A b u z ə r a lı oğ lu X ə lə fo V a z a d İsa oğlu q u r b a n o \
§2.1. Elektron sənəd göndərişi
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1) T he U n Cover Document D elivery Service
- British Library Document Supply Center (D S C )
- Redaktə
- Fayl
- Əlavə
|
§2.1. Elektron sənəd göndərişi
Elektron sənəd göndərişi kitabxanalararası abone ment xidmətinə alternativ xidmət kimi yaradılmışdır. Bu xidmət növü kağız üzərində maddiləşmiş informasiyaların elektron obrazının sifarişçiyə - kitabxanalara və oxuculara çatdırılmasını təmin edir. O nun vasitəsilə kitabxanalar operativ Lamməlnli informasiya mübadiləsi edir, oxucular isə öz informasiya tələbatını uzaq məsafədən ödəyə bilir lər. Elektron sənəd göndərişi ödənişli xidmət növüdür və kitabxanaya əlavə maliyyə vəsaitlərinin daxil olmasını təmin edir. Ödənişin miqdarı bazar münasibədəri ilə tənzimlənir və sifarişin xarakterindən, göndəriş növündən asılıdır. Məsələn, A BŞ-ın Konqres kitabxanasında 50 səhifə üçün 20 sent tələb olunur.' Q eyd edək ki, bu xidmətin ödənişli olması kitabxana fondunun daha yeni və aktual informasiya ehtiyatlan ilə kompleklləşdirilməsi üçün stimul yaradır. Elektron sənəd göndərişi xidməti kitabxanalarda elektron xidmətin ilk forması olmaqla, müasir dövrdə ən yeni informasiya xidməti olan elektron kitabxanalann ya radılması iicün baza rolu oynamışdır. Bu xidmət ilk dəfə ədəbiyyat yayımı və kitab ticarəti təşkilatlarında tətbiq edilmişdir. Belə ki, keçən əsrin 70-ci illərindən başlaya raq dövri nəşrlərin qiymətlərinin kəskin artması üzündən bir sıra kitabxanalar dövri mətbuata abunəni xeyli məh dudlaşdırmaq məcburiyyətində oldular. Kitabxanalar artıq nəşrə tamamilə abunə olmaqdan çox oxucu sorğusuna uyğun konkret məqaləni sifariş etməyə üstünlük ,verməyə başladılar. Bu sifarişlər sayca çox olduğundan onun clek-
по tron formada həyata keçirilməsinə qərar verildi və bu • qərarın düzgünlüyü qısa müddətdə özünü təsdiq etdi. Kitabxanalarda elektron sənəd göndərişi ilk dəfə Kaliforniya Universitetinin kitabxanasında, Avropada isə İsveçin H öteburq şəhərində yerləşən Çelmers Texniki Universitetində, daha sonra, 1982-ci ildə Britaniya Milli Kitabxanasında faksla həyata keçirilmişdir. C C IT stan dartı
ilə işləyən faks aparatı vasitəsilə sənəd göndərişi uğurla həyata keçirildi. Sonrakı illər faksmil rabitənin təkmilləşməsi ilə əlaqədar olaraq bir sıra ölkələrdə bu xidmət tətbiq edilməyə başladı. Belə ki, artıq 10 ildən sonra
Skandinav ölkələrinin 120 kitabxanasında, Qərbi Avropanın 5 milli kitabxanasında bu xidmət uğurla tətbiq edilirdi. Elektron sənəd göndərişi sürətli təkamül yolu keçə rək, bu gün demək olar ki, bütün ölkələrdə uzaq məsafə dən informasiya mübadiləsi vasitəsi kimi istifadə olunur və müasir kitabxanalarda tətbiq edilən əsas və sərfəli xidmət növüdür. Bu gün elektron sənəd göndərişi müasir informasiya texnologiyaları böyük və sürətli informasiya ölürmə qabiliyyətli telekommunikasiya vasitələri əsasında fəaliyyət göstərən xidmət növüdür. Elektron sənəd gön dərişi böyük texniki təminat tələb etmir. Bu xidməti ki tabxanalarda təşkil etmək üçün internetə qoşulmuş kom püter, faks-modem, telefon rabitəsi, skaner, printerin ol ması kifayətdir. Elektron sənəd göndərişi xidməti ardıcıl yerinə yeti rilən aşağıdakı texnoloji proseslər sistemindən ibarətdir: 1. Sənədin axtarışı və sifarişi. 2. ödənişin həyata keçirilməsi. I l l 3. Sənədin elektron obrazının hazırlanması. 4. Sifarişin göndərilməsi. Bu texnoloji proseslər xüsusi proqram vasitələrilə yerinə yetirilir. Əksər ölkələrdə, elektron sənəd mübadiləsi Ariel proqramı əsasında yerinə yetirilir. Ariel proqramı kağız üzərindəki sənədin elektron obrazının digər Ariel stansiy asına və «patrona» çatdırılmasını təmin edir. Qeyd edək ki, Ariel stansiyası dünyanın müxtəlif nöqtələrində yer ləşmiş
Ariel proqramı yüklənmiş kompüterlər, «patron» isə digər informasiya sifarişçiləridir. Tələb olunan sənəd elektron poçtla sifariş olunur. Sifarişçi ödənişi həyata ke çirdikdən sonra sənədin elektron obrazı Ariel stansiyasına İnternetin F T P xidməti vasitəsilə, «patrona» isə. elektron poçt vasitəsilə çatdırılır. Proqram göndərilən və digər Ariel stansiyalarından göndərilmiş sənədləri gələcəkdə təkrar istifadə etmək üçün arxivdə və lokal şəbəkə vasi təsilə istifadəsini təmin etmək üçün verilənlər bazasında saxlamaq imkanına malikdir. Son illərdə elektron sifariş xidməti müasir W eb texnologiya, İnternet və telekommunikasiya proqramları vasitəsilə yerinə yetirilir. Ədəbiyyatın axtarışı, sifarişi di namik W eb sayt əsasında yerinə yetirilir. Dinamik saytlar «klient-server» arxitekturası əsasında fəaliyyət göstərir. Belə ki, ldient kimi W eb brauzer (məsələn, İnternet E x plorer, Opera və s.), server kimi W eb server və verilən lər bazası serveri çıxış edir. Brauzer vasitəsilə istifadəçinin göndərdiyi məlumatı (məsələn, axtarış parametrlərini, is tifadəçinin qeydiyyat məlumatlarını və s.) W eb server təhlil edərək, server əlavəsinə ötürür. Server əlavəsi gön dərilmiş məlumat əsasında verilənlər bazası serverində
112 axtarış
və verilənlər üzərində nəzərdə
tutulmuş . əməliyyatları yerinə yetirir. Sonrakı addımda server əlavəsi aparılmış əməliyyatların nəticəsini brauzerin qəbul etdiyi formata çevirib W eb serverə, o isə öz növbəsində W eb brauzerə göndərir. Bu səbəbdən dinamik saytlar mütləq, istifadəçinin informasiyasını W eb serverə çatdıracaq forma ilə təchiz edilmiş W eb səhifəyə və bu informasiya əsa sında verilənlər bazasında əməliyyat aparan və nəticəni istifadəçiyə çatdıran server əlavəsinə malik olmalıdır. Bu gün server əlavəsi əsasən, CGI, ASP. PHP texnologiyaları tətbiq edilməklə yaradılır. C G I texnologiyasının əsas üstünlüyü onun klient proqram təminatından asılı olma masıdır. Bu texnologiyanı praktiki olaraq, istənilən ver- siyalı brauzerlər qəbul edir. Lakin, CGI texnologiyası kompüterin sistem resurslarına cox tələbkardir. Proqram təminatı bazarında təklif
olunan CGI
tipli server əlavələrinin əksəriyyəti kompilyasiya olunmuş proqram modullarından-
genişlənməsinə malik fayllardan ibarətdir. C G I texnologiyası əsasında yaradılan dinamik sayt aşağıdakı prinsip əsasında fəaliyyət göstərir: • W eb səhifə istifadəçinin informasiyası ilə yanaşı, verilənlər bazasında əməliyyat aparmaq üçün müva fiq C G I əlavəsinin adını W eb serverə göndərir. • W eb server öz növbəsində həmin adda C G I
əlavəsinin icra olunmasım təmin edir. • C G I əlavəsi verilənlər bazası serverində müəyyən əməliyyatlar apararaq yekun W eb səhifəni W eb serverə qaytarır. A S P (Active Server Pages; serverin aktiv səhifə ləri) texnologiyası «MicroSoft» firması tərəfindən yara 113 dılmışdır. W eb səhifəni A S P texnologiyasının tətbiqi ilə interaktiv etmək üçün W eb səhifədən makrodildə yazıl mış skriptə1 müraciət etmək lazımdır. Skript bilavasitə serverdə yerləşir və interpretasiya olunur. M əhz bundan sonra istifadəçi brauzerinə A S P skriptinin işinin nəticələri ilə birlikdə artıq hazır H T M L -sənədi göndərilir. O na görə də haqlı olaraq qeyd edilir ki, A S P texnologiyasını tətbiq etmək üçün istifadəçi kompüterində hansı proqram təminatının olmasının heç bir mənası yoxdur. Ancaq A S P -n in istifadə olunacağı W eb
serverin tipinin
müəyyənləşdirilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Belə ki, onların heç də hamısı bu texnologiyanı qəbul etmir. P H P texnologiyası da W eb səhifədə yerləşdirilmiş skriptə müraciət əsasında fəaliyyət göstərir. Skript P H P (Personal Home Page tools)2 dilində hazırlanmış xüsusi proqram kodudur və serverdə yerləşən W eb əlavəyə- H T M L sənədinə alt proqram kimi daxil edilir. Brauzer vasitəsilə skriptə müraciət olduqda, kod interpretasiya olunur. M əhz bundan sonra istifadəçi brauzerinə P H P ssenarisinin işinin
nəticələri ilə
birlikdə artıq hazır
H T M L -sənədi göndərilir. Qeyd edək ki, bu texnologiya, əsasən M y S Q L bazasından informasiyanın istifadəçiyə çatdırılması üçün geniş tətbiq olunur. Ödənişi həyata keçirmək üçün istifadəçi bank vasi təsilə kitabxananın hesabına tələb olunan məbləği keçir
məli və ya depozit acmalıdır. Bir sıra kitabxanalarda bu «elektron pul» formasında Visa Master kartları vasitəsilə həyata keçirilir. 1 .lava Script ve Vbasic Scripl dilində yazılır. : PHP PHRL-i xatırladan interpretasiya dilidir.
114 Sənədin elektron formasının hazırlanması skanerləş- dirilmə vasitəsilə həyata keçirilir. Skanerləşdirmə minimum 300 dpi keyfiyyətlə həyata keçirilir. Skanerləşdirmə üçün qrafiki redaktorlardan istifadə etmək olar. İnformasiya J P E C , T I F formatında saxlanılır. Son vaxtlar daha çox P D F formatından istifadə olunur. Bu formatlı sənədi In ternet vasitəsilə dünyanın istənilən nöqtəsində açmaq mümkündür. P D F formatı A dobe Acrobat proqramı va sitəsilə yaradılır. Proqram həmçinin sənədin təhlükəsizliy ini, avtomatik mündəricat yaradılmasını təmin edir. Sə nədi sifarişçiyə elektron poçt, F T P xidməti vasitəsilə göndərmək və ya ümumi istifadə üçün W eb serverdə yerləşdirməklə çatdırmaq olar. Bakı Dövlət Universitetinin. Elmi kitabxanasında elektron sənəd göndərişi xidməti W eb texnologiya əsa sında yerinə yetirilir. Elektron kataloq C G I texnologiyası əsasında hazırlanmışdır və kitabxananın elektron biblio qrafik məlumat bazasında on-line axtarışı təmin edir1. Kataloqun ana səhifəsində istifadəçi öz sorğusunu for malaşdırır, yəni axtarış üçün zəruri məlumatları daxil edir.
nin ünvanı W eb serverə göndərilir. Nəticədə, O P A C Sewlet.exe əlavəsi yerinə yetirilərək, oxucu sorğusuna uyğun
ədəbiyyatların biblioqrafik məlumatlar siyahısı
dırılır. Oxucu ədəbiyyatı sifariş vermək üçün O P A C ResultSim p.htm l səhifəsində onun biblioqrafik məlumat- 1 h ttp://w ww.bsu.az/1 ib/cei 1 /marc/opacform.html ünvanlı sayta müraciət etməklə oxucular elektron kataloqdan istifadə edə bilərlər. 115
larini siyahıdan seçməli, özünün qeydiyyat nömrəsini daxil etməli
və Sifariş düyməsini sıxmalıdır. Bu
zaman Zakaz.asp server
əlavəsi avtomatik cari sifarişi kitabxananın verilənlər bazasına əlavə edir. Kitabxanada «Elektron sənəd göndərişi» Avtomatlaşmış İşçi Yeri vasitəsilə sifarişlər təhlil olunur və yerinə yetirilməsi mümkün olan sifarişlər istifadəçiyə elektron poçt vasitəsilə çatdırılır. İndi isə xaricdə tətbiq olunan bir sıra elektron sə nəd göndərişi sistemləri ilə tanış olaq:
amerikan sistemi olub, 18 min adda müxtəlif ingilis dilli dövri mətbuatda nəşr olunmuş, 9 milyondan artıq məqa lələrdən ibarət elektron məlumat bazasr əsasında sənəd axtarışını və göndərişini təmin edir. Sənəd göndərişi 24- 48 saat müddətində Ariel proqramı, faksla həyata keçiri lir və ödənişin orta qiyməti 10$-15$-dır. Sistem açar sözlərə, müəllif və ya sərlövhəyə, predmet rubrikasına, mövzuya, nəşr tarixinə, serial indekslərə görə (məsələn, IS N N ) sənəd axtarışını təmin edir. Tapılmış sənəd əsa sında oxucuya sifariş forması və qiymət təklif olunur. 2 ) British Library Document Supply Center
kitabxanasının sənəd göndəriş mərkəzində tətbiq olunur və insan fəaliyyətinin bütün sa hələrinə aid müxtəlif ölkələrdə və müxtəlif dillərdə nəşr olunmuş informasiya ehtiyatları əsasında sənəd göndərişini təmin edir. Elektron ehtiyatların axtanşı xüsüsi W eb əlavə — O P A C modulu vasitəsilə həyata keçirilir. Sistem sifariş olunmuş elektron sənədi 2 saat müddətində sifariş çiyə çatdırır.
116 3)
«ИНИОН» elektron sənəd göndəriş sistemi • Rusiya E A kitabxanasında 1996-cı ildən tətbiq olunur1. Sənəd göndərişi ilk vaxtlar elektron poçt, hal-hazırda isə F T P xidməti vasitəsilə həyata keçirilir. Oxuculara gön dərilən sənədlərin surəti həmçinin W eb serverlərdə topla nılır və təkrar sifariş olduqda oxucular onu W eb brauzer vasitəsilə əldə edə bilər. Elektron sənədlər əsasən P D F formatı və istifadəçinin istəyindən asılı olaraq R T F və T İ F formatında çatdırıla bilər. Sifariş xüsusi qeydiyyat forması vasitəsilə verilir. Ödəniş abonement ödənişi, köçürmə və elektron «pul» vasitəsilə yerinə yetirilir. 4) Русский курьерь elektron sənəd
göndəriş sistemi 1998-ci ildə yaradılmış və 100 ölkənin 2300 kitabxanasının elektron kataloqu vasitəsilə sənəd axtarışını, kitab, məqalə avtoreferatların elektron surətinin oxuculara və Rusiya və xarici ölkə kitabxanalarına göndərişini həyata keçirir. Sistem sənədin müəllifə, sərlövhəyə, nəşr yerinə və tarixinə, mövzuya görə axtarışını təmin edir. Sifariş olunan sənəd «səbətə» daxil olunur. «Səbətdəki» məlumatlar avtomatik olaraq sifariş
formasına əlavə
olunur. Sifarişçi bu formada əlavə olaraq elektron sənədin tipini, göndəriş və ödəniş formasını müəyyən etməlidir. Sənəd göndərişi elektron poçt, F T P , faks, adi poçt, kuryer xidmətləri və Ariel proqramı vasitəsilə həyata Rusiya Federasiyasında elektron sənəd göndərişi xidməti 90-cı ıibnn ortalanndan başlayaraq həyata keçirilir. Bu xidmət ilk dəfə Moskva Maşınqayırma İnstitutunda, tələbələrin Nyu-York Universitetində distan təhsil alması üçiin Ariel proqramından istifadə elməklə tətbiq edilmişdir. N 7
keçirilir, ö d ə n iş , elektron ödəmə sistemi, kredit kart, bank hesabı və s. vasitəsilə həyata keçirilir. 9 §2.2. Faksla elektron sənəd göndərişinin təşkili Bir sıra kitabxanalarda elektron sənəd göndərişi xidməti əsasən faksmil rabitəsi əsasında həyata keçirilir. Faksmil rabitəsi rahat və ucuz rabitə növüdür. Xüsusilə şəhər və ölkə daxilində elektron sənəd göndərişi üçün səmərəlidir. Əvvəllər faksmil rabitəsi yalnız faks aparatı vasitəsilə yerinə yetirilirdi. Lakin sonradan mükəmməl faks - modemlərin istehsalı və xüsusi faks mübadiləsi proqramlarının hazırlanması faks aparatı olmadan faksmil sənədlərin kompüter vasitəsilə göndərişini və qəbulunu təmin etdi. Bununla istifadəçilər bir sıra «yardımçı» əmə liyyatların yerinə yetirilməsindən və məhdudiyyətdən azad oldular. Məsələn, əvvəllər hazır elektron sənədi sifarişçiyə göndərmək üçün onu faks aparatının qəbul etdiyi standart ölçülü vərəqlərdə çap etmək və hər bir vərəqi faks aparatı vasitəsilə göndərmək lazım gəlirdi. Hal-hazırda bu işlərin görülməsinə ehtiyac qalmır, istifadəçi sənədi istənilən öl çüdə sifarişçiyə göndərə bilər. Bu gün faksmil sənədlərin göndərişi üçün çoxsaylı proqramlar yaradılmışdır. Bu proqramlara misal olaraq
göstərmək olar. Bunlardan biri ilə - V entaFax proqramı nın iş prinsipi ilə tanış olaq. V entaFax sadə və rahat qrafiki işçi interfeysinə m a lik faksmil sənədlərin mübadiləsini təmin edən proqram-
ı ı s dır. Proqram ilk dəfə yükləndikdə Parametrlərin tən- • zımlənməsi (Настройка параметров) adlı dialoq pəncə rəsi acılır (sək. 1). Sək. 1.
Bu pəncərədə istifadəçi proqramın və faks-modemin tən zimləmə parametrləri ilə tanış ola bilər və ya onları dəy işə bilər. Məsələn, istifadəçi qəbul olunan faksmıl sənədi nin avtomatik çap olunma rejimini, proqram pəncərəsinin fonunun rəngini və s. parametrləri dəyişə bilər. Para
ərəsinin О Ҝ düyməsini sıxdıqda proqramın əsas interfeys pəncərəsi açılır (şək. 2). İnterfeys pəncərəsi başlıq və menyu sətirlərindən, alətlər panelindən və şaquli istiqa mətdə iki sahəyə bölünmüş işci sahədən ibarətdir. Sol hissədə ağacvari formada Sorğu kitabçası ( Справочники). Jurnal (Журит), Tapşırııqlar Siyahısı (Расписание) əlavə göstəriciləri, sag hissədə isə «faks-aparalı» əks olunur. «Faks-aparatı* vasitəsilə digər abonentə zəng etmək. 119
sənəd göndərmək, zəngləri, faksmil sənədini qəbul etmək əməliyyatları yerinə yetirilir, zəng edən şəxsin telefon nömrəsinin avtomatik təyin olunması, zəng edən şəxsə avtomatik cavabvermə rejimləri müəyyən olunur. Sək. 2. Göndərilmiş faksmil sənəd iki rejimdə: avtomatik və istifadəçi rejimlərində qəbul edilir. Avtomatik rejimdə göndərilmiş laksmil sənədlərini qəbul etmək ücün faks aparatının A u to düyməsinin sağında yerləşən indikator «yanar» vəziyyətdə olmalıdır. Əks halda A uto düymə sini sıxmaqla avtomatik rejimi müəyyən elmək lazımdır. Avtomatik rejimdə sənəd daxil olduqda, bu barədə mo dernin siqnalından sonıa faksmil sənədinin «qəbul» edil məsi prosesi pəncərənin sağ hissəsində əyani şəkildə əks olunur. Faks-aparatmın informasiya sahəsində isə faksmil sənədin səhifələrinin sayı, daxil olduğu tarix və vaxt əks 120 olunur. Sənəd tam qəbul edildikdə o, M əlum at meneceri ( Менеджер сообщений) əlavəsinin işçi sahəsində əks olu nacaqdır (şək. 3). ' Ucue.mcp caoSut >Шч [ 3/4154i?.llf| г^втл >ı > ( ü
3 - <3. .д я ; Ч. X f f l j - J ® 1 Э •
^ Лорреви»*» М«т » П о м и л ^ M «сил «C X M
J Х а М М м -* > •
»**•£* h й ' Г З
crroç^ı «пм м Докуыотт* MC-OTT 6 *T V OTV W X II 10ГДЈ a £ p « C М1А0ГуСТ>М ИЛИ е * Д * E » * ot *
* a W f V | K ' г с т о с л л к ? ) Д « ' С п р 4 * г » и п с | « е В ы MOOT?* выСось Опрсд*лег*^о дивуимс я «wdoç О п я м гт* Поставку от м#»«с Рос u w n t ««годы «пммлъ постает/ а ШВГ18 ШЯГОМ гг* ane mnv постам/ доугвпто* в Омсрвдм
ОГяО
3 *оти*иот ÄxyMİUw Омвшич длгумаит а ома М е т у Оиаиа UJV1 Вв^аомт* опрадапаи ом аггaaiM 'ı документ, к •«?
14 16Э& Я У* УХА U M Z Ы ебняпв РосшпаШ f! Ccacai Оа*у*ту0 осумавгг М М Отмамм
отмаменм громкое* ж ч ч итс*. * до*)*•**? л* стпра*лаиим« по пр«т» ага o n p ,jf «*%e- эгс*с«гяаисмв FTP ют* алаатсоияои по*л* mplIBIlCB Стр 1 »о 3 Şək. 3.
istifadəçi burada daxil olmuş sənədin səhifələrinə müxtəlif miqyasda - 90, 180. 270 dərəcə bucaq altında fırladaraq baxa bilər, digər sifarişçiyə göndərə bilər, redaktə və çap edə bilər. Belə ki, səhifənin müxtəlif miqyasda alətlər panelinin ^ ^ və
хтшг 'j ajətj vasitəsilə təmin olunur. İstifadəçi Fayl (Ф айл) menyusunun Ç ap (П ечать) əmrini yerinə ye tirməklə göndərilmiş sənədi tamamilə, qeyd olunmuş sə nər! hissəsini və ya sənədin konkret səhifələrini bir və bir gorunusu
13 121
neçə nüsxədə
çap edə
bilər. Redaktə (П р авк а) menyusunun Redaktə etmək (Редактировать) əmrini yerinə yetirməklə isə cari səhifə üzərində redaktə işi apara
bilər. Daxil
olmuş sənədi digər sifarişçiyə göndərmək üçün düyməsini sıxmaq və ardıcıl olaraq açılan M əlum atın göndərilməsi (Передача сообщений) ustasının pəncərələrində göndəriləcək səhifələri, göndərmə rejimini, sifarişçinin məlumatlarını daxil etmək lazımdır1. Q eyd edək ki, eyni qaydada M əlumat meneceri (Менеджер сообщений) əlavəsi vasitəsilə sifarişçiyə gön dərilmiş sənədlərin səhifələrinə müxtəlif görünüşdə bax maq, redaktə etmək, digər sifarişçiyə göndərmək və çap etmək olar. İstifadəçi rejimində1 2 göndərilmiş faksmil sənədini qəbul etmək üçün istifadəçi faksmil sənədin daxil olduğu haqda siqnalı eşitdikdə aparatın üzərindəki Start düymə sini sıxmaqla sənədin qəbul olunmasını təmin etməlidir. Bu halda da faksmil sənədinin «qəbul» edilməsi prosesi pəncərənin sağ hissəsində əyani şəkildə əks olunur və sə nəd qəbulu bitdikdən sonra göndərilmiş sənəd M əlum at
əlavəsinin işçi sahə sində əks olunacaqdır. Sifarişçiyə sənədi faksla göndərmək üçün onu ilk növbədə faksmil sənədinə çevirmək lazımdır. Bu əmə liyyat virtual VentaFax printeri vasitəsilə həyata keçirilir. 1 Sənəd göndanşı aşağıda şarlı olunmuşdur. 2 Avtomatik rejimdən istifadəçi rejiminə keçmək üçün təkrar Aulo düyməsini sıxmaqla rejim indikatorunun «sönmüş» vəziyyətdə olmasına nail olmaq lazımdır 122 Belə ki. sənədi faksmil sənədinə çevirmək üçün ilk öncə göndəriləcək sənədi açmaq və Fayl (Ф айл, F ile) menyusunun Ç ap (П ечать, Print) əmrini yerinə yetir mək lazımdır. Sonra açılan Çap (Печать, Print) dialoq
pəncərəsində çap qurğusu olaraq siyahıdan VentaFax printerini və çap parametrlərini: sənədin faksla göndəri ləcək səhifələrini, nüsxələrin sayım və s.1 müəyyən etmək və О Ҝ düyməsini sıxmaq lazımdır. Sənəd faksmil sənə dinə çevrildikdən sonra avtomatik olaraq açılan M əlu m a
(.Передача сообщений) ustasının ilk pəncərəsində göndəriləcək səhifələri müəyyən etmək, eh tiyac olarsa, sənədə loqotip əlavə etmək, fonunu dəyişmək və D avamı (Далее) düyməsini sıxmaq lazımdır (şək. 4). Şək. 4.
' Müxtəlif əlavələr iiçiin bu parametrlər müxtəlif ola bilər. 123
Sonrakı açılan pəncərədə göndərmə rejimlərindən birini- M əlum atı avtomatik rejimdə, modernlə nömrəni yığmaqla göndərmək (Передать сообщение автоматическом ре жиме. с набором номера модемом) və ya M əlumatı m o dernlə nömrəni yığmamaqla, qoşulmaqla göndərmək (Передать сообщение при установленном соединении без набора номера модемом) seçmək və yenə Davamı (Да лее) düyməsini sıxmaq lazımdır (şək. 5). Sək. 5.
Birinci rejimi seçdikdə açılan növbəti pəncərədə mütləq sifarişçinin faksmın nömrəsini, faksmil sənəd digər şə hərə və ya ölkəyə göndərildikdə isə əlavə olaraq şəhər və ya ölkənin kodunu daxil etmək lazımdır (şək.6). Kilab- xanaçı həmçinin faksın çalacağı təşkilatın və şəxsin adını klaviaturadan və ya acılan siyahıdan daxil edb bilər. Faksmil sənədi xarici ölkəyə göndərdikdə faksın düzgün
124 oxunması məqsədilə faksın sərlövhəsinin dili olaraq ingilis varianlım seçmək məsləhətdir. Bundan sonra Tam am (Готово) düyməsini sıxmaq lazımdır. y Y r * U J 4 X f I f ( ı< .i a u 4 С 0 0 б « в *
1 Н«
r « I q i '4 Ч М Номер jst _ЈТг _ 's/v
•o-l IfboılH т i ' ' - И « * Л Ч ДЛ. Н*«ПО<%>#ГСа > * V —-4 •* Ov наго ıMT\tf
О и ч а
Şək. 6. İkinci göndərmə rejimini seçdikdə sənəd avtomatik olaraq tapşırıqlar cədvəlinə əlavə olunur və sifarişçi ilə əlaqə yaradıldıqdan sonra göndərilir. H ər iki rejimdə fak- sın qəbulu kimi göndəriş prosesi ekranda əyani şəkildə əks olunur. Sənədi konkret qrafik əsasında göndərmək üçün ilk öncə M əlum atın göndərilməsi (Передача сообщений) us tasının göndərmə rejiminin seçilməsi pəncərəsində gön dərmə rejimi olaraq A vtom atik göndəriş üçün məsələlər siyahısına əlavə etmək (Поместить задание в расписание для автоматической рассылки) variantını seçmək və D a n s vamı (Д ш ее) düyməsini sıxmaq lazımdır (şək. 5). Bu zaman açılan növbəti pəncərədə sifarişçinin faks nömrəsini daxil etmək və D avam ı (Далее) düyməsini sıxmaq lazım dır (şək. 6 ). U stanın açılan daha sonrakı pəncərəsində, göndərmə qrafikini və tarixini, ehtiyac olarsa,
təkrarlanmanın sayını və sənədin «prioritet dərəcəsini» müəyyən etmək və Tam am (Готово) düyməsini sıxmaq lazımdır (şək. 7). Şək. 7.
Bundan sonra F ayl (Ф айл) menyusunun G öndəriş (Рассы лка) əmrini yerinə yetirmək lazımdır. Göndərişlərin tapşırıqlar siyahısına baxmaq üçün
düyməni sıxmaqla yükləmək lazımdır. Bu zaman açılan 126 proqram pəncərəsində yerinə yetiriləcək məsələlərin siya Кы əks olunur (şək. 8 ). S 2k. 8. İstifadəçi konkret məsələni siyahıdan silə bilər, digəri ilə əvəz edə bilər, göndərmə qrafikini dəyişə bilər, yerinə yetirilmiş məsələni təkrar yerinə yetirə bilər. Bunun üçün məsələni qeyd etmək və Tapşırıqlır (Задание) menyusu nun aşağıdakı əmrlərindən birini müvafiq olaraq yerinə yetirmək lazımdır: Ləğv elmək {Удалить), Ə vəz elmək (Заменить), Qrajiki dəyişmək (Заменить график), Təkrar yerinə yetirmək (Повторить выполнение). Proqramda abonentin məlumatlarının daxil olun masını avtomatlaşdırmaq və yaddaşda saxlamaq üçün
əlavəsi nə zərdə tutulmuşdur. Əlavəni yükləmək üçün Əlavə (П ри ложение) menyusunun Telefon kitabçası (Телефонный справочник) umrini yerinə yetirmək lazımdır. Açılan proqram pəncərəsində istifadəçi telefon kitabçasında abo 127 nentlərin siyahısı ilə tanış ola bilər, yeni abonentin məlu matını əlavə edə bilər, qeyd olunmuş abonentin məluma tını ləğv və redaktə edə bilər, axtarış apara bilər. Yeni inlormasiya əlavə
etmək ücün
Redaktə (П равка) menyusunun Ə lavə (Добавить) əmrini yerinə yetirmək və açılan dialoq pəncərəsinin müvafiq sahələrinə məlumatları daxil etmək və O K düyməsini sıxmaq lazımdır (şək. 9 ). Şək. 9.
Abonenti siyahıdan ləğv etmək üçün onun adını siyahı dan tapıb qeyd etmək və Redaktə (П равка) menyusu nun L əğv etmək (Удалить) əmrini yerinə yetirmək la zımdır. Abonentin məlumatlarında dəyişiklik aparmaq la- »•
zım gəldikdə isə siyahıda abonentin adım qeyd etmək. Redaktə (П равка) menyusunun Redaktə etmək (Редак тировать) əmrini yerinə yetirmək və açılan dialoq pəncə rəsində məlumatları dəyişmək lazımdır. Abonentlərin sayı çox olduqda istifadəçi lazım olan abonenti axtarış apar maqla tapa bilər. Bunun ücün Redaktə (П равка) menyusunun Axtarmaq (Н айти ) əmrini yerinə yetirmək lazımdır. Bu zaman açılan pəncərə axtarışı müxtəlif para metrlərə görə: soyada, təşkilata və s. aparılmasını təmin edir (sək. 10). Sək. 10. Pəncərənin müvafiq sahəsinə axtarış parametrini daxil edib. Axtarm aq {Найти) düyməsini sıxmaq lazımdır. Axtarışın nəticəsi olaraq abonent siyahısında kursor ta pılmış abonentin üzərində dayanacaq. Telefon kitabçasındakı informasiyanı Outlook E x press və ya M S Outlook proqramına ixrac etmək, həmin proqramlardan idxal etmək olar. Bu əməliyyatlar müvafiq 129 olaraq Fayl (Ф айл) menyusunun ixrac (Експорт) və İdxal (И м порт) əmrlərini yerinə yetirməklə həyata keçi rilir.
Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|