Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının 27 fevral 2012-ci il tarixli

Hipotenziya ilə müşayiət edilən sinus bradikardiyası  



 

V/d atropin 

 

C 



 

Əgər atropin effekt vermirsə, müvəqqəti kardiostimulyasiya 

C 

Hipotenziya, yaxud ürək çatışmazlığı halları  və  bradikardiya ilə 

müşayiət edilən II (Mobits 2) və ya III dərəcəli AV blokada 



 

V/d atropin 

 

 

C 



 

Əgər atropin effekt vermirsə müvəqqəti kardiostimulyasiya 

C 

Cədvəl 29. Antiaritmik/antibradikardiya vasitələrinin tövsiyə 

edilən v/d dozaları 

 

Vasitələr 

Şırnaqla Saxlayıcı doza 

Amiodaron 10 

dəqiqə  ərzində 150 mq. Qayıdan 

(rekurrent) aritmiyalarda 10-30 dəqiqə 

ərzində əlavə olaraq şırnaqla 150 mq v/d 

təyin edilməlidir, lakin bu 24 saat 

müddətində yalnız 6-8 əlavə  şırnaqla 

məhdudlaşdırılır.  

6 saat ərzində 1 

mq/dəq və 

başlanğıc 

şırnaqdan sonra 

0,5 mq/dəq 

dozada lazım 

ola bilər.  

Esmolol 

1 dəqiqə ərzində 500 

q/kq və sonra 50 

q/kq/dəq 4 dəq müddətində  

60-200 

q/kq/dəq 

Metoprolol 

2,5-5 mq 2 dəqiqə ərzində; 3 dozaya qədər  

Atenolol 

5-10 mq (1 mq/dəq)  

Propranolol 0,15 

mq/kq 

 

Diqoksin Hər 2 saatda 0,25 mq; 1,5 mq-a qədər  

 

Lidokain 0,5-0,75 

mq/kq 

 

Sotalol 10 

dəqiqə  ərzində 20-120 mq (0,5-1,5 

mq/kq). 6 saatdan sonra təkrar edilə bilər 

(maksimum 640 mq /24 saat). 

 

Verapamil 2 

dəqiqə ərzində 0,075-0,15 mq/kq  

 

Diltiazem 2 

dəqiqə ərzində 0,25 mq/kq  

 

Atropin 

Ən azı 0,5 ml dozada sürətli  şırnaqla; 

yekun olaraq 1,5-2,0 mq (0,04 mq/kq) 

dozaya qədər təkrarlana bilər.  

 

İsoproterenol  0,05-0,1 

q/kq/dəq; 2 q/kq/dəq dozaya 

qədər; dozalama ürək ritmi və ÜVS-yə 

uyğunlaşdırılır.  

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

54

Cədvəl 30. STQ Mİ-nın kəskin mərhələsində rutin profilaktik 

müalicəyə dair tövsiyələr 



 

Aspirin: 75-100 mq saxlayıcı doza

_______________________

 



 

Klopidoqrel: 75 mq saxlayıcı doza 



 

Selektiv və qeyri-selektiv SOG-2 inhibitorları

______________

 



 

V/d 

-blokatorlar  



 

Per os 

-blokatorlar

___________________________________

 



 

AÇFİ:  



 

per os ilk gündən əks-göstəriş olmayan bütün hallarda 



 

yüksək riskli xəstələrə  



 

Nitratlar

____________________________________________

 



 

Kalsium antaqonistləri 



 

Maqnezium

_________________________________________

 



 

Lidokain

1

 



 

Qlükoza-insulin-kalium məhlulunun infuziyası

2

____________

 

A 

A 

D 

A 

A 

 

A 

A 

A 

B 

A 

B 

B 

İKİNCİLİ PROFİLAKTİKA 

Sübutlu təbabətə əsaslanan bir çox müdaxilələr STQ Mİ keçirmiş 

xəstələrin proqnozunu yaxşılaşdıra bilər. Bu qrupa daxil olan 

xəstələrin  əksəriyyətinin uzun müddətli müalicəsi ümumi praktika 

həkiminin məsuliyyətində olmalıdır.  Əlavə olaraq həyat tərzinin 

dəyişdirilməsi xəstəyə evəyazılmadan  əvvəl izah edilməli və 

qarşısına bir məqsəd kimi qoyulmalıdır. 

Cədvəl 31. STQ Mİ-dən sonra uzun müddətli dərman 

müalicəsinə dair tövsiyələr 

Antitrombositar/antikoaqulyant dərmanlar 



 

Aspirin (gündə 1 dəfə 75-100 mq) – allergiyası olmayan bütün 

xəstələrə ömürlük  



 

Klopidoqrel (gündə 1 dəfə 75 mq) – kəskin dövrdə müalicədən 

asılı olamayaraq bütün xəstələrə 12 ay ərzində  



 

Klopidoqrel (gündə 1 dəfə 75 mq) – aspirinə  əks-göstəriş olan 

bütün xəstələrə 



 

Oral antikoaqulyantlar (varfarin) – BNN 2-3 olmaqla, aspirin və 

 

A 

 

C 

 

B 

 

                                                 

1

Bəzi tədqiqatlarda ölüm faizinin artması 

2

Şəkərli diabeti olmayan xəstələrə

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

55

klopidoqrelə tolerant olan xəstələrdə 



 

Oral antikoaqulyantlar – tövsiyə edilən BNN ilə, klinik göstəriş 

olduqda (səyrici aritmiya, SM trombu, süni qapaqlar) 



 

Oral antikoaqulyantlar – BNN 2-3 olmaqla, tromboembolik 

ağırlaşmalara yüksək riskli xəstələrdə aspirinə (75-100 mq) əlavə  



 

Oral antikoaqulyantlar – aspirin və klopidoqrelə  əlavə  (əvvəlki 

stentləmə üstəgəl oral antikoaqulyasiyaya göstəriş  və yüksək 

qanaxma riski) 

B 

 

B 

 

C 

 

C 

 

-blokatorlar  

Per os təyin edilən 

-blokatorlar – bu dərmanları yaxşı keçirən SM 

funksiyası  və yaxud AT-nin səviyyəsindən asılı olmayaraq əks-

göstəriş olmayan bütün xəstələrə təyin edilməlidir. 

 

A 

AÇFİ və ARB  



 

AÇFİ – SM funksiyası, yaxud AT-nin səviyyəsindən asılı 

olmayaraq  əks-göstəriş olmayan bütün xəstələrə  nəzərdə 

tutulmalıdır 



 

ARB – AÇFİ-nə  dözümsüzlük olan, SM funksiyası yaxud AT-

nin səviyyəsindən asılı olmayaraq əks-göstəriş olmayan bütün 

xəstələrə nəzərdə tutulmalıdır 

 

A 

 

 

C 

Statinlər  

Statinlər – qanda xolesterinin miqdarından asılı olmayaraq mümkün 

qədər tez ASLx-nin 100 mq/dl (2,5 mmol/l) hədəf səviyyəsini  əldə 

etməyə yönəlməklə  əks-göstərişləri olmayan bütün xəstələrə  təyin 

edilməlidir. 

A 

Əlavələr 

Qripə qarşı peyvənd bütün xəstələrə aparılmalıdır. 

 

B 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

56

Cədvəl 32. Spesifik koronar risk amilləri və SM disfunksiyasının 

uzun müddətli müalicəsinə dair tövsiyələr  

Tütünçəkməni tərgitmə 



 

Tütünçəkmə statusu qiymətləndirilməli və  hər həkim qəbulunda 

tütünçəkməni tərgitmək və passiv tütünçəkmədən uzaq olmaq 

barədə məsləhət verilməlidir 



 

Tütünçəkməyə davam edən xəstələrdə bupropion və nikotinlə 

müalicə aparılmalıdır 



 

Antidepressantlar 

 

B 

 

 

B 

 

C 

Fiziki fəallıq  



 

Fiziki məşqlərə dair tövsiyəyə  əsasən həftədə  ən azı 5 dəfə açıq 

havada yerinə yetirilən orta intensivlikli məşqlər 



 

Yüksək riskli xəstələrə tibbi baxımdan nəzarət edilən reabilitasiya 

proqramı  

 

B 

 

B 

 

Şəkərli diabetin müalicəsi 



 

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və HbA1C 

6,5% səviyyəsini  əldə 

etmək üçün dərman müalicəsi 



 

Digər risk amillərinin intensiv modifikasiyası (hipertenziya, 

dislipidemiya, piylənmə) 



 

Diabet sahəsində ixtisaslaşan həkimlərlə koordinasiyalı fəaliyyət 

 

B 

 

B 

 

C 

Pəhriz və çəkinin azaldılması 



 

BKİ  ≥30 kq/m

2

  və bel çevrəsi >102/88 sm (kişilər/qadınlar) 

olanlarda çəkinin azaldılması məsləhət görülür 



 

Pəhriz, duz və doymuş yağların az miqdarda və meyvə, tərəvəz və 

balıq məhsullarının müntəzəm qəbuluna əsaslanır  



 

Omeqa 3 yağ turşusu (balıq yağı) artırılmış miqdarda qəbul 

edilməlidir 



 

Balıq yağını az miqdarda qəbul edən xəstələrin qidasına 1 q balıq 

yağı əlavə edilməlidir 



 

Mülayim alkoqol qəbuluna əngəl törədilməməlidir 

 

B 

 

B 

 

B 

 

B 

 

B 

Qan təzyiqinə nəzarət 

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və qan təzyiqi 

130/80 mm c.s. əldə 

edilənədək farmakoterapiya aparılmalı və daimi davam etdirilməlidir. 

 

A 

Lipidazaldıcı müalicə 



 

Statinlər – qanda xolesterinin miqdarından asılı olmayaraq 

mümkün qədər tez ASLx-nin 100 mq/dl (2,5 mmol/l) hədəf 

 

A 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

57

səviyyəsini  əldə etməyə yönəltməklə  əks-göstərişləri olmayan 

bütün xəstələrə təyin edilməlidir 



 

Yüksək riskli xəstələrdə ASLx 

80 mq/dl (2,0 mmol/l) əldə 

edilənədək sonrakı azaltma nəzərdə tutulmalıdır 



 

Əgər TQ >150 mq/dL (1,7 mmol/l) və ya YSLx 

40 mq/dl (1,0 

mmol/l) olarsa, həyat tərzinin dəyişdirilməsinə xüsusi əhəmiyyət 

verilməlidir  



 

Statinləri pis keçirən, xüsusilə TQ >150 mq/dl (1,7 mmol/l), 

YSLx <40 mq/dl (1,0 mmol/l) olan xəstələrdə fibratlar və omeqa 

3 yağ turşusu təyin edilməlidir  

 

 

A 

 

B 

 

 

B 

Ürək çatışmazlığı, yaxud SM disfunksiyasının müalicə edilməsi 



 

Per os təyin edilən 

-blokatorlar,  əks-göstəriş olmayan bütün 

xəstələrə  



 

AÇFİ əks-göstəriş olmayan bütün xəstələrə  



 

ARB AÇFİ-ni pis keçirən  əks-göstəriş olmayan bütün xəstələrə 

aldosteronun antaqonistləri,  əgər AF ≤40%, ürək çatışmazlığının 

klinik simptomları, kreatinin 

2,5 mq /dl kişilərdə,  2,0 mq/dl 

qadınlarda və kaliumun miqdarı 

5,0 mmol/l kimi klinik 

simptomlar mövcuddursa 



 

Resinxronizasiya müalicəsi, AF ≤35%; EKQ-də QRS ≥120 ms; 

aparılan müalicəyə baxmayaraq miokardın keyləşməsi istisna 

edilməklə, NYHA ÜÇ III-IV FS olan xəstələrə 

 

A 

 

A 

B 

 

 

 

 

A 

Qəfləti ölümün profilaktikası 



 

İKD (implantasiya olunan kardioverter-defibrilyator): əgər STQ 

Mİ-dən ən azı 40 gün sonra AF ≤30-40% və NYHA ÜÇ ≥II və III 

FS-dirsə 



 

İKD:  əgər STQ Mİ-dən  ən azı 40 gün sonra AF ≤30-35% və 

NYHA UÇ I FS-dirsə  

 

A 

 

 

B 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

58

Ədəbiyyat: 

1.

 

“Kəskin koronar sindrom”: Həkimlər üçün rəhbərlik / Səhiyyə 

Nazirliyinin baş kardioloqu, t.e.d. F.Quliyev, t.e.d. İ.Ələkbərov, 

İ.Mustafayev, t.e.n. R.Daşdəmirov, t.e.n. F.Qasımova, t.e.n. 

C.Ramazanov, t.e.n. R.Nəcəfov, F.İbrahimov, A.Abbasəliyev, 

Ü.Rəhimov. - Bakı, 2008. - 142 s. 

2.

 

ESC Guidelines Desk Reference: ESC Committee for Practice 

Guidelines. To improve the quality of clinical practice and 

patient care in Europe. Cardiovascular medicine. Compendium of 

Abridged ESC Guidelines 1st Edition., XIV, 392 p.2010 . Section 

IV: Coronary Heart Disease. Chapter 1: Non-ST-Segment 

Elevation Acute Coronary Syndromes (ACS), 63 p. 

3.

 

ESC

 Guidelines for the 

management of acute

 coronary 

syndromes 

in patients presenting without persistent

 ST-segment 

elevation:

 

The Task Force for the management of acute coronary 

syndromes (ACS) in patients presenting without persistent ST-

segment elevation / The European Society of Cardiology (ESC) 

Christian W. Hamm, Jean-Pierre Bassand, Stefan Agewall, 

Jeroen Bax, Eric Boersma, Hector Bueno, Pio Caso, Dariusz 

Dudek, Stephan Gielen, Kurt Huber, Magnus Ohman, Mark 

C.Petrie, Frank Sonntag, Miguel Sousa Uva, Robert F. Storey, 

William Wijns. - European Heart Journal (2011) 32, 2999–3054.

 

http://www.escardio.org/guidelines

 

4.

 

ESC POCKET GUİDELİNES. NSTE-ACS: 

Guidelines for the 

management of acute

 coronary syndromes 

in patients presenting 

without persistent

 ST-segment elevation

 / The European society 

of cardiology. - New Version 2011.

 

5.

 

ESC POCKET GUİDELİNES. AMİ-STEMİ : Acute Myocardial 

Infarction in Patients Presenting with ST-segment Elevation/ The 

European society of cardiology. - New Version 2008. 

6.

 

GRACE. Global Registry of Acute Coronary Events. - Available 

at: http://www.outcomes.org/grace 

 

7.

 

Guidelines for the diagnosis and treatment of non-ST-segment 

elevation acute coronary syndromes: The Task Force for the 

Diagnosis and Treatment of Non-ST-Segment Elevation Acute 

Coronary Syndromes / The European Society of Cardiology 

Force Members, Jean-Pierre Bassand, Christian W. Hamm, 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

59

Diego Ardissino, Eric Boersma, Andrzej Budaj, Francisco 

Fernaґndez-Avileґs, Keith A.A. Fox, David Hasdai, E. Magnus 

Ohman, Lars Wallentin, William Wijn. - European Heart Journal 

(2007) 28, 159

8–1660. http://www.escardio.org/guidelines

 

8.

 

Management of acute myocardial infarction in patients presenting 

with persistent ST-segment elevation: The Task Force on the 

management of ST-segment elevation acute myocardial 

infarction / The European Society of Cardiology Frans Van de 

Werf, Chairperson, Jeroen Bax

, 

Frans Van de Werf, Chairperson, 

Amadeo Betriu, Carina Blomstrom-Lundqvist, Filippo Crea, 

Volkmar Falk, Gerasimos Filippatos, Keith Fox, Kurt Huber, 

Adnan Kastrati, Annika Rosengren, P. Gabriel Steg, Marco 

Tubaro, Freek Verheugt. - European Heart Journal (2008) 29, 

2909–2945. http://www.escardio.org/guidelines 

9.

 

TIMI. Thrombolysis In Myocardial Infarction Study Group of 

Brigham and Women’s Hospital and Harvard Medical School. - 

Available at: http://www.mdcalc.com/timi-risk-score-for-uanstemi/  

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

60

QEYDLƏR ÜÇÜN 

 

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________ 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r.