили mцяссисяляри дя диплоm вя 

серtифиkаtлар  сявиййясиндя  tялябяляря  mцхtялиф  сащялярдя  ишляmяk  цчцн  праktиk 

сяришtяляр  верян  чохлу  сайда  tящсил  програmлары  вя  kурслары  tяkлиф  едир.  Юзял 

kоллеcляр  Авсtралийа  щюkуmяtи  tяряфиндян xarici tялябяляря  tяdris kурслары  вя 

програmлары tяkлиф едян tядрис mцяссисяси kиmи гейдя алынmышдыр. Онлар юйрян-

mяk цчцн фянлярин эениш чеврясини: kоmпyutер вя инфорmасийа tехнолоэийалары, 

дизайн,  пилоt  щазырлыьы, mенеcmенt, mещmанхана  вя  ресtоран  иши  вя  tуризm, 

mарkеtинг  вя  kаtиблиk  иши  tяkлиф  едир.  Бир  чох  бюйцk kоллеcлярдя  инэилис  дили 

бюлmяси вардыр. 

Юзял пешя tящсили mцяссисяляри sahəsinə вя tялябялярин сайына эюря (50-дян 

500 няфяря гядяр) хейли фярглянир. Синифляр, бир гайда олараг, бюйцk дейил вя бир 

mцяллиmя 20 tялябядян  чох  дцшmцр.  Щяр  бир  tядрис  mцяссисяси  абиtурийенtляря 

иряли  сцрцлян  tялябляри, kурсларын  mязmун  вя  даваmиййяtини  və  mяшьялялярин 

башланmа  эцнлярини  юзц  mцяййян  едир.  Пешя  kоллеcляриндя, TAFE сисtеmиндя 

олдуьу  kиmи,  диплоm  вя  серtифиkаt  алmаьа  иmkан  верян  програmлар  tяkлиф 

едирляр. Диплоm алmаг цчцн tядрисин даваmиййяtи, адяtян, 40 щяфtядян чох (1 

tядрис или), серtифиkаt алmаг цчцн iся  12 щяфtядян 30 щяфtяйядяk ола биляр. Юзял 

kоллеcляр MBA (ишэцзар  инзибаtчылыг  mаэисtри)  програmы  цзря  tящсил almaq 

иmkаны верmир, лаkин бязи kурслар бир сыра фянлярин вя йа tядрис илинин зачоtу иля 

али tящсил mцяссисясиня дахилолmа цчцн аралыг васиtя ола биляр. 

Универсиtеtлярин  щазырлыг  програmлары.  Универсиtеtлярин  щазырлыг  програm-

лары  хариcи  tядрис  mцяссисяляриндя  алынmыш  орtа  tящсилlə,  Авсtралийада  универсиtеt 

tящсили  арасында  аралыг  пиллядир.  Бу  програm xarici абиtурийенtляря  tялябя  щя-

йаtына асанлыгла kечид цчцн зярури олан билиk вя вярдишляр верир. Универсиtеtлярин 

щазырлыг  шюбяляриндя  tящсил,  адяtян,  бир  ил  даваm  едир.  Бир  сыра  универсиtеtлярдя 

баkалавр дяряcяси вя йа диплоm алmаq цчцн kурсларdа щазырлашдырырлар. Програ-

mын йериня йеtирилmя müddətində вя universiteti биtирдиkдя tялябяляр иmtащанлары 

testlə верmир. Tялябялярин билиkляри билавасиtя mцяллиm tяряфиндян гийmяtляндирилир. 

Щазырлыг шюбясинин tялябялярини онларын универсиtеtдя эяляcяk ихtисаслашmа-

ларына (бизнес, щуmаниtар елmляр вя инcясяняt, kоmпyutер вя инфорmасийа tех-

нолоэийалары, tябияt  вя  mцщяндислиk  елmляри),  цmуmи  аkадеmиk  щазырлыьына  вя 

инэилис дилини билmясиня mцвафиг эялян qrup birləşmələrinə йазырлар. Tядрис сисtе-

mи универсиtеt tядрисиня бянзяйир. Универсиtеtдя олдуьу kиmи, динляйиcиляр бир сы-

ра əsas (baza) фянляри kечир, бир щиссяси isə фянляри mцсtягил олараг сечир, mцща-

зиряляр tялябялярин бюйцk груп birləşmələri цчцн, praktik mяшьяляляри ися kичиk 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

306 



йарыmгруплар  цчцн  kечилир.  Щазырлыг  шюбясинин  mягсяди  ондан  ибаряtдир  kи, 

универсиtеt илk андан tялябяляр цчцн ясас kурсда йени щазырлыг ялдя еtmиш олур. 

Konstitusiyalы monarxiya olan Avstraliya Иttifaqы altı шtatdan ibarяt fe-

derativ dюvlяtdir. Tяhsil vя elmi-tяdqiqat sahяsinя  xцsusi diqqяt ayыran Av-

straliyada mюvcud olan mяktяblяrin йaрандыьы tarix 200 il яvvяlя tясадцф олу-

нур. Иlk mяktяblяr Yeni Cяnubi Uelsdя tяшяkkцl tapыb. XIX яsrin ortalarыndan 

ilk universitetlяr fяaliyyяtя baшlayыb. Erkяn uшaqlыq tяhsili vя ilkin mяktя-

bяqяdяr tяhsil mцяssisяlяri isя daha gec inkiшaf edib. 

XIX яsrin sonlarыnda Avropa sяyyahlarыnыn vя ictimai siyasi baxыmdan 

fяal шяxslяrin tяшяbbцsц ilя dцnya tяhsilindя baш verяn yeniliklяr Avstraliyada 

tяtbiq olunmaьa baшlandы. Bu mяqsяdlя mцvafiq komissiya yaradыldы. 

Mцasir dюvrdя  юlkяnin tяhsil siyasяti daha gцclц  vя  яdalяtli Avstrali-

yanыn qurulmasыna xidmяt edir. Bu siyasяt iqtisadi inkiшafa, sяmяrяliliyя  vя 

yцksяk sяviyyяli cяmiyyяt quruculuьuna tяkan verir vя regionda Avstrali-

yanыn lider rolunu daha da artыrыr. 

Mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяlяri,  яsasяn, dюvlяt vя  яrazi hюkumяtlяri 

tяrяfindяn idarя olunur. Viktoriya, Cяnubi Avstraliya vя Yeni Cяnubi Uelsdя 

isя yerli шuralar, юzяl tяшkilatlarыn icma qruplarы mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssi-

sяlяrini idarя edirlяr. Mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяlяrinя 3-5 yaшlы uшaqlar cяlb 

edilir.  Шtatlardan asыlы olaraq, mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяlяrinя  uшaqlarыn 

cяlb olunma faizi fяrqli olsa da, bu gюstяrici tяxminяn 85,7 faizя bяrabяrdir. 

2008-ci ilin statistik mяlumatlarыna gюrя, юlkя цzrя mяktяbяqяdяr tяhsil 

mцяssisяlяrindя, ibtidai vя orta tяhsil pillяlяrindя tяhsil alanlarыn цmumi sayы 

3,7 milyon nяfяrdяn чox olub. 

Avstraliya hюkumяti tяhsil islahatlarыnы  hяyata keчirяrkяn insanlarыn 

bilik vя bacarыqlarыnыn inkiшafы, innovasiyalara яsaslanan iqtisadiyyatыn tяlяb-

lяrinя cavab verяn mцtяxяssislяrin yetiшdirilmяsi mяsяlяlяrini prioritet istiqa-

mяtlяr kimi юnя чяkir. Bu baxыmdan xalqыn mцяyyяn bir qismi цчцn deyil, ha-

mы  цчцn bяrabяr tяhsil imkanlarыnыn yaradыlmasы  tяhsil sisteminin яsas hя-

dяfidir. 

Юlkяdя ali tяhsil, яsasяn, Bюyцk Britaniya tяhsil sisteminя яsaslanыr. Ali 

mяktяblяr yцksяk tяhsil keyfiyyяti ilя seчilir, tяlяbяlяrin mцstяqilliyi vя elmi-

tяdqiqatlara istiqamяtlяndirilmяsi ilя xarakterizя edilir. 

Həm də inkiшaf etmiш юlkяlяrdя olduьu kimi, Avstraliyada da yaшlыlarыn 

tяhsilinя  xцsusi  юnяm verilir. Tяhsil, Elm vя  Tяlim Departamenti dюvlяt və 

юzяl mцяssisяlяr tяrяfindяn maliyyяlяшяn tяhsil kurslarы vasitяsilя yaшlыlarыn 

bilik vя bacarыqlarыnыn inkiшaf etdirmяsinя шяrait yaradыr. 

Avstraliyanыn bir sыra  шtatlarыnda mяktяbяqяdяr tяhsil icbari xarakter 

daшыmыr. Uшaqlar,  яsasяn, qayьы  mяrkяzlяri vя ya valideynlяrin tяшkil etdiyi 

oyun qruplarыnda tяhsil alыr. Bu, rяsmi mяktяbяqяdяr tяhsil hesab olunmur. 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

307


Юlkяnin bяzi  яrazilяrindя  mяktяbяqяdяr tяhsil ibtidai tяhsildяn ayrыdыr. 

Qяrbi Avstraliya vя Kvinslend шtatlarыnda isя  mяktяbяqяdяr tяhsil ibtidai 

tяhsilin bir hissяsidir. 

Avstraliyada erkяn uшaqlыq dюvrцndя uшaqlarыn hяrtяrяfli inkiшafыna xц-

susi diqqяt yetirilir. Odur ki, mяktяbяqяdяr tяhsilin icbari olmadыьы шtatlarda 

da uшaqlarыn qayьы mяrkяzlяrinя verilmяsi geniш yayыlыb. Bцtцn bunlar mяktя-

bяqяdяr tяhsil яsasnamяsi ilя tяnzimlяnir. 

Mяktяbяqяdяr tяhsil kurikulumlarыnda uшaqlarыn hяrtяrяfli formalaш-

masы, onlarыn dцzgцn inkiшafы цчцn mцxtяlif oyunlar zяruri vasitя kimi istifadя 

edilir. Tяdqiqat vasitяsilя юyrяnmя, mяшьuliyyяt, sorьu-sual, araшdыrma, prak-

tik hяyat tяcrцbяlяri vя problemi hяll etmя imkanlarыnыn yaradыlmasы kimi mя-

sяlяlяr dя mяktяbяqяdяr tяhsilin яsas istiqamяtlяrindяndir. 

Erkяn uшaqlыq dюvrцnя dair kurikulumlarda uшaqlarыn oxu vя riyazi 

bacarыqlarыnыn inkiшafы xцsusi yer tutur. Bu, yalnыz uшaqlarыn mяktяbя hazыrlыq 

dюvrц цчцn чяrчivя sяnяdi hesab olunur. 

Avstraliyada ibtidai tяhsil icbaridir. Шtatlarыn vя яrazinin qanunvericili-

yinя uyьun olaraq ibtidai tяhsil 5-6 yaшdan 15-17 yaшa qяdяr olan dюvrц яhatя 

edir. Şagirdlяrin tяxminяn 65 faizi dюvlяt mяktяblяrindя, 34 faizi isя katolik vя 

ya özəl mяktяblяrdя tяhsil alыr. 

Юlkяdя icbari tяhsilin yaranması XIX яsrin ikinci yarыsыna tяsadцf edir. 

Avstraliya vяtяndaшlarы  цчцn dюvlяt mяktяblяri pulsuzdur. Katolik vя  özəl 

mяktяblяrdя isя  tяhsil pulludur. Bu tяhsil mцяssisяlяrindя  dяrs lяvazimatlarы, 

mяktяbli formalarы, mяktяb dцшяrgяlяri  цчцn vя digяr xяrclяr valideynlяrin 

цzяrinя dцшцr. Katolik vя özəl mяktяblяrdя birillik tяhsil xяrci tяxminяn 300-

350 Avstraliya dollarы arasыnda dяyiшir. 

Tipindяn asыlы olmayaraq, bцtцn mяktяblяrdя eyni kurikuluma яmяl 

olunmasы tяlяb oluna bilяr. Tяdris proqramlarыnda dцnyяvi fяnlяr яsas yer tut-

sa da, həm də  dini fяnlяrin tяdrisi mцmkцndцr. Mяktяblяrin  çoxunda vahid 

mяktяbli formasыndan istifadя olunur. 

Avstraliyada mцxtяlif orta mяktяblяrdя mцяyyяn seчmя fяnlяr tяdris edi-

lir. Иbtidai vя orta tяhsil dюvrц birlikdя 12 il davam edir. Orta tяhsil pillяsini 

baшa vuran mяzunlara dюvlяt tяrяfindяn attestat verilir. Bu sяnяd Avstrali-

yanыn bцtцn universitetlяri və peшя mяktяblяri tяrяfindяn tanınır, щяm дя xarici 

юlkяlяrin bir sыra universitetlяri tяrяfindяn dя qяbul olunur. 

Orta tяhsil mцяssisяsinin 90 faizindя standart orta mяktяb kurikulumun-

dan яlavя olaraq, peшя tяhsili dя verilir. Orta tяhsil sяviyyяsindя tяdris olunan 

яsas fяnlяrя ingilis dili, riyaziyyat, ictimaiyyяt vя  яtraf mцhit, tяbiяt elmlяri, 

texnologiya, tibb vя fiziki tяrbiyя  fяnlяri daxildir. Orta mяktяblяr beшgцnlцk 

dяrs hяftяsi ilя iшlяyir vя birnюvbяlidir. 

Bir sыra orta mяktяblяr kollec adlandыrыlыr. Belя kolleclяrdя tяdris olunan 

proqramlar vasitяsilя  mяzunlar universitetlяrя daxil ola bilər vя ixtisas цзря 

дяряжя ala bilяrlяr. 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

308 



Avstraliyada 40 universitet vя 350 kollec fяaliyyяt gюstяrir. Universitet 

vя kolleclяrdя verilmiш diplomlar bцtцn dцnyada tanыnыr. 

Qeyd etdiyimiz kimi, юlkяnin ali tяhsil sistemi Bюyцk Britaniyanыn ali 

tяhsil sistemi ilя oxшardыr. Tяlяbяlяrя tяdris prosesindя tam mцstяqillik verilir 

vя onlarыn elmi-tяdqiqatlara qoшulmasы  цчцn hяr cцr  шяrait yaradыlыr. 

Avstraliyada elmi-tяdqiqatlara hяr il bюyцk həcmdя dюvlяt vяsaiti ayrыlыr. 

Ali mяktяblяr Dюvlяtин Tяhsil, Elm vя Tяhsil Departamentinin nяzarяti 

altыnda fяaliyyяt gюstяrir. Tяdris proqramlarыnыn mцddяti 3-4 il, tibb tяhsili 6 

ildir.  Юlkяdя  mяшhur universitetlяrя daha чox tяlяbat duyulur. Юlkя  vяtяn-

daшlarы цчцn birillik tяhsil xяrci 14-21 min Avstraliya dollarы arasыnda dяyiшir. 

Avstraliya universitetlяrinя qяbul zamanы son iki ili ingilisdilli юlkяlяrdя 

tяhsil alanlara цstцnlцk verilir. Яks halda, universitetlяrin nяzdindяki kollecdя 

mцvafiq proqram цzrя xцsusi kurs keчmяk lazыmdыr. 

Юz  юlkяsindя universitetin birinci vя ya ikinci kursunu bitirяn, 18 yaшы 

tamamlanmış tяlяbяlяr dя ИELTS imtahanыnda 6,5 bal toplayaraq Avstraliya 

universitetlяrinin mцvafiq kursunda oxuya bilяr. Башга юlkяlяrdя ali mяktяbi 

bitirяn  шяxslяr Avstraliyada tяhsil almaq цчцn diplomunu tяqdim etmяli vя 

ИELTS imtahanыnda яn azы 6,5 bal toplamalыdыr. Bir чox hallarda MBA proq-

ramы цzrя daxil olmaq istяyяnlяrdяn 3-illik iш tяcrцbяsi tяlяb edilir. Яcnяbilяr 

цчцn tяhsil haqqы 9-36 min dollar miqdarыndadыr. Onu da qeyd edяk ki, 

Avstraliya ali mяktяblяrindя tяhsil haqqы bir чox inkiшaf etmiш юlkяlяrdяn xeyli 

aшaьыdыr. 

Tяlяbяlяr hяftяdя 20 saatdan чox olmayaraq iшlяyя bilяr.  Юlkяdя iki il 

yaшayan tяlяbя ilyarыmlыq iш vizasы, 5 il yaшayan isя daimi yaшayыш vizasы almaq 

imkanы qazanыr. 

Ali tяhsilя yanaшmada hamы цчцn bяrabяr imkanlarыn yaradыlmasы, tяhsil 

haqqыnы  юdяmя qabiliyyяtinя  gюrя deyil, bacarыq vя biliyя  яsasяn universitetя 

qяbul, akademik muxtariyyяt, elmi-tяdqiqat sahяlяrinin geniшlяndirilmяsi kimi 

prinsiplяrя  цstцnlцk verilir. Ali tяhsildя adambaшыna maliyyяlяшdirmя sistemi 

tяtbiq olunur. Hюkumяt dюrd ildяn bir ali tяhsil vя  tяdqiqat sektoruna 5,4 

milyon dollar mяblяьindя яlavя maliyyя vяsaiti ayыrыr. 

Юlkяnin daha xoшbяxt gяlяcяyinin tяmin olumasы baxыmыndan ali tяhsilin 

qarшыsыnda bir sыra mцhцm mяqsяdlяr дурур. Yцksяk ixtisaslы mцtяxяssislяrin 

hazыrlanmasы,  чoxsaylы  iш yerlяri,  цmumi inkiшaf sяviyyяsinin yцksяldilmяsi 

məqsədi qяbul olunmuш яsas prinsiplяrdir. 

Ali mяktяblяr geniш ixtisas seчimi tяklif edir. Avstraliyada 38 dюvlяt vя 2 

юzяl universitet fяaliyyяt gюstяrir. Bцtцn  юlkя  цzrя 180-dяn  чox universitet 

kampusu var. 340000 xarici tяlяbя hяr il tяhsil almaq цчцn Avstraliyaya gяlir. 

Avstraliyada mцvяffяqiyyяt gюstяrmiш mяzunlara fяrqlяnmя ilя bakalavr 

dяrяcяsi verilir. Bunun цчцn daha bir il яlavя tяhsil almaq lazыmdыr. Bu dяrя-

cяyя sahib olan mяzunlar nюvbяti tяhsil proqramыna daxil olarkяn vя ya iшя 

dцzяlяrkяn bir sыra цstцnlцklяrdяn istifadя edя bilяr. 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

309


Magistratura proqramы цzrя tяhsilin mцddяti bakalavrlar цчцn iki il vя ba-

kalavr təhsil pillяsini fяrqlяnmя ilя bitirяnlяr  цчцn isя bir il nяzяrdя tutulub. 

Avstraliyada peшяkar ixtisaslaшdыrma, dissertasiya mцdafiяsi vя dissertasiya mц-

dafiяsi ilя birgя tяdqiqat iшini яhatя edяn magistratura proqramlarы tяklif olunur. 

Ali tяhsil piramidasыnыn zirvяsindя doktorantura proqramlarы durur. 

Doktorantura proqramlarы tяdqiqat vя kurs iшindяn ibarяtdir. üç illik tяdqiqat 

iшini mцdafiя edяn шяxs fяlsяfя doktoru dяrяcяsi alыr. Kurs iшi isя tяtbiqi xarakter 

daшыyыr vя daha чox araшdыrmanыn nяticяlяrinin hяyata keчirilmяsi ilя яlaqяlidir. 

Ali tяhsilin keyfiyyяtinя  nяzarяt edяn Ali Tяhsilin Keyfiyyяti vя Stan-

dartlar Agentliyi 2010-cu ildя yaradыlыb. Bu qurumun 2013-cц ildяn etibarяn 

texniki peшя tяhsili vя təhsil tяшkilatlarыnыn da fяaliyyяtinя nяzarяt etmяsi plan-

laшdыrыlыr. Ali Tяhsilin Keyfiyyяti vя Standartlar Agentliyinin dюrdillik bцdcяsi 

57 milyard dollardыr. 

Hюkumяtin ali tяhsil цzrя perspektiv inkiшaf strategiyasыna яsasяn, 2025-

ci ilя qяdяr 25-40 yaшыnda olan bцtцn яhalinin 40 faizi bakalavr vя daha yük-

sək  dяrяcяyя malik olacaq. Bir qayda olaraq, ali tяhsil mцяssisяlяri  юdяniшli 

яsaslarla fяaliyyяt gюstяrir. Buna baxmayaraq, bir çox tяlяbяlяrin maliyyя 

xяrclяri dюvlяt tяrяfindяn  юdяnilir. Ali Tяhsil Kredit Proqramыna Dюvlяtин 

Tяhsil, Elm vя Təhsil Departamenti, elяcя dя Vergi Иdarяsi rяhbяrlik edir. 

Bundan başqa, xцsusi istedadlы tяlяbяlяr Gяnclяrя Yardыm vя Avstraliya 

Tяhsil  Юdяniшi Xidmяtinin imkanlarыndan istifadя edя bilяr. Tяlяbяlяrя  kю-

mяklik mяqsяdi ilя mцvafiq tяqaцdlяr dя ayrыlыr. 

Avstraliyanыn kolleclяrindя,  яsasяn,  яmяk bazarыnda tяlяb olunan peшя 

tяhsili ilя baьlы proqramlar tяdris olunur. Avstraliya kolleclяrinin bяzilяrindя 

mцяyyяn elmi dяrяcяlяr verilir. 

Kollec adы altыnda bir sыra ali tяhsil mцяssisяlяri dя  fяaliyyяt gюstяrir. 

Belя kolleclяrя tibb vя incяsяnяt mяktяblяrini misal gюstяrmяk olar. 

Xarici tяlяbяlяr yalnыz  юdяniшli tяhsil ala bilяr. Onlar dюvlяtdяn tяhsil 

öчön kredit gюtцrя bilmяzlяr. Lakin xarici tяlяbяlяr  цчцn bir sыra beynяlxalq 

tяqaцd proqramlarы nяzяrdя tutulur. 

Юlkяnin texniki peшя tяhsili zяngin vя tarixi яnяnяlяrя malikdir. Texniki 

peшя tяhsilinin yaranma tarixi XIX яsrin sonlarыna tяsadцf edir. 

Peшя tяhsili vя tяlimi istяnilяn yaшda olan юlkя vяtяndaшlarыnы iш hяyatыna 

hazыrlamaq, чalышan insanlarыn bilik vя bacarыqlarыnыn tяkmillяшdirilmяsi mяq-

sяdlяrinя xidmяt edir. Texniki peшя tяhsili orta vя ali mяktябlяrdя oxuyanlara, 

elяcя dя istehsalat sahяlяrindя чalышanlara яlavя imkanlarыn yaradыlmasы baxы-

mыndan olduqca яhяmiyyяtlidir. 

Son 20 ildя  юlkяdя peшя  tяhsili vя  tяlimi  цzrя iki milli strategiya hяyata 

keчirilib. Bu isя dцnya яmяk bazarыnda Avstraliyanыn fяallыьыnыn artыrыlmasы, tex-

niki peшя  tяhsili sahяsindя  uьurlu nяticяlяrin  яldя edilmяsi, tяhsil sahяsindя 

dюvlяt investisiya qoyuluшunun stimullaшdыrыlmasы цчцn яlveriшli zяmin yaradыb. 


  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

310 



Texniki ali mяktяblяrdя biznes vя idarяetmя, dizayn vя qrafika, цnsiyyяt, 

istirahяt, icma xidmяtlяri, saьlamlыq, turizm vя turizm xidmяtlяri, baьчыlыq vя 

torpaqlarыn idarя edilmяsi, kompyuter sahяsindя mцxtяlif peшяlяr verilir. 

Texniki peшя  mяktяblяrindя  tяhsil 4 aydan 36 aya qяdяr davam edir. 

Mяzunlar birinci dяrяcяli sertifikatы 4-6 aya, ikinci dяrяcяli sertifikatы 6-8 aya, 

üçüncü dяrяcяli sertifikatы 12 aya, dördüncü dяrяcяli sertifikatы isя 12-18 aya ala 

bilяr. Xцsusi diplomun alыnmasы  цчцn 24-36 ay mцddяtindя peшя  tяdris kur-

sunda hazыrlыq keчmяk tяlяb olunur. 

Avstraliyanыn bir çox orta mяktяblяrindя (tяxminяn 90 faiz) standart 

mяktяb kurikulumuna uyьun peшя  tяhsili proqramlarы  tяklif edilir. Bu proq-

ramlar чяrчivяsindя шagirdlяrя mцvafiq bilik vя bacarыqlar aшыlanыr. 

Avstraliyada elmi-tяdqiqat sahяlяrinin inkiшafыna xцsusi diqqяt gюstя-

rilir. Universitetlяrin vя digяr mövafiq mцяssisяlяrin elmi-tяdqiqat fяaliyyяtinя 

investisiya qoyuluшu prioritet mяsяlяlяrdяn biri kimi qяbul olunub. 

Юlkяnin tяhsil konsepsiyasыnыn  яsas komponentindяn biri olan Tяhsil 

Иnvestisiya Fondunun яsas vяzifяsi Avstraliya iqtisadiyyatыnыn inkiшaf etdiril-

mяsi  цчцn ali tяhsildя  tяdqiqatы  dяrinlяшdirmяkdяn, strateji cяhяtdяn kapital 

infrastrukturuna dяstяk olacaq mцasir, mяhsuldar, rяqabяtяdavamlы  vя elmi 

яsaslar цzяrindя qurulmuш iqtisadiyyatыn yaradыlmasыndan ibarяtdir. Tяhsil Иn-

vestisiya Fondu mяqsяdyюnlц investisiyalar vasitяsilя  gяnc nяslin bilik, ba-

carıq və vərdişləri artыrmaq,  юlkяnin yцksяk elmi potensialы olan mцtяxяssis-

lяrя  tяlяbatыnы  юdяmяk, hяmчinin Avstraliyanыn innovasiya imkanlarыnы  gцc-

lяndirmяk baxыmыndan ciddi uьurlara imza atыb. 

Tяhsil  Иnvestisiya Fondunun fяaliyyяtinin sяmяrяliliyini artыrmaq  цчцn 

650 milyard dollar Davamlы Иnkiшafla baьlы vяsaitin ayrыlmasы nяzяrdя tutulub. 

Bu, ali tяhsil mцhitinin  яsaslы  шяkildя canlanmasыna vя yeni texnologiyalarыn 

tяtbiqinя imkan verir. 

2009-cu ildя юlkя hюkumяti Dюrdillik Milli Texnologiyaya иmkan yara-

dan  сtrategiyanы  qяbul edib. Bu strategiya nanotexnologiya vя yeni texnolo-

giyalarыn Avstraliyada daha geniш tяtbiqi mяsяlяlяrinя tяkan verir. 

Tяsadцfi deyil ki, elm sahяsindя Nobel mцkafatчыlarы  sыrasыnda bir sыra 

avstraliyalы elm xadimlяrinin dя adlarыnы  чяkmяk olar. Fizika цzrя Vilyam 

Lorens Braq (1915), fiziologiya vя tibb sahяsindя Frank Makfarlan Burnet 

(1960), kimya цzrя Con Kornfors (1975), fiziologiya vя tibb sahяsindя Peter 

Doherti (1996), fiziologiya vя tibb цzrя Beri Marшal vя Robin Varren (2005) 

Nobel mцkafatыna layiq gюrцlцblяr. 

Юlkяnin tяhsil цzrя xarici yardыm proqramlarы Avstraliya Beynяlxalq Иn-

kiшaf Agentliyi tяrяfindяn idarя olunur. Beynяlxalq  яmяkdaшlыq sahяsinя  xц-

susi diqqяt ayыran Avstraliya Иttifaqы Dцnya Bankы vя Avstraliya Beynяlxalq 

Иnkiшaf Agentliyi ilя birgя mцxtяlif tяdqiqat layihяlяrini maliyyяlяшdirir. 

Avstraliyanыn sяkkiz universiteti иля Almaniya Akademik Mцbadilя Xid-

mяti arasыnda sяmяrяli  яmяkdaшlыq yaranыb.  Иmzalanmыш  mцqavilяyя  яsasяn, 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 


Yüklə 3,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   41




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin