A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev

Qadın- 

ların 

yaşı  

(x) 

Qadın- 

ların 

sayı  

(S

x

) 

Doğu- 

şun  

yaş 

əmsal- 

ları 

 (F

x

) 

Verilmiş 

yaşda 

qadınların 

doğduğu 

uşaqların sayı  

(N

x

) 

15 

S

15 

F

15 

S

15  

x F

15 

= N

15 

16 

S

16 

F

16 

S

16 

x F

16 

= N

16 

17 

S

17 

F

17 

S

17  

x F

17 

= N

17 

- 

- 

- 

- 

49 

S

49 

F

49 

S

49  

x F

49 

= N

49 

 

∑

=

49

15

x

x

N

 

 

Sonra alınan məbləğ doğulanlar arasında qızların, 

yaxud  oğlanların  payına  (adətən,  bu  pay  (

δ

) 

müvafiq olaraq 0,52 və 0,48 təşkil edir) və sonra 0 

yaşda (0–4) olan uşaqların ölüm səviyyəsini ölçən 

göstəriciyə  vurulur.  L

0

,

j

  –  həmin  cins  üçün  ölüm 

cədvəllərindən yaşayanların orta sayı, yaxud P

0

,

j

 – 

sağ  qalma  ehtimalıdır  (həmin  cədvəllərdən).  Son 

nəticədə  uşaqların  gələcək  sayının  hesablanması 

düsturu aşağıdakı vurma hasili kimi olur: 

∑

=

⋅

⋅

=

49

15

,

0

0

x

j

x

L

N

N

δ

 

 

700 

Yaşlar  üzrə  yerdəyişmə  və  uşaqların  sayının 

hesablanması  paralel  olaraq  həyata  keçirilir  və 

perspektiv  hesablama  neçə  il  qabağa  aparılırsa,  o 

sayda da təkrar olunur. 

 

YAŞLILAR

 (demoqrafiya) – reproduktiv və ya 

əmək  qabiliyyətli  yaşda  olan  əhalidir.  Yaşlıların 

yaş  hüdudları  şərtidir  və  qəbul  olunmuş  yaş 

təsnifatından  asılı  olaraq  dəyişir,  məsələn,  16–57 

yaş qadınlar və 16–62 yaş kişilər üçün. Yaşlıların 

sayının 

göstəricilərindən 

demoqrafik 

yük 

əmsalının hesablanması üçün istifadə olunur. 

 

“YATMIŞ  VAHĐD”

  (fəaliyyətsiz)  -  faktiki 

olaraq    dövr  ərzində  heç  bir  iqtisadi  fəaliyyət 

həyata  keçirməyən  hüquqi  vahiddir,  baxmayaraq 

ki,  hüquqi  cəhətdən  müəyyən  zaman  dövrü 

ərzində “canlı” hesab edilir. 

 

YAYIM 

(YAYMA)

 

– 

məlumatların 

ötürülməsidir.  Statistik  məxfilik  kontekstində 

məlumatların  statistika  sistemindən  kənardan  

daxil  olmağa  icazə  hüququna  malik  olan 

istifadəçilərə ötürülməsidir. 

 

YAYIM KABEL ŞƏBƏKƏSĐ

 – yer kürəsində 

audiovizual  vasitələrə  malik  olan  bir  və  ya  daha 

çox  yerlərlə,  binalarla,  evlər  və  ya  onların  ev 

təsərrüfatları  ilə  məşğul  olan  hissələri  ilə  və  ya 

üçüncü  tərəflə  “nöqtədən  nöqtəyə”  əlaqələrini 

təmin  edən,  metal  kabellərin,  optik  tellərin, dalğa 

tənzimləyicilərinin,  radio  şüaların  və  ya  belə 

telekommunikasiya 

vasitələrinin 

kombinasiyasının  köməyi  ilə  veriliş  proqram 

siqnallarının  və  mümkün  başqa  oxşar  siqnalların 

ötürülməsi  üçün  nəzərdə  tutulmuş  tikili  və 

avadanlıqlardan ibarətdir.  

 

YAZI FORMATI

 – məlumatlar blokunun ayrı-

ayrı sahələrinin kodlaşdırılmasının yerləşdirilməsi 

və sırasıdır. 

 

YEDDĐLƏR  QRUPU

  –  sənayesi  daha  çox 

inkişaf  etmiş    aparıcı  dövlətlərdir:  ABŞ, 

Yaponiya,  Böyük  Britaniya,  Fransa,  Đtaliya, 

Almaniya və Kanada. Yeddilər qrupu 1976-cı ildə 

iqtisadi  problemlərə  həsr  olunan  birinci  yüksək 

səviyyəli  görüşdə  rəsmiləşdirilmişdir.  Həmin 

dövrdən  etibarən,  adları  sadalanan  dövlətlərin 

başçıları  ildə  bir  dəfə  görüşürdülər.  Bu  cür 

görüşlərin  ilkin  məqsədi  bu  dövlətlərin  iqtisadi 

siyasətinin  müzakirəsi  və  razılaşmalarla bağlı idi. 

Lakin 

zaman 

keçdikcə 

müzakirə 

olunan 

məsələlərin  dairəsi  siyasi  müstəviyə  keçmişdir. 

Beynəlxalq iqtisadi  əməkdaşlığın  artan  nüfuzu  və 

səmərəliliyi  80-ci  illərdə  maliyyə  nazirlərinin 

görüşləri  nəticəsində  birgə  fəaliyyətə  gətirib 

çıxartdı  (məs:  mübadilə  ediləcək  valyutaların 

kursları sahəsində). 

 

YENĐ  BAŞLANAN,  KEÇĐCĐ  TĐKĐNTĐ

  – 

birinci  dəfə  investisiya  proqramına  daxil  edilən 

tikintidir  və  yaxud  da  birinci  dəfə  maliyyələşmə 

açılan  tikintidir.  Yeni  başlanan,  keçici  tikintiyə, 

əvvəllər təsdiq edilmiş və ya qoyulmuş qaydalara 

uyğun olaraq, yenidən təsdiq edilmiş layihə-smeta 

sənədləri  əsasında  hesabat  dövründən  sonra 

davam 

etdirilməsi 

nəzərdə 

tutulan 

başa 

çatdırılmamış tikinti aid edilir. 

 

YENĐ  KÖÇMÜŞ

  –yaşayış  yerinə  yeni  köçmüş 

adamdır.  Yeni  köçmüşün  ayrılması  meyarları 

köçmüş  yerdə  yaşama  müddətidir.  Onların 

miqrasiya  fəallığı  çoxdan  yaşayanlara  nisbətən 

yüksəkdir. 

 

YENĐ  MƏHSUL  (ĐNNOVASĐYA)  STA-

TĐSTĐKASI

 

– 

sənaye 

məhsulunun 

yeniləşdirilməsi,  onun  yaradılması  və  elmi 

tədqiqat 

və 

işləmələrinin 

səmərəliliyinin 

xarakteristikası  kimi,  istehsalda  mənimsənilməsi  

proseslərini 

öyrənən 

elm 

və 

innovasiya 

statistikasının bölməsidir. Yeni məhsul statistikası 

yeni  növ  maşın,  avadanlıq,  aparat,  alət  və 

avtomatlaşdırma  vasitələrinin,  yeni  növ  xammal 

və  materialın  yaradılması  və  mənimsənilməsi 

göstəricilərini öyrənir. Nümunələrə ölkədə birinci 

dəfə  yaradılan  və  əvvəlcə  buraxılanlardan 

fəaliyyət  və  funksional  təyinat  prinsipi  üzrə 

əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənən yeni texnika daxil 

edilir.  Yeni  məhsulun  nümunələrinin  yaradılması 

prosesinə texniki məsələlərin və texniki sənədlərin 

işlənməsi,  nümunəsinin  hazırlanması,  nəzərdə 

tutulmuş  standartlara  uyğun  şəkildə  təcrübədən 

keçirilməsi  və  qəbul  edilməsi  aid  edilir.  Əgər 

konstruktor 

və 

texniki 

sənədləşmə 

hazırlanmışdırsa,  məhsulun  istehsalı  üçün  vacib 

olan  texniki  avadanlıqlar,  alətlər,  qurğular  və  s. 

texniki  avadanlıqlar  mənimsənilmişdirsə,  onun 

işlənmiş  texniki  proses  üzrə  sistemli  buraxılması 

təşkil  edilmişdirsə  və  bununla  yanaşı,  buraxılan 

məhsulun  texniki  xarakteristikası  verilənlərə 

uyğun 

gəlirsə, 

yeni 

məhsulun 

istehsalı 

mənimsənilmiş sayılır. 

Yeniləşdirmə  səviyyəsinə  görə,  yaradılmış  və 

mənimsənilmiş məhsul yeni, modernləşdirilmiş və 

şəkli dəyişdirilmiş məhsula bölünür. Yeni texniki-

iqtisadi  keyfiyyət  xarakteristikasına  malik  olan,  

səviyyəsi  müasir  tələblərə  cavab  verən  və  ölkədə 

birinci  dəfə  yaradılan  məhsul    yeni  sayılır.  Yeni 

məhsul  növlərinə  eyni  zamanda,  yeni  məhsulun 

əsas  texniki  parametrlərini  müəyyən  edən, 

sənayedə 

mənimsənilməmiş 

və 

digər 

müəssisələrin  kooperasiyası  şəklində  tədarük 

 

701

edilən, ilk  dəfə hazırlanan tamamlayıcı  məhsullar 

da aid edilir. Yeni məhsul iri pioner  (yeni) ya da 

yüksək  effektli  ixtiraya  əsaslanmalıdır.  Məhsulun  

modernləşdirilməsi  (texnika)  deyəndə,  onun 

müasir 

tələblərə 

uyğun 

dəyişdirilməsi 

(təkmilləşdirməsi)  nəzərdə  tutulur.  Məhsulun 

(texnika) 

şəklinin 

dəyişdirilməsi 

onun 

görünüşünün  dəyişdirilməsi,  yeni  xüsusiyyətin 

ortaya çıxmasını xarakterizə edən dəyişdirilmədir. 

Məsələn,  eyni  tipli  texniki  mexanizm  (maşın) 

ailəsində  əsas  modeldən  çox  az  fərqlənən  yeni 

model. 

Đlk  dəfə  yaradılan  nümunələrin  yeni  növ  maşın, 

avadanlıq, aparat, alətlər, avtomatlaşdırma vasitəsi 

və  mənimsənilmiş  yeni  növ  maşınqayırma 

məhsulunun  müasir  tələblər  səviyyəsinə  cavab 

verən,  həqiqi  yeni  texnikaya  aid  edilmə 

qanunauyğunluğunun sübutu, onlar haqqında olan 

patent xalisliyi, patentə layiq olma və lisenziyadır 

(patent).  

Đqtisadiyyatda  ilk  dəfə  tətbiq  edilən,  istehsalın 

yeni  tələbatını  ödəyən,  ya  da  ənənəvi  xammal  və 

materiallardan 

daha 

böyük 

sosial-iqtisadi 

səmərəyə  malik  olan  təbii  və  süni,  eyni  zamanda 

xüsusiyyəti  süni  şəkildə  dəyişdirilmiş  təbii 

xammal  və  materiallar  yeni  növ  xammal  və 

materiallar  hesab  edilir.  Onların  tətbiqi  məhsulun 

texnoloji,  keyfiyyət,  texniki  səviyyə  və  istismar 

xüsusiyyətlərini  yüksəldir,  texniki  proseslərin 

tezləşdirilməsinə 

imkan 

yaradır, 

istehsalın 

mexanikləşdirilməsi 

və 

avtomatlaşdırmasını 

yüksəldir. 

Nümunəsi yaradılmış və mənimsənilmiş yeni növ 

sənaye  məhsulu  ilə  əlaqəli,  onların  texniki 

normativlərə  uyğunluğu,  istehlakçıların  və  ətraf 

mühitin  sağlamlığının,  həyatın  təhlükəsizliyinin 

zəmanəti sertifikasiyası hesab edilir. 

Texnikanın  obyektinin  texniki-iqtisadi  səviyyəsi 

obyektin  təkmilləşdirilmiş  texniki  göstəricisinin 

kəmiyyətinin  (məhsuldarlıq,  möhkəmlik,  qənaət, 

etibarlılıq  və  s.)  baza  nümunəsinin  müvafiq 

göstərici  ilə  müqayisəsinə  əsaslanan  nisbi 

keyfiyyət xarakteristikası ilə müəyyən edilir. Baza 

modeli təyinat, hazırlanma şərtləri, istismar, ya da 

istehlak  üzrə  oxşar  obyekt  qruplarından  seçilir. 

Məhsulun yeniləşmə əmsalı yeniləşdirilmiş maşın, 

avadanlıq,  aparat,  alətlər  və  avtomatlaşdırma 

vasitələrinin  yeni  növlərinin  dəyərinin  hesabat 

dövrünün sonuna istehsal avadanlıqlarının ümumi 

dəyərinə nisbəti kimi hesablanır və əsas fondların 

aktiv 

hissəsinin 

texniki 

yeniləşdirməsini 

xarakterizə edir. 

 

YENĐ TĐKĐNTĐ

 – yeni yaradılan müəssisələrin, 

binaların  və  qurğuların  əsas,  yardımçı  və  xidmət 

təyinatlı  obyektlər  kompleksinin,  həmçinin  yeni 

istehsal  güclərinin  yaradılması  məqsədilə  yeni 

meydançalarda 

həyata 

keçirilən, 

istifadəyə 

verildikdən 

sonra  sərbəst 

balansda  olacaq 

filialların, 

ayrı-ayrı 

istehsal 

tikinti 

və 

obyektlərinin tikintisidir. 

 

YENĐ  YARADILMIŞ  MÜƏSSĐSƏLƏRĐN 

SAYI

 - göstəricisinin hesablanmasında həqiqətən 

yeni  yaranmış  müəssisələr  və  səhvən  yeni 

yaradılmış  (əvvəllər  mövcud  olan  müəssisənin 

fəaliyyətini 

bərpa 

etməsi) 

müəssisələr 

fərqləndirilir.  

 

YENĐDƏN  QĐYMƏTLƏNDĐRMƏ  HESA-

BI

 

– 

MHS-nin 

yığım 

(kapital 

yığımı) 

hesablarından  biridir  ki,  burada  qiymətlərin 

dəyişməsi 

nəticəsində 

iqtisadiyyatın 

bölmələrindəki 

aktiv 

və 

passivlərin 

qiymətlərindəki dəyişikliklər əks olunur. Yenidən 

qiymətləndirmə  hesabı,  inflyasiyanın  aktivlərin 

xalis  dəyərinə  necə  təsir  göstərdiyini,  hansı 

sektorların 

kapital 

dəyərinin 

artmasından 

qazandığını, 

hansılarının 

isə 

qiymətlərin 

dəyişməsi  zamanı  kapital  dəyərinin  azalmasından 

zərər 

çəkmələrini 

göstərir.

 

Yenidən 

qiymətləndirmə hesabına, həmçinin nəticəsi xarici 

maliyyə  aktivləri  üzrə  holdinq  gəlirləri  və  ya 

itkiləri  olan,  valyuta  kurslarının  dəyişməsi 

nəticəsində  aktivlərin  qiymətlərinin  dəyişməsi  də 

daxildir.  Kapitalın  yenidən  qiymətləndirilməsi, 

öhdəliklərin 

yenidən 

qiymətləndirilməsi 

çıxılmaqla, 

aktivlərin 

yenidən 

qiymətləndirilməsinə 

bərabərdir. 

Yenidən 

qiymətləndirmə  hesabında  balanslaşdırıcı  kimi, 

“Nominal  holdinq  gəlirləri  (itkiləri)  nəticəsində 

şəxsi  kapitaldakı  dəyişikliklər”  maddəsindən 

istifadə olunur. 

 

YENĐDƏN  MALĐYYƏLƏŞDĐRMƏ  DƏ-

RƏCƏSĐ

  –  köhnə  kredit  borclarının  yeni 

kreditlərlə  əvəz  edilməsi  yolu  ilə  ödənməsi  üçün 

bankın  müştəriləri  tərəfindən  həyata  keçirilən 

ödəmənin 

miqdarıdır. 

Yenidən 

maliyyələşdirmənin  üç  əsas  üsulu  tətbiq  edilir: 

vaxtı  bitən  istiqraz  vərəqəsi  və  digər  qiymətli 

kağızların  müştərinin  razılığı  ilə  yeni  buraxılmış 

istiqraz  vərəqəsi,  veksel  və  digər  qiymətli 

kağızlarla  əvəz  edilməsi;  qısamüddətli  istiqraz 

kağızlarının  uzunmüddətlilərlə  əvəz  edilməsi; 

uzunmüddətli 

borc 

istiqraz 

vərəqələrinin 

qısamüddətli  təəhhüdlərin  ödənilməsi  üçün  nağd 

pula satılması. 

 

YENĐDƏN 

SATILMAQ 

VƏ 

SUB-

PODRATÇILARA  VERĐLMƏK  ÜÇÜN 

ALINMIŞ  ƏMTƏƏ  EHTĐYATLARININ 

DƏYĐŞMƏSĐ

 

– 

yenidən 

satılmaq 

və 

 

702 

subpodratçılara 

verilmək 

məqsədilə 

vahidin 

həyata  keçirdiyi  alışın,  əlavə  dəyər  vergisiz 

satınalma 

qiymətləri 

üzrə 

ehtiyatlarının 

dəyişməsidir.  

Ehtiyatların  qalığının  müsbət  və  mənfi  dəyişməsi 

məhsulun dəyərinin hesablanmasına imkan verir. 

Yenidən  satılmaq  üçün  alınmış  və  xidmət 

sahəsinin  müəssisələrinin  anbarında  saxlanan 

məhsul, 

özündə 

əmtəələri 

 

(sənaye 

avadanlıqlarını,  obyektlərin  açar  altında  təhvil 

verilməsi  sazişi  üzrə  baxıldığı  hallarda  və  ya 

istehsal 

obyektlərinin 

yenidən 

qurulması 

hallarında), həmçinin xidmətləri (reklam məkanını 

və  vaxtını,  nəqliyyat,  mənzil  və  s.  xidmətlərin 

göstərilməsini) əks etdirə bilər. 

 

YENĐDƏN  TƏŞKĐL  ETMƏ

  -  əsasən, 

müəssisələr  qrupu  daxilində  həyata  keçirilən, 

bütöv  tədbirlər  kompleksindən  ibarət  olan 

hadisədir. Bu tədbirlər qrup daxilində müəssisələr 

arasında  aktivlərin  və  fəaliyyət  növlərinin 

bölüşdürülməsindən ibarətdir.  

 

YENĐLƏŞDĐRĐLƏN 

KREDĐT

 

– 

1) 

əvvəlcədən müəyyən edilmiş limit və ödəniş vaxtı 

çərçivəsində 

müştəriyə 

veriləcək 

müəyyən 

məbləğdə  kreditdir.  O,  kredit  müqaviləsinin 

tərəfləri  arasında  əlavə  danışıqlar  aparılmadan 

avtomatik  olaraq  bərpa  edilir.  Yeniləşdirilən 

kredit, 

kredit 

xəttinə 

müvafiq 

olaraq 

rəsmiləşdirilir;  2)  ssuda  kapitalları  bazarında 

yeniləşdirilən  kredit  müəyyən  olunmuş  limit 

daxilində avtomatik olaraq verilir və bərpa edilir.   

 

YENĐLĐK  DƏRƏCƏSĐ  ÜZRƏ  ĐNNOVA-

SĐYALARIN  TƏSNĐFATI

  -  əhəmiyyətinin 

qiymətləndirilməsi 

məqsədilə 

innovasiyaların 

məcmusunun  yenilik  səviyyəsinə  görə  eynicinsli 

qruplara 

bölüşdürülməsidir. 

Đnnovasiyanın 

yeniliyi 

anlayışı 

- 

ya 

bütünlükdə 

tam 

yeniləşdirildiyi 

halda  məhsul 

və 

texnoloji 

proseslərə,  ya  da  mövcud  məhsul  və  texnoloji 

prosesin  funksiya  və  xarakteristikasını  dəyişdirən 

bəzi  elementlərə  aid  edilə  bilər.  Bu  mövqedən 

innovasiyalar prinsipial olaraq yeni məhsullara aid 

olan  radikal  innovasiyaya  və  əhəmiyyətli 

dərəcədə  mövcud  məhsulların  təkmilləşməsinə, 

həmçinin  yeni  və  ya  əhəmiyyətli  dərəcədə 

təkmilləşdirilmiş  istehsal  metodlarının  tətbiqinə 

aid olan inkremental innovasiyaya ayrılır.  

Yenilik  dərəcəsi  üzrə  innovasiyalarin  təsnifatı, 

həmçinin  texnoloji  parametrlərin  dəsti  üzrə  və 

bazar  mövqelərinə  görə  də  həyata  keçirilir. 

Texnoloji 

parametrlər 

nöqteyi-nəzərindən 

innovasiyalar 

aşağıdakı 

əlamətlərə 

görə 

bölüşdürülür:  a)  məhsul  innovasiyası  –  yeni 

materialların  tətbiqi;  yeni  yarımfabrikat  və 

komplektləşdiricilərin  tətbiqi;  prinsipial  olaraq 

yeni  funksiyaların  (prinsipial  yeni  məhsulların) 

əldə  edilməsi;  b)  proses  innovasiyaları  –  yeni 

istehsal 

texnologiyasıdır; 

avtomatlaşdırmanın 

daha  yüksək  səviyyəsidir;  istehsalın  təşkilinin 

yeni  metodlarıdır  (yeni  texnologiyalara  uyğun 

olaraq).  Bazar  üçün  yeniliklərin  növləri  üzrə 

innovasiyanın  tərkibində  aşağıdakılar  ayrılır: 

dünyada  sahələr  üçün  yeniliklər;  ölkədə  sahələr 

üçün  yeniliklər;  mövcud  müəssisə  (müəssisələr 

qrupu) üçün yeniliklər. 

 

YERALTI  SU  EHTĐYATLARI

  –  onlara 

malik  olmaq  və  ya  istifadə  etmək,  onlardan 

istifadəyə görə bazar qiymətini və iqtisadi nəzarəti 

müəyyənləşdirməyin mümkünlüyü  ilə su laylarını 

və digər yeraltı suları özündə birləşdirir.  

 

YERDƏYĐŞMƏ  ƏMSALI

  –  ölüm  cədvəlinin 

göstəricisi,  vaxt  dövrünün  əvvəlinə  müəyyən  yaş 

intervalında  yaşayanların  məcmusundan  vaxt 

dövrünün  sonuna  sağ  qalan  şəxslərin  payına 

bərabərdir. Adətən, P

X

 ilə işarə olunur. Birillik yaş 

intervalları və 1 il dövrü üçün yerdəyişmə əmsalı 

(x+1)  yaşda  yaşayanların  cədvəl  sayının  x  yaş 

üçün  analoji  göstəriciyə  nisbəti  kimi  müəyyən 

olunur:  yəni  P

x

=L

x+1

:L

x

,  burada  L

x

  –  x  yaşda 

yaşayanların cədvəl sayıdır. 5-illik yaş intervalları 

və 5 il dövrü üçün analoji olaraq bərabərdir:  

4

3

2

1

9

8

7

6

5

5

,

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

=

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

L

L

L

L

L

L

L

L

L

L

P

. 

Yerdəyişmə  əmsalını  yaşamaq  ehtimalından  (p

x

) 

ayırmaq  lazımdır.  Bu,  dəqiq  yaşayanların  sayının 

nisbətinə  bərabərdir,  yəni  p

x

=l

x+1

:l

x

.  əhalinin 

sayının  perspektiv  hesablamalarında  yerdəyişmə 

əmsalının 

verilmiş 

yaş-cins 

qrupunda 

yaşayanların  əvvəlki  başlanğıc  sayından  onların 

dövrün  sonunadək  sağ  qalanların  sayına  keçmək 

üçün böyük praktiki əhəmiyyəti var. 

 

YERĐNĐ  DƏYĐŞMƏYƏN  QĐYMƏT

  –  əgər 

qiymətləndirmə 

sistematik 

səhvlərdən 

azad 

edilmişdirsə,  riyazi  gözləməsi  qiymətləndirilən 

kəmiyyətlə  üst-üstə  düşən  nöqtəli  qiymətdir.  

Ədədi  orta  –  bərabər  bölünmüş  X

i

  təsadüfi 

kəmiyyətinin  (qeyri-bərabər  də  ola  bilər)  riyazi 

gözləməsi 

üçün 

dəyişməyən 

statistik 

qiymətləndirmədir.  Eyni  zamanda,  S

2

  seçmə 

dispersiyası  G

2

  dəyişən  dispersiyasının  statistik 

qiymətləndirilməsidir. 

Dəyişilməyən 

qiymət 

şəklində G

2

 dispersiyası üçün islah edilmiş seçmə 

dispersiyası götürülür: 

2

2

1

€

S

n

n

S

−

=

 

 

 

703