Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Cədvəl 9. Gömrükdə rəsmiləşdirilərək idxal edilən malalr üzrə əməliyyatlar 71 Mənbə: Yeni Hesablar Planından istifadə edərək müəllif tərəfindən tərtib edilib. Əvvəlki balans hesablarının ən maraqlı maddələrindən biri də 06 saylı “Uzunmüddətli maliyə qoyuluşları” idi. Əvvəlcə, bu balans hesabında hansı əməliyyatların əks olunduğuna nəzər salaq və daha sonradan isə yeni hesablar planına uyğun müqayisəsini aparaq. Yəni həmin əməliyyatların yeni hesablar planı ilə uyğunluq dərəcasini nəzərdən keçirək. 06 saylı balans hesabda üç əməliyyatın nəticələri əks olunur. Bunlar; 06-1 subhesabında hər hansı qrumun və ya təşkilatda pay, səhmlər üzrə qoyuluşları uçota alınmaqdadır. Məsələn, təşkilatın digər bir müəssisədə nizamnamə kapitalında olan payını, yaxud digər müəssisə səhmdar cəmiyyətidirsə, səhmlərinin alınmasını buna misal olaraq göstərilə bilər. Tutaq ki, A müəssisəsi V müəssisəsinin səhmlərini almaq istəyir və bunun üçün 1000 manat 72 vəsait ödəyir. O zaman bu əməliyyat 06-1 balans hesabının debetində aparılacaq. Yeni hesablar planda bu əməliyyat necə əks etdiriləcəyinə baxaq. Artıq belə investisiyalar yeni hesablar planında hərhansı müəssisənin digər müəssisənin pay və səhmlərinə qoyduğu investisiyadan asılı olarub müxtəlif hesablarda uçotu aparılır. Yeni standartda törəmə müəssisələr, asılı müəssisələr və birgə müəssisələr anlayışları vardır. Ona görədə bu anlayışlara uyğun qoyulmuş investisiya başqa–başqa hesablarda uçotu aparılır. Əvvəllər də belə müəssisələr vardı. Amma onlara qoyulan hansısa investisiya yalnız 06-1 saylı balans hesabın uçota alınırdı. Yeni standartda törəmə müəssisə, təşkilat asılı müəssisənin və birgə müəssisənin daşıdığı anlayışın izahı da verilmişdir. İndı isə həmin anlayışın izahını verə bilərik. Ola bilərki, bir müəssisə digər bir müəssisənin idarə edilməsinə, qərarların qəbuluna, maliyyə əməliyyatlarının effektiv idarə olunmasına nəzarət funksıyasına malikdir. Məsələn, bir qurum digər bir qurumun nizamnamə kapitalına payları yaxud da sahmlərin 50% hissəsindən çoxuna, qeyd etdiyimiz nəzarət funksiyasına malik olsa, artıq bu payların sahibi olan qurum, ana müəssisə olur. İkinci qurum isə öz növbəsində asılı müəssisə hesab edilir. Başqa müəssisələrdə 20%-dən daha aşağı paya sahib olmuş müəssisə ana müəssisə hesab edilmir və başqa müəssisədə olan payı təkcə investisiya qoyuluşlarıu (maliyyə aktivləri) hesab edilir. Birgə müəssisələr isə, iki ya da daha cox müəssisənin iş birliyi ilə qurulur. Burda paylardan asılı olmadan, bütun qərarlarda, maliyyə əməliyyatlarında tapşırıqlar tərəflər tərəfindən birgə qəbul edilməkdədir. Qeyd edilmişdir ki, bütün bunlar əvvəllər bir balans hesabında 06-1-də uçota alınırdı. Yeni hesabların planına uyğun qaydada, asılı olan müəssisəyə investisiyalar 151 saylı “Asılı müəssısələrə investisiyalar”; birgə müəssisəyə investisiya 152 saylı “Birgə müəssısələrə investisiyalar”, törəmə müəssisələrə investisiyalar isə 183 saylı “Uzunmüddətli investisiyalar” hesabda uçota alınmaqdadır. 73 Başqa müəssisələrdə 20%-dən az bir paya malik investisiyalar da 183 saylı “Uzunmüddətli invcstisiyalar” hesabında uçotu aparılır. Yeni hesablar planının 15-ci maddəsini nəzərdən keçirək. Bu maddələrə aid nümunəyə baxaq. Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|