” Mavzusi bo’yicha keys-stadi Shodiev A. I. Ushbu keys, tibbiy texnologiyani o’quv jarayoniga olib kirish zarurligi, tibbiyot fanlardan, «travmatologiya va ortopediya»

Tirishishga qarshi terapiya:

1) kuniga 3-4 g gacha xloragidrat klizma xolida to’g’ri ichakka yuborish;

2) 10% geksinal pentotaldan quruq modda miqdori 2 g dan ko’p bo’lmagan mikdorda m/o yuborish.

A.N.Berkumov m/o quyidagi litik aralashmani yuborishni taklif kilgan:

1) 2,5% aminazin - 1 ml;

2) 2% omnopon - 1 ml;

3) 1% promedol - 1 ml;

4) 2% dimedrol - 2 ml;

5) 0,05% skopolamin - 0,5;

6) mahalliy penisillin - 10000000-40000000 ED dozada. Troxeostomiya - apparat yordamida sun'iy upka ventilyasiyasi, IV-darajali ogirlikda miorelaksaptlar bilan birga. Xarorat yuqori bo’lganda uni fizik sovutish, analogik, pirobutal yordamida 36 C gacha tushirish kerak. Pnevmoniyani davolash va profilaktikasi uchun antibiotiklar. Yuqori kaloriyali - 8374-15910 kDn (2000-3000 kal) li ovqatlanish.

Bu davrda mushaklar qo’zg’aluvchanligi va reflekslarning oshishi kuzatiladi; bolg’acha bilan burun beliga urilganda me'yorda bo’luvchi xkovolaming yopilib ochilishi bilan birga yuz va buyin mushshaklar kiskarishi kuzatigadi. Tizza refleksi chaqirilganda sonni bukuvchi mushaklari ham kiskaradi. Bemorlarda kuyidagilarga noadekvat reaksiya kuzatiladi:

yoruglik, shovkin, terlash, beldagi ogriklar, siyishning qiyinligi. Keyinchalik chaynov muskullarining regidliga oshib boradi, ya'ni - TEIZM, qoqsholning yuqoriga kutarilishdan formasida kuzatiladi. Bunda regidlik xamda titrokli qisqarishlar yuz, bo’yin, gavda, oyoq-qo’l mushaklarida kuzatiladi.

Yuqoriga kutariluvchi qoqshol formasida regidlik va mushaklar qisqarishi dastlab jarohat sohasidan boshlanadi, keyinchalik yon atrofdagi mushaklarga tarqaladi. Birlamchi -umumiy qoqshol formasida mushaklar regidligi generalizasialashgan tusda bulib, bir vaqtni o’zida kuzatiladi.

Mimika mushaklarining titroqi qisqarishi tufayli yuzga niqobsimon aks beradi va sardonik kulgi, ensa mushaklarining regidligi OPISTHOTONUS shaklida bo’lib, qo’l-oyoq, hamda bel muskullarining kiskarishi LORDOZ xolatini beradi. Tonik qisqarishlar kuzatilishi qoqshol borligini yaqqol ifodalaydi. Bu holatda shovqin va yorug’lik ta'sirlovchilarining ozginasi titrash xurujini keltirib chiqaradi. Mushaklarning titrashli qisqarishi qon quyilishlarga, mushaklar titilishi, uzilishiga, suyaklar sinishi va chikishigacha olib kelishi mumkin. Nafas muskullarining kiskarishi asfiksiyaga olib kelishi mumkin. Bemor nafas olish tuxtashi, yurak urmasligi tufayli toksemiya va xuruj tutganda olamdan utishi mumkin. Agar oqibati hayrli bo’lsa, sog’ayish 3-4 xaftagacha davom etadi. Hozirda qoqsholning 4 xil klinik og’irlik darajasi farqlanadi (G.N.Sibulak).

I - daraja - yengil formasi - inkubasion davr 20-21 kun, boshlanish davri 5-6 sutka.

Bemorlar holati qoniqarli, ozgina mushshaklar tarangligi kuzatiladi. Kam xollarda klonik titrashlar, subfebrilb tana xarorati kuzatiladi. Nafas olish va yurak urishi tezlashgan. Kasallik 10-12 kun ichida davolanib, o’limlik holati kuzatiladi.

II - daraja – o’rta formasi - inkubasion davr 15-20 kun, boshlanish davri 4 kundan oshmaydi. Uncha katta bulmagan terlash, trizm, lekin yutish o’zgarmagan, kam davom etadigan tonik va klonik titraioshr, nafas olishda uncha katta bulmagan buzilishlar, bir me'yoriy taxikardiya, temperatura 37,5-38° C. Kasallik davolanganda 10-14 kun kechadi. Agar asoratlansa xastalik ro’y berishi mumkin lekin ko’pincha tuzalish bilan yakunlanadi.

III - daraja – og’ir formasi - inkubasion davr 9-15 sutka, boshlanish davri 3-4 kun. Axvoli ogir, terlash, taxikardiya, trizm, yoki monomisin bilan infiltrlanadi va jaroxat 1:5000 furasillin bilan yuviladi (oroshatb). Immobilizasiya o’tkaziladi. Operasiyadan keyingi davrda qon qusish, 5% glyukoza eritmasi, fiziologik va yurak eritma vositalarni, vitaminlarni kuyish, ozuqali ovqatlar bilan boqish tavsiya etiladi. Sutkada penisillinning Na li tuzi 8-10 mln ТВ gacha, tetrosiklin gidroxloridni 100 ming ТВ, 2 gr tetrasiklinni mushak ichiga qilinadi. Vena ichiga morfosiklindan 2 maxal 10000 TV (bitta doza 150 mg, kunlik 500 mg), distamisindan 2 maxal 500 ming ТВ (bitta doza 300 mg, kunlik 1-1,5 gr) yuboriladi. Zamburug’ infeksiyasini oldini olish uchun kuniga 3-4 drajani surishga buyuriladi. Aroq eki vino buyuriladi. Davolash maksadida mushak orasiga yoki vena ichiga (qisman) gangrenaga qarshi zardob 150000 AV dozada yuboriladi. Bunda har biridan 50000 AB zardob bo’ladi.

Zardob venaga yuborilsa, u fiziologik eritmada 5-10 marta suyultiriladi. Bezredko buyicha albatta insabilizatsiya o’tkaziladi. Anafilaktik reaksiya va shoklarda zardob to’htatiladi va bemorga efedrin qilinadi. Yana 40% glyukoza, 10% 10 ml kalsiy xlorid eritmalari, o’z guruh qonini quyish, dimedrol, papaverin yuboriladi. Giperbarik oksigenasiyalaladi. Anaerob infeksiyalarda letallin 20,2-53,2% gacha etadi.

Qoqshol.

V.P.SHeynis ma'lumotlariga kura, Ulug Vatan urushida qoqshol yaradorlarning 0,06-0,07% ini tashkil kilgan.

A.D.Speranskiy bo’yicha qoqshol, qoqshol tayokchasi natijasida yuzaga kelgan uziga xosneyro distrofik jarayondir. Tayoqcha jaroxat soxasidagi shikastlangan tuqimalarda ko’payib kasallikning klinik ko’rinishlarini beruvchi toksin (tetanotoksin) ajratadi. Qoqshol bilan zararlanish havfi tuprok bilan ifloslanishda va oyoq-qul jaroxatlanishda bo’ladi. Jaroxat o’lchami axamiyatga ega emas. Birlamchi travma va shikastlanishdan ancha vaqtdan keyin qayta travma bo’lganida uyqudagi infeksiya kuchayishi mumkin. Qoqsholda inkubasion davr 1 kundan 60-70 kungacha, o’rtacha 5-15 kun bo’ladi. 48 soatgacha bo’lgan vaqtda inkubasion davr qancha qisqa bo’lsa, qoqshol shuncha xavfli bo’ladi. Jaroxatlangandan keyin bir kun ichidagi infeksiyada o’lim katta bo’ladi.