2-lekciya. Tema: Turmıs háreketi qáwipsizliginiń huquqıy tiykarları Jobası

2-LEKCIYa.
Tema: Turmıs háreketi qáwipsizliginiń huquqıy tiykarları
Jobası:
1. Ózbekstan Respublikası nızamlarında iskerlik qáwipsizligi máseleleriniń sáwleleniwi.
2. Miynet qáwipsizligi standartları sisteması.
3. Miynet qáwipsizligi boyınsha qaǵıyda hám talapların buzǵan shaxslarnıń juwapkershiligi.
4.Miynetti qorǵawda nızamlarǵa tiykarlanıwda mámleketlik, kárxana hám jámiyetlik qadaǵalaw.
Tayaısh sózleri: konstituciya, kodeks, nızam, standart, norma, xuqıq, qáwipsizlik, sanitariya, kásiplik birlespesi, sanatoriya, profilaktoriya, jol-joba, kartochka, signalizaciya, arnawlı kiyim, jeke qorǵanıw quralı.


1. Ózbekstan respublikası nızamlarında iskerlik qáwipsizligi
máseleleriniń sáwleleniwi
Ózbekstanda miynetti qorǵaw:
- bul tiyisli nızam hám baska normativ hújjetler tiykarında ámel qılıwshı, insannıń miynet processindegi qáwipsizligi, salmatlıǵı hám iskerligin támiyinlewge qaratılǵan sociallıq, ekonomikalıq, shólkemlestiriw, texnikalıq, sanitar-gigienalıq hám emlewdiń aldın alıw ilajları hámde quralları sistemasınan ibarat.
Miynetti qorǵaw boyınsha belgilengen barlıq ilajlar Ózbekstan Respublikası Konstituciyası (8-dekabr`, 1992-jıl), Ózbekstan Respublikasınıń Miynet kodeksi (21-dekabr`, 1995-jıl), «Miynetti qorǵaw haqqında»ǵı nızam (6-may, 1993-jıl, 26-sentyabr` 2016-jıl), Mámleketlik standartları, nızamlar hám normativ hújjetler, qáwipsizlik texnikası boyınsha qaǵıydalar tiykarında alıp barıladı.
Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası 8-dekabr` 1992-jılda qabıllanǵan bolıp, 5 bólim, 26 bap hám 128 stat`yadan ibarat. IX-babınıń 37…42 stat`yalarında insannıń sociallıq xuqıqları belgilengen. X-bap 45…50 stat`yalarında insan xuqıqları hám erkinligi kepillengen.
Mámleketimizde miynet qorǵaw nızam hújjetleri tiykarında belgilep qoyılǵan bolıp, tártipke salınadı, basqarılıp turıladı. Respublikamızda miynet etip atırǵan shaxslardı, aynıqsa hayallar hám jas óspirimlerdi awır hám salamatlıǵı ushın zıyanlı bolǵan islerden azat etiw, qısqartırılǵan is kúni huqıqı nızam menen belgilep qoyılıwı, hámledarlıq dem alısı, bala tárbiyasına beriletuǵın dem alıstıń 3 jılǵa uzaytırılıwı hám basqa imtiyazlar buǵan mısal bola aladı. Aynıqsa ǵárezsizlikten keyin Xalıq aralıq Miynet Shólkemi tárepinen islep shıǵılǵan konvenciyalardı ratifikaciyalanıwı bunıń dálili boladı.
Respublikamızda salamat hám qáwipsiz miynet jaǵdayın jaratıw mámleketlik is bolıp. Jaǵdayı awır hám zıyanlı islerde hayallar hám jaslar miynetinen paydalanıw qadaǵalanǵan.
Hámiledar hayallardıń túnde hám isten tısqarı waqıtta islewleri sheklengen. Nızamda jaǵdayı zıyanlı bolǵan islerde, sonday-aq, ayrıqsha temperatura jaǵdayında orınlanatuǵın yamasa pataslanıw menen baylanıslı islerde isleytuǵın isshi-xızmetshilerge belgilengen normalarǵa muwapıq biypul kiyim, arnawlı ayaq kiyim hám basqa túrdegi jeke tártiptegi qorǵanıw quralları, sút yamasa onıń ornın basa alatuǵın basqa azıq-awqat ónimleri beriliwi kózde tutılǵan.