Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Published by Kış 2021/ 8-4
Yüklə 482,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ссылка на статью
|
Ключевые слова:
животные, Огуз каган, эпос Получено: 24/07/2021 Принято: 20/11/2021 * аспирант, Стамбульского университета Айдын, факультет турецкого языка и литературы, Стамбул- Турция, canterek4@hotmail.com Ссылка на статью: Terek, Mert Can. ‘’ Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi.’’ академическая история и мысль , 8-4, 2021, cc.1730-1752. Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4 ss.1730-1752 1733 Giriş Türk tarihinin en erken sözlü ürünlerinin başında gelen Uygur harfli Oğuz Kağan Destanı, Türklerin bir milli kimliği olup eski Türk yaşayışları, kültürleri, inançları, devlet teşkilatı açısından verdiği ipuçlarıyla önemli bir eserdir. Oğuz Kağan’ın doğumu, olağanüstü çocukluğu, kahraman oluşu, eşleriyle karşılaşması, oğullarının dünyaya gelmesi, ülkeleri fethetmesi, Oğuz boylarını oluşturup yurdunu oğullarına miras bırakması destanın temel konularıdır ve olaylar arasında bağlantılar destanda yer alan motiflerle sağlanmaktadır. Bu motiflerden biri de hayvanlardır. Destanın başından sonuna kadar Oğuz hayvanlarla iç içedir. Doğar doğmaz vücudu hayvansal özelliklerle tasvir edilir, büyüdüğünde at sürüleri güder, insanların canavar diye korktukları gergedanı öldürerek ilk kahramanlığını elde eder, seferi boyunca gökten inen bozkurt ona kılavuzluk eder ve sonunda Oğuz yurdunu oğullarına bağışlaması da hayvanlardan oluşan ritüelle gerçekleşir. Oğuz’un fethetmek için gittiği ülkelerin coğrafyası da sahip olduğu madenler ve yaşayan hayvanlarla anlatılmaktadır. Uygurca Oğuznamenin elimize ulaşan parçalarının başından ve sonundan eksik olsa da destanda yer alan hayvanlar açıkça görülmektedir. Orijinal el yazması parçalarının üzerinde yalnızca üç çizim yer alır ve bu üç çizimin de destanda yer alan hayvanlardan oluşması, hayvanların Türklerin yaşamında ve sanatında olan önemini gösteren bir husustur. Türk masal, mitoloji ve destanlarında hayvanların sıkça yer almasının temelinde eski Türklerin atlı göçebe medeniyete dayalı hayatlarından dolayı doğaya ve hayvanlara yakın olmaları vardır. Türkler yaşam tarzları itibariyle doğada daha fazla zaman geçirerek bulundukları coğrafyaya ait hayvanları daha yakından tanıyabilmişlerdir. Özellikle hayatta kalma içgüdüsüne dayanan avcılık faaliyeti, Türk kültüründe önemli derecede yer edinmiş bir unsurdur. Türk sözlü geleneği ürünlerine de yansıyan avcılık, Türkleri hayvanlara yaklaştıran ve onları daha iyi tanımalarını sağlayan önemli bir motif haline gelmiştir. Türklerin hayvanlarla olan ilişkisiyle birlikte hayvanlar destan, masal, mitolojisinde yüklenen belli anlamlarla birlikte bir sembol halini almışlardır. Uygurca Oğuz Kağan Destanı’nda yer alan hayvanlar zaman zaman sıfat olarak, zaman zaman bulunulan coğrafya hakkında verilen ipucu olarak, zaman zaman da destana Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4 ss.1730-1752 1734 heyecan katmak için mitik özelliklerle anlatılmışlardır. Destanın ana kahramanı olan Oğuz Kağan da bu hayvanların bazılarıyla etkileşimde bulunmuş, bazılarıyla bulunmamıştır. Etkileşimde bulunduklarının da destanın olay örgüsünde önemli konumları vardır. Destan, Oğuz’un doğumuyla başlar ve doğar doğmaz fiziki tasviri yapılır: “Bu çocuğun yüzü gök; ağzı ateş (gibi) kızıl; gözleri elâ; saçları ve kaşları kara idi. Perilerden daha güzeldi.” 1 Doğumundan sonra olağanüstü bir büyüme gösterir. Annesinin göğsünden ilk sütü emip daha emmez, çiğ et, çorba ve şarap ister. Kısa sürede dile gelip kırk gün sonra yürümeye başlar. Oğuz büyürken fiziksel değişimleri hayvansal özelliklerle anlatılmıştır: “adakı ud adakı deg, billeri böri billeri deg, yağrı kiş yağrı deg, kogüsü aduğ kögüsü deg irdi.” 2 (Ayakları öküz ayağı gibi; beli kurt beli gibi; omuzları samur omuzu gibi; göğsü ayı göğsü gibi idi.) Doğduğu zaman yapılan tasvirler Oğuz’un dış görünüşünü, büyüdüğü zaman zoomorfik benzetmelerle yapılan tasvirler ise Oğuz’un kuvvetini somut olarak tanımlar. Bu tasvirde kullanılan hayvanlar sırasıyla: Öküz, kurt, samur ve ayıdır. Oğuz’un her bir uzvu, başka bir hayvanın güçlü yanlarıyla anlatılıp, fiziki portresi hayvanlar üzerinden verilmiş olur.Hayvanlarla birlikte ele alınması, insanın doğayla ve hayvanlarla bütünleştirilmesidir. Oğuz büyüdükten sonra hayatı boyunca hayvanlarla karşılaşacak ve bunlardan bazıları onun karakterinde, destanın akışında önemli görevlere sahip olacaktır. Yüklə 482,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|