Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 21 iyun 2013-cü il tarixli



Yüklə 3,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/3
tarix25.01.2017
ölçüsü3,3 Mb.
#6389
1   2   3

Aktivliyin məhdudlaşdırılması.  Kəskin BA zamanı yataq 

rejiminin effektiv terapiya vasitəsi olmadığı barədə  əsaslı  dəlillər 

mövcuddur. Gündəlik adi fəallığın saxlanılması  bərpaya daha güclü 

dəstək verir. Lakin bəzi hallarda ağrıların xarakterini və  xəstənin 

işinin təbiətini nəzərə alaraq fəallığın müəyyən dərəcədə 

məhdudlaşdırılması faydalı olur. Ağrının obyektiv qiymətləndirilən 

əlamət və həkimin xəstənin peşəsi üzrə mütəxəssis olmaması nəzərə 

alınaraq, fəallığın fərdi qaydada məhdudlaşdırılması haqqında qərar, 

xəstənin yuxarıda qeyd edilmiş amillər barəsində biliklərinin nəzərə 

alınması ilə qəbul edilməlidir. 

Uzun müddət işdən kənarlaşma 

əmək qabiliyyətinin 

uzunmüddətli itirilməsi riski ilə birbaşa  əlaqəlidir. Buna görə bütün 

tədbirlər fəallığın məhdudlaşdırılmasının minimallaşdırılmasına 

yönəlməlidir. Məhdudlaşma yalnız müəyyən dövr olmalıdır.  

Dərman vasitələri ilə müalicə. Cədvəl 8-də adətən istifadə 

olunan dərman vasitələrinin siyahısı göstərilib. Bəzi dərman 

vasitələri kəskin bel ağrısınından yaranan diskomfortu azaltmaq 

məqsədilə istifadə olunur. Göstərilən dərman vasitələrinin heç biri 

əlilliyin azalmasına və ya xəstəliyin təbii gedişatına təsir göstərmir. 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 



 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S


əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi


yy

ə v


ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

22

Xüsusi hallar 



Beldə təkrarlanan ağrılar 

Anamnezində heç olmasa bir dəfə bel ağrısı olan əksər xəstələrdə 

il  ərzində residiv müşahidə olunur. Onlar əsasən təbiətinə görə 

əvvəlkinə oxşadığı  və o qədər də intensiv olmadığı üçün qabaqkı 

müalicə  təkrarlana bilər. Uzunmüddətli residiv epizodlarında  əlavə 

müayinələr, müalicə üsulları  və mütəxəssisin məsləhəti tələb oluna 

bilər. 

Hamiləlik və bel ağrıları 

Hamilə qadınların təxminən 50%-i ciddi bel ağrısından 

şikayətlənir. Bu şikayətlər böyük ehtimalla bütün hamiləlik boyu 

artacaqdır. Bel ağrılarının  əmələ  gəlməsi riski doğuşdan sonra artır. 

Beldə irradiasiya edən ağrıların ehtimal olunan səbəblərinə 

aşağıdakılar daxildir: 

 

oma-çanaq oynağının zəifləməsi 



 

əzələ zəifliyi 



 

disk yırtığı 



 

oturaq sinirin və ya bel kələfinin uşaqlıq tərəfindən basılması. 



İstifadə olunacaq dərmanların sayı  məhduddur və onlarda 

hamilələr üçün əks-göstərişlər olmamalıdır. Hamiləlik dövründə 

MRT-nin aparılması planlaşdırıldığı halda radioloqun konsultasiyası 

mütləqdir. 

Bel ağrısı olan hamilə qadınlar ağrını yüngülləşdirmək məqsədi 

ilə mamalıq yardımı mütəxəssisləri ilə müxtəlif pozaları, müalicə 

strategiyalarını  və üsullarını müzakirə edə bilərlər. Buraya 

nevropatoloqun konsultasiyası  və  xəstəxanaya göndəriş daxil ola 

bilər. Diaqnostik müayinə kimi, tələb olunduqda, MRТ və ya EMQ 

istifadə edilə bilər.  



Hamiləlik zamanı rentgenoqrafiya və KT  

əks-göstərişdir! 

Profilaktika 

Effektiv olması ehtimal olunan profilaktik tədbirlərə aiddir:  

 

fiziki fəallıq (D) 



 

beli açan əzələlərin gücləndirilməsi (С) 



 

 

 



 

 

 



Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy


ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v



ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

23



 

siqaret çəkməkdən imtina nəticələrə təsir edir (С) 

 

psixososial problemlər aradan qaldırılmalıdır (С) 



 

işindən məmnun olma aspektlərinə önəm verilməlidir (С) 



 

ümumi aerob və gücləndirici məşğələlər 



 

ağırlıq qaldırma və ayaq üstə durmağa aid adekvat vərdişlər 



nəticələrə təsir edir (С) 

 



əmək fəaliyyəti/iş vərdişlərinin və iş yerinin modifikasiyası 

 



istehsalat travmalarının profilaktikası  məqsədi ilə belin 

immobilizasiyası vasitələri effektiv deyil (А) 

Yaşlı qadınlarda və osteoporoz riski olan insanlarda gövdənin 

ekstenziyası (açılması) məşqləri profilaktik faydalıdır, lakin eyni 

zamanda belin fleksiyası (bükülməsi) məşqləri osteporoz etiologiyalı 

sınıqlar riskini artırır. Bel kəmərləri kimi ortopedik vasitələrin bel 

zədələnmələrinin qarşısının alınmasında effektivliyi sübut 

olunmayıb. 



Xəstənin maarifləndirilməsi 

Həkim tərəfindən xəstənin öyrədilməsinin patoloji prosesə 

müsbət təsiri  var.  BA  səbəblərinə dair xəstə ilə  həkim arasında 

səmimi və  sıx  əlaqələrin olmaması  və ya çatışmazlığı müalicəni 

ləngidir və razı qalmamaq hallarının ehtimalını artırır. 

Bel ağrıları olan xəstələrə anamnezə  əsasən proqnoz və  bərpa 

müddəti, simptomların residivləri haqda; aktivliyin dəyişdirilməsinin 

təhlükəsiz və mümkün olan formaları; bel problemləri residivlərinin 

azaldılmasının ən yaxşı üsulları; təhlükə əlamətləri olmadığı hallarda 

əlavə müayinələrin keçirilməsinə ehtiyacın olmaması; istifadə olunan 

diaqnostika üsullarının effektivliyi, riskləri və simptomların 

saxlanılması halında əlavə müalicə tədbirlərinin nəzərdən keçirilməsi 

barədə dəqiq məlumatın verilməsi tövsiyə olunur (B). 

Həkim sübut olunmuş  məlumatlar  əsasında xəstəyə mümkün 

müalicələr və özünəyardım üsulları barədə məlumat verməlidir. Eyni 

zamanda, xəstələrə fiziki aktivliyin saxlanılmasını tövsiyə etmək 

lazımdır (В). 

Xəstələr üçün məlumat. 

Belin irradiasiya edən və etməyən ağrıları zamanı  xəstə üçün 

vacib olan məlumat cədvəl 6 və 7-də qeyd edilmişdir.  

 

 



 

 

 



 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S


əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi


yy

ə v


ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

24

Cədvəl 5. BA: müalicə və davamlı nəzarət 



İlk gəliş 

Diaqnostik müayinələr: adətən aparılmır.  

 



Qeyri-medikamentoz müalicə: 

Buz. Buzu (1 dəfədə 20 dəqiqə) ağrılı yerə 

lazımi qədər qoymaq (D).  



Dartılma. Tədricən dartılma ağrı hissini 

azaltmağa kömək edir (D). 



Dərman vasitələri (bax: cədvəl 8): 

 



Vaxt amilindən istifadə edin. Çox zəif 

ağrı istisna olmaqla, resepti ağrı 

mövcudluğu əsasında deyil, vaxt çərçivəsi 

əsasında yazın (gündə neçə dəfə) (A)

 

Dərman vasitələrin strategiyası. 



Müalicə zamanı istifadə olunan güclü 

dərman vasitələri ağrının ağırlığından 

asılıdır (artmaq qaydası ilə): 

1. Parasetamol. Kəskin BA-da 

öyrənilməyib, ağrıkəsici təsiri əzələ-skelet 

patologiyalarda var, kənar təsiri azdır (D

2. QSİƏD-lər. BA-nın müalicəsində 

effektiv olduğu sübut olunub (A). SOG-2 

inhibitorları ənənəvi QSİƏD-dən daha 

güclü deyil. Onların qısamüddətli təyini 

fəsad yaratmasa da, uzunmüddətli qəbul 

edilməsinə bir çox xəstənin mədə-bağırsaq 

sistemi dözümlü deyil (A) və eyni zamanda 

infarkt riskini artıra bilər (B). 

3. Əzələ relaksantları. Plasebodan daha 

effektiv olsa da, QSİƏD-dən effektiv 

olması təyin edilməmişdir (A). 

 



Fəaliyyətin məhdudlaşdırılması: 

 



Yataq rejimi. Yataq rejimindən çəkinin 

  (А).  

 

İşlə bağlı məhdudiyyətlər. Xəstələr  



 adətən işə çıxaqla bağlı 

  məhdudlaşdırılmamalıdırlar (D). 

 

Ümumi fəaliyyət. Adi həyat tərzinə 



 qayıdın. Bəzi hallarda uzunmüddətli 

  səfərlərdən, ağırlıq qaldırmadan, 

 uzunmüddətli oturmadan və gövdədə 

  təkrar fırlanma/burulma hərəkətlərindən 

  çəkinmək faydalıdır (D).  

 

Nəzarət gəlişləri 



(Əmək qabiliyyətinin xronik itirilməsi 

riskli xəstə) (D): 

 

Cədvəl: 



əgər işdən qalırsa:  2-3 gün ərzində 

müşahidə edin, sonra həftədə bir dəfə 

orta dərəcəli ağrı/məhdudiyyətlər 

zamanı: həftədə bir dəfə müşahidə 

etmək  ağrı keçibsə, məhdudiyyətlər 

yoxdursa: ayda 1 dəfə müşahidə 

etmək. 



 



İlkin aktiv müdaxilə  6 həftədən 

sonra  əmək qabiliyyətinin xroniki 

itirilməsi riski varsa, mütləq bel 

problemləri ilə 

məşğul olan 

reabilitasiya mütəxəssisinə göndərin. 

 



Sonrakı profilaktika. Ağrı epizodu 

keçdikdən sonra gələcək 

məhdudiyyətlərin qarşısının 

alınmasını müzakirə edin. 



Sonrakı gəlişlər 

 



Anamnez və fiziki müayinə:  

Anamnez və fiziki müayinəni 

təkrarlayın. Diaqnoza dair fikriniz 

dəyişibsə, diaqnostika alqoritmində 

(Əlavəyə bax) göstərilən ardıcıllıqla 

gedin. 

 

Ümumi müalicə: 



 

Ağrı keçirsə:  Dərmanları azaldın, 

 aktivliyi 

artırın 

 

Ağrı artırsa: Dərmanları 



 azaldın/əlavə edin, məhdudiyyətləri 

 artırın 

 

Fizioterapiya. 1-2 həftə ərzində (A) 



  heç bir yaxşılaşma yoxdursa, manual 

 terapiya (onurğa manipulyasiyaları) 

 haqda 

fikirləşin. 



 

Əgər risk varsa: Əmək 



qabiliyyətinin xronik itirilməsinin 

profilaktikası (A) (Cədvəl 3) 

 



Xəstənin maarifləndirilməsi (A) 

 



Məhdudiyyətləri minimuma endirin 

 

 



 

 

 



 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S


əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi


yy

ə v


ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

25



 

Xəstənin maarifləndirilməsi (C) (aşağıda 

göstərənlərin xülasəsi):  

 

Epidemiologiya. Beldə  ağrı insanların 



əksəriyyətində  əmələ  gəlir. Narahatçılıq 

yaratsa da, əlilliyə  (əmək qabiliyyətinin 

itirilməsinə) nadir hallarda səbəb olur.  

 



Diaqnoz. Sinirlərin zədələnməsi və digər 

təhlükəli xəstəliklərin  əlamətləri yoxdur. 

Əzələ  və  vətər problemləri zamanı 

diaqnostik testlər, adətən, nadir hallarda 

yardım edir. 

 



Proqnoz. Proqnoz, adətən, müalicədən 

asılı olmayaraq yaxşıdır. Təkrar 

epizodlar, adətən, həmişə keçib-gedir. 

 



Fəallıq. 

Fəal qalın, 

əzələləri 

qıcolmalardan qoruyun. 

 

Qeyri-medikamentoz müalicə.  İsrar 



edin. 

 



Dərman vasitələri. Riskləri və yanaşı 

təsirləri nəzərə alın. 

 

Xəbərdarlıq.  Zəiflik, həssaslığın itməsi, 



nəcis və sidiyi saxlaya bilməmə baş 

verdiyi zaman təxirəsalınmaz tibbi yardım 

üçün müraciət edin (bütün əlamətlər az baş 

verir). 


 - 

Əgər risk varsa: əmək qabiliyyətinin 

 xronik 

itirilməsinin profilaktikası (A) 

 

(Cədvəl 3) 

 



Maneələri təyin edin. Xəstə ilə sağalma 

ilə bağlı bütün maneələri və onların aradan 

qaldırılması yollarını müzakirə edin.  

 



Xəstəni mümkün qədər işdən qalmaqdan 

çəkindirin. 

 

Məhdudiyyətləri minimallaşdırın. Xəstə 



və ola bilsin ki, müdiriyyətlə  xəstənin iş 

yükü və alternativ iş imkanları barədə 

konsultasiya edilməsi yolu ilə bütün 

məhdudiyyətləri minimallaşdırın. Məhdu-

diyyətlər təyin olunubsa, onların 

qısamüddətli olmasına çalışın (yəni, 2 

həftə  ərzində 10 kq-dan artıq yük 

qaldırmamaq, sonra əvvəlki rejimə 

qayıtmaq). Həkimə  təkrar gəlişin tarixini 

müəyyən edin. 

 

6 həftədən sonra bel problemləri 



ilə  məşğul olan reabilitasiya 

proqramına göndərin. 

 

Nəzarət: İlkin gəlişdə olanlar və 



üstəgəl: 

 



 2 həftə:  Klinik yaxşılaşma yoxdur 

 və beyinin sərt qişasına təzyiq 

 əlamətləri (düz ayağın qaldırılması 

 və ya üzü üstə uzanarkən düz 

 ayağın qaldırılması) müsbət 

 müşahidə olunursa, fizioterapevtə və 

 ya nevropatoloqa göndəriş haqqında 

 düşünün (D)

 

 6 həftə və məhdudiyyətlər var: 



  Qeyri-cərrahi profilli onurğa 

 mütəxəssisinə göndərməyi fikirləşin 

 (A)

 



 12 həftə və məhdudiyyətlər var: 

  Bel problemləri ilə məşğul olan 

 reabilitasiya proqramı əsasında 

 məsləhətləşmə. 

 

 

 



 

 

 



Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy


ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v



ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



Cədvəl 6. BA zamanı istifadə olunan dərmanlar 

Sinif QSİƏD 

Oral qəbul 

edilən orta 

doza (mq) 

Yanaşı təsirlər 

Proprion 

turşusu 

600 x gündə  

4 dəfə 

Aseptik meningit 



 

İbuprofen 

800 x gündə 

3 dəfə 


 

 

Fenoprofen



 

600 x gündə 



3 dəfə 

 

 



Flurbiprofen

 



100 x gündə 

3 dəfə 


 

 Ketoprofen 

100 x gündə 

3 dəfə 


 

 Naproksen 

500 x gündə 

2 dəfə 


Böyrək xəstəliklərində 

istifadəsindən çəkinmək 

 

Oksaprozin



 

1200 hər səhər  



Karbol turşusu Aspirin 

1000 x gündə

3 dəfə 

Qulaqda küy 



 

Salsalat


 

1500 x gündə



2 dəfə 

Qlikemik indeksin 

aşağı düşməsi/ 

böyrək riski 

 

Xolin maqnezium 



trisalisilat

 



1500 x gündə 

2 dəfə 


Qlikemik indeksin 

aşağı düşməsi/ 

böyrək riski 

 

Diflunisal



 

500 x gündə 



2 dəfə 

Qlikemik indeksin 

aşağı düşməsi/ 

böyrək riski 

Asetat turşusu 

törəmələri 

Diklofenak



 



75 x gündə  

2 dəfə 


Qaraciyər xəstəlik-

lərində artmış risk 

 Etodolak 

300 x gündə  

2 dəfə 

Qlikemik indeksin 



aşağı düşməsi 

 

İndometasin 



50 x gündə  

3 dəfə 


Baş ağrısı riski. 

Böyrək xəstəliklərində 

istifadəsindən çəkinmək 

 

                                                 



 

Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatdan keçməmiş dərman vasitələri 





 Diklofenak istifadəsinin xüsusən ilk ayında hepatotoksiklik müşahidə olunur. Həkimlər bunu nəzərə 

almalı və müalicənin ilk 4 həftəsində qanda transaminazaların səviyyəsini nəzarətdə saxlamalıdır.

 

 



 

 

 



 

 

 



Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy


ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v



ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

27

 



Sulindak

 



200 x gündə  

2 dəfə 


Böyrək xəstəliklərində 

istifadəsi 

məqsədəuyğundur 

 

Tolmetin



 

400 x gündə 



3 dəfə 

 

 Ketorolak 



10 x gündə  

4 dəfə 


 

Enol turşusu 

törəmələri 

Fenilbutazon

 

200 x gündə  



3 dəfə 

Qaraciyər xəstəlikləri 

 

Piroksikam



 

20 gündəlik  



 Meloksikam 

7,5-15 


gündəlik 

 

Fenam turşusu 



törəmələri 

Meklofenamat

 

50 x gündə  



4 dəfə 

 

Naftilkanonlar 



Nabumeton

 



1000 x 

gündəlik 

Zəif mədə qıcıqlan-

ması (Etodolakla 

müqayisə oluna bilər) 

“Əzələ 


relaksantları” 

Siklobenzaprin

 

10 x gündə  



3 dəfə 

Antixolinergik təsir 

 

Karisprodol



 

350 x gündə  



4 dəfə 

Yuxululuq 

 Baklofen 

10 x gündə 

4 dəfə 

Yuxululuq 



 Diazepam 

10 yatmazdan 

əvvəl 

Yuxululuq 



SOG-2 

inhibitorları 

Selekoksib 200 

gündəlik 

Yuxululuq, 

depressiya, asılılıq 



Qeyd:  Diklofenak istifadəsinin xüsusən ilk ayında hepatotoksiklik 

müşahidə olunur. Həkimlər bunu nəzərə almalı  və müalicənin  ilk                

4 həftəsində qanda transaminazaların səviyyəsini nəzarətdə saxlamalıdır. 

 

 

 

                                                 

 Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatdan keçməmiş dərman vasitələri (Fenilbutazonun



 

yalnız 


məlhəm

 

və Piroksikamın yalnız gel formaları dövlət qeydiyyatdan keçib). 



 

 

 



 

 

 



Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy


ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v



ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

28

Cədvəl 7. SOG-2 inhibitorlarının təyinatında ehtiyatlılıq 



tədbirlərinin meyarları 

Xəstə: 

1. Anamnezdə yüksək qlikemik indeks qanaxması var  

2. Uzun müddət yüksək dozada sistem kortikosteroidlər qəbul edir  

3. Qanaxma verən xəstəlikləri var  

4. Antikoaqulyantlar alır 

5. QSİƏD-yə qarşı dəqiqləşdirilmiş dözülməzlik var 

6. Yaşlı xəstələr müxtəlif yanaşı patologiyalarla 

 

Qeyd:  Aşkar ürək xəstəlikləri olanlara SOG-2 preparatları  təyin 

etməyin. Koronar ürək xəstəlikləri üçün çoxsaylı risk amilləri 

olarkən son dərəcə ehtiyatlılıq tələb olunur. 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 



 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S


əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi


yy

ə v


ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



Əlavə 

 

Diaqnostika alqoritmi 

 

 

Beldə ağrının müddəti 6 həftədən az olan 18 

yaşdan yuxarı şəxslər 

 

 

 

29



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bəli 


Xeyr 

Ətraflı anamnez və fizikal müayinə 

 

Ciddi xəstəliklər (Cədvəl 1) (C) 



 

Xronik prosesin riski (Cədvəl 2) (D) 



 

Əzələ gücü və reflekslər (Cədvəl 4) (D) 



1. QÜA, EÇS (C) 

2. Şübhə qalıbsa: a) 

mütəxəssisin yanına  

göndəriş və ya b) əlavə 

sübutları əldə etmək (onurğa 

sütununun skanlaşması (C)

rentgenografiya (B), başqa 

laborator analizlər – 

rentgendə normal şəkil 

xəstəliyi istisna etmir) 

Təcili 

müayinələr və 



qəti müalicə 

üçün dərhal 

göndəriş (C) 

“At quyruğu” 

sindromu və ya 

sürətlə çoxalan 

nevroloji defisit

Ciddi xəstəliklərin təhlükə

əlamətləri və yüksək 

şübhə indeksi? (Cədvəl 1)

Onurğa sütununun 

sınığı və ya onurğa 

in kompre

1. Onurğa sütununun 

rentgenografiyası (B) 

2. 10 gündən sonra 

sınığa şübhə qalıbsa və 

ya ağrı ocaqlarının sayı 

çoxdursa onurğa 

sütununun skanlaşması 



(C) və ya mütəxəssisin 

yanına göndəriş (D) 

(KT/MRT-yə qədər) 

beynin

ssiyası


Xeyr 

Ağrı irradiasiya 

edirmi? 

Bəli 


Keçmək 

“irradiasiya 

etməyən” ağrıya 

(Cədvəl 3)  

Keçmək 

“irradiasiya 



edən” ağrıya 

(Cədvəl 4) 

Xeyr Bəli 

Bəli 


Xeyr 

Ciddi xəstəliklərin 

sübutları? (Cədvəl 2) 

Ağrı irradiasiya 

edirmi? 

Müvafiq müalicə və ya konsultasiya 

(kompression sınıqlar çox vaxt ilkin 

səhiyyə səviyyəsindədir) (D)

 

 

 



 

 

 



Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy


ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v



ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

30

Ədəbiyyat: 

1.

 

 Acute Low Back Pain: Guidelines for Clinical Care / 



University of Michigan Health System. – 2010 Jan. - 14 p. 

2.

 



  Burton A, et al. Chapter 2 - European guidelines for prevention 

in low back pain // European Spine Journal 2006. - 15 (Suppl 2). 

- p 136-168. – available: 

http://www.backpaineurope.org/web/files/WG3_Guidelines.pdf 

(11.06.2013) 

3.

 



  Chou R, et al. Diagnosis and treatment of low back pain: a joint 

clinical practice guideline from the American College of 

Physicians and the American Pain Society / Clinical Efficacy 

Assessment Subcommittee of the American College of 

Physicians and the American College of Physicians/American 

Pain Society Low Back Pain // Ann Intern Med. – 2007. - 147 

(7). - p 478-491. – available: 

http://annals.org/article.aspx?articleid=736814 (11.06.2013) 

4.

 

  Chou R, Huffman  L. H.  Nonpharmacologic therapies for acute 



and chronic low back pain: a review of the evidence for an 

American Pain Society/American College of Physicians clinical 

practice guideline // Ann Intern Med. – 2007. - 147 (7). - p 492-504. 

– available: 

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909210 (11.06.2013) 

5.

 



  Chou R, et al. Imaging strategies for low-back pain: systematic 

review and meta-analysis // Lancet. – 2009. – 373. – p 463-472. 

– available: 

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19200918 (11.06.2013) 

6.

 

  Henschke N, Maher C.G, Refshauge K.M. A systematic review 



identifies five "red flags" to screen for vertebral fracture in 

patients with low back pain // J Clin Epidemiol. – 2008 Feb. – 

61 (2). - p 110-118. – available: 

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18177783 (11.06.2013) 

7.

 

  Last A.R, Hulbert K. Chronic Low Back Pain: Evaluation and 



Management / Racine Family Medicine Residency Program, 

Medical College of Wisconsin, Racine, Wisconsin // Am Fam 

Physician. – 2009 Jun 15. – 79 (12). – p 1067-1074. – available: 

http://www.aafp.org/afp/2009/0615/p1067.html (11.06.2013) 

 

 

 



 

 

 



Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy


ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v



ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış

r. 



 

31

8.



 

  Low back pain. Early management of persistent non-specific 

low back pain: NICE clinical guideline 88/ National Institute 

for Health and Clinical Excellence. – Manchester, 2009. – 30 p. 

– available: 

http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/11887/44343/44343.pdf 

(11.06.2013).  

9.

 



  Van Tulder M, et al. Chapter 3 - European guidelines for the 

management of acute nonspecific low back pain in primary 

care // European Spine Journal. – 2006. -  15. – p 169-191.  

 

 



 

 

 



 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S


əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi


yy

ə v


ə 

İslahatlar M

ərk

əzind


ə haz

ırlanm


ış



r. 



Yüklə 3,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin