X. N. Zayniddinov Pedagogika kafedrasi mudiri, p f. d
Yüklə 6,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
8 1-mavzu:Kirish."Robotexnika" nima? Robototexnikani o`rganishni maqsad va vazifalari Mamlakatimizning iqtisodiy va ijtimoiy ahvolini yuksaltirishga qaratilgan talaygina yangilanishlar kundan-kun hayotimizga tadbiq etilmoqda. Barcha sohalarga zamonaviy texnologiyalar joriy qilinmoqda. Xususan ishlab chiqarish korxonalarida kompyuter dasturlari bilan boshqariladigan dastgohlar keng miqyosda foydalanilmoqda. Inson hayoti uchun havfli yoki og‗ir bo‗lgan sohalarda ham kompyuterga asoslangan robotlardan foydalanilmoqdi. Xorijiy davlatlarda atom elektrostansiyalari yoki kimyoviy korxonalarda ham ularni uchratish mumkin. O‗sib kelayotgan avlodni o‗qitish va tarbiyalash muammolarini hal qilishda ta‘lim robototexnikasidan foydalanish zamonaviy ta‘lim nazariyasi va amaliyotida yangi yo‗nalish hisoblanadi. Psixolog va uslubshunoslarning fikriga ko‗ra sinfdan tashqari mashg‗ulotlarda o‗quvchilarga robototexnikani o‗rgatish samaraliroqdir, chunki bu sharoitda o‗quvchini baho olishdagi qo‗rquv bo‗lmaydi, u sinfda qulay va bosimsiz muhitda, robototexnika asoslarini o‗zlashtirish jarayonida yangi texnik bilimlarni o‗zlashtirishga undaydigan texnik jihatdan jihozlangan ta‘lim muhitida bo‗ladi. O‗quvchilarga maxsus o‗quv kontentlari yordamida eng oddiy robotlarni modellashtirish va yig‗ishni o‗rgatish pedagogik tadqiqotlarda fanlararo yo‗nalish sifatida ―o‗quv robototexnika‖ tushunchasi bilan bog‗liq. Bilimlarning umumiy tizimida zamonaviy robototexnika kibernetika, texnologiya, informatika va elektronika kabi ilmiy sohalarning ijodiy o‗zaro ta‘siri va uzviy bog‗lanishi natijasida kelib chiqadi. Respublikamizda o‗quvchilarning zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalardan unumli foydalanishi va dasturlash, robototexnika elementlarini o‗rganishi uchun yetarli shart-sharoit yaratilmoqda, har bir tuman markazida IT-markazlari faoliyati yo‗lga qo‗yilib, ta‘lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, didaktik-metodik ta‘minotni ta‘minlash, me‘yoriy-huquqiy hujjatlar ishlab chiqishga doir qator vazifalar amalga oshirildi. Ta‘lim tizimi oldidagi ustuvor vazifalardan biri «2030 9 yilgacha qo‗shimcha ta‘lim muassasalarida robototexnika, axborot texnologiyalari va dasturlash kabi zamonaviy to‗garaklar ulushini 20 foizga oshirish»1dan iborat bo‗lib [1] , bu borada o‗rta ta‘lim maktablarida robototexnikani o‗qitishda didaktik va metodik imkoniyatlarni oshirish, dars va darsdan tashqari mashg‗ulotlarda uslubiy ta‘minotni takomillashtirish dolzarb ahamiyat kasb etadi. Robototexnika - avtomatlashtirilgan texnik tizimlarni ishlab chiquvchi amaliy fan bo'lib, ishlab chiqarishni intensivlashtirishning eng muhim texnik asosi hisoblanadi. Robototexnika elektronika, mexanika, informatika, fizika, matematika, shuningdek, radio va elektrotexnika kabi fanlar bilan chambarchas bog'liq. Qurilish, sanoat, maishiy, aviatsiya va ekstremal (harbiy, kosmik, suv osti) robototexnikalari mavjud. Yuqori texnologiyali va robotli qurilmalarni loyihalash, yaratish, boshqarish va modernizatsiya qilishga qodir muhandis xodimlarga talab har qachongidan ham oshdi. Shunga ko'ra, muhandislik-texnik yo'nalishda shaxsni rivojlantirish bo'yicha ta'lim sxemasi ishlab chiqilgan. Rivojlanish sohasi maktabgacha yoshdan boshlab, oliy o'quv yurtini tugatgunga qadar davom etadi. Ushbu tarmoq ikkita yo'nalishga asoslanadi: integratsiyalashgan zamonaviy ta'lim muhiti bo'lgan predmetga asoslangan robototexnika va ta'lim robototexnikasi. Integratsiyalashgan zamonaviy ta'lim muhiti bo'lgan predmetga asoslangan robototexnika- bu: • interaktiv uskunalar; • apparat va dasturiy majmualar; • raqamli laboratoriyalar; • raqamli interaktiv ta'lim dasturlari; • predmet klasterlarining zamonaviy moddiy-texnik bazasi. Bular axborot-kommunikatsiya, tabiatshunoslik, texnik kompetentsiyani shakllantirishga yo'naltirilgan. 1 O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 29 apreldagi ―O‗zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‗g‗risida‖gi PF-5712-sonli Farmoni// O‗zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‗plami 10 Ta'lim robototexnikasi - bu bir kursda dizayn va dasturlashni uyg'unlashtirish orqali texnik ijodkorlik va o'quv jarayoni elementlarini joriy etishga zamonaviy yondashuv amalga oshiriladigan yo'nalish. Muhandislik tafakkurining rivojlanishi bilan informatika, matematika, fizika, chizmachilik, tabiiy fanlarni talqin qilish bilimlarni sintez qilishning kuchli quroli, tizimli tafakkur uchun mustahkam poydevor yaratadi. Bu ikki yo'nalish shaxs rivojlanishida parallel yoki uning turli bosqichlarida kesishishi mumkin. Inson butun umri davomida rivojlanadi, lekin muayyan kompetensiyalarni rivojlantirishda "poydevor" bo'ladigan asosiy ko'nikmalar kichikroq yoshda shakllanadi. Axborotni "qabul qila olish" tezligi yoshga qarab kamayadi. Yosh psixologiyasi va pedagogikasi nuqtai nazaridan, uch yoshdan olti yoshgacha bo'lgan davr bolaning asosiy bilimlari, qobiliyatlari, ko'nikmalari (malakalari) shakllanishi va ijodiy salohiyatini rivojlantirish uchun qulay hisoblanadi. Bu davrda tabiiy-ilmiy va muhandislik-texnik tafakkur asoslari yaratilib, tabiiy-ilmiy dunyoqarashga, rivojlangan fazoviy tafakkurga, analitik fikrlashga, axborot va muhandislik kompetensiyasiga ega shaxsni shakllantirishga yo'l ochish mumkin. Yoshlikda "asosiy kompetensiyalarni (bilim, ko'nikma) shakllantirish" nima? Bu esa o'z-o'zini rivojlantirishga bo'lgan muhabbatni uyg'otish (kitob o'qishga bo'lgan muhabbat, o'yinlarga bo'lgan muhabbat, muloqot va hayotning u yoki bu xulq-atvor shakllariga muhabbat va boshqalar). O'yin ta'limning eng ajoyib vositalaridan biri, dunyoni bilish va jamoani shakllantirish, o'z-o'zini bilish, ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish va maktabgacha va maktab yoshidagi bolalar hayotini tashkil etish shaklidir. Birinchi odamlarning paydo bo'lishi bilan o'yin ham paydo bo'lgan. O'yin orqali kichik yoshdagi bola (6 yoshgacha) asosiy kompetensiyalarni shakllantiradi va katta yoshda ularni zamonaviy voqelikni hisobga olgan holda rivojlantiradi. 11 Necha yillik ilmiy tadqiqot natijalariga ko`ra yuqorida o‗zlashtirilgan va shakllangan kompetensiyalarga ega bo‗lgan ko‗p bosqichli shaxsni shakllantirib rivojlanishi uchun ta`lim robototexnikasi bo`yicha dastur ishlab chiqildi. Ilmiy-tadqiqot rabototexnikasi Robototexnika: kosmik, muhandislik va ekologik loyihalar; Qurish va yasash orqali rivojlanish guruhi. Dasturlashni o`rgatish orqali mantiqiy fikrlashni rivojlantirish. Robototexnikaga kirish Robototexnika asoslari Robototexnika: kosmik, muhandislik va ekologik loyihalar; 12 Sport robototexnikasi; Robototexnika asoslari; Robototexnikaga kirish; Dasturlash orqali mantiqiy fikrlash; Qurish va yasash orqali rivojlanish . Rivojlanish guruhi 5 yoshdan 7 yoshgacha • kognitiv fikrlashni rivojlantirish; • kichik motorikani rivojlantirish; • nutqni rivojlantirish; • rangni to'g'ri idrok etishni rivojlantirish; • matonat, sabr-toqatni rivojlantirish. Dasturlash orqali mantiqiy fikrlash (SCRATCH interaktiv muhiti) 7 yoshdan 10 yoshgacha; • fazoviy tasavvurni rivojlantirish; • IT ko'nikmalarini rivojlantirish; • fikrlash mantig'ini rivojlantirish; • konstruktorlik ko'nikmalarini rivojlantirish; • muhandislik ko'nikmalarini rivojlantirish; • kichik motorikani rivojlantirish: • nutqni rivojlantirish; • tabiiy va ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Robototexnikaga kirish (Lego Mindstroms to'plamlari asosida) 10 yoshdan 12 yoshgacha: • robot qurilmalar uchun dasturlash ko'nikmalarini rivojlantirish; • IT-kompetensiyasini rivojlantirish; • fikrlash mantig'ini rivojlantirish; • analitik fikrlashni shakllantirish; • muhandislik va konstruktorlik ko'nikmalarini rivojlantirish; 13 • fazoviy tasavvurni rivojlantirish; • tabiiy va ilmiy dunyoqarashni shakllantirish; • predmet muhitining bilim, ko‗nikma va malakalarini shakllantirish; • kichik motorikani rivojlantirish; • nutqni rivojlantirish. Robototexnika asoslari (Lego MINDSTORMS Education EV3 to'plamlari va Arduino to'plamlari) 12 yoshdan 15 yoshgacha: • IT kompetensiyasini rivojlantirish; • robototexnik qurilmalarni dasturlash ko‗nikmalarini rivojlantirish (vizual, obyektga yo‗naltirilgan dasturlash); • muhandislik va konstruktorlik kompetensiyalarini rivojlantirish; • fazoviy tasavvurni rivojlantirish; • tabiiy va ilmiy dunyoqarashni kengaytirish; • predmet muhitining bilim, ko‗nikma va malakalarini kengaytirish; • analitik va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish: • kichik motorikani rivojlantirish; • nutqni rivojlantirish. Sport robototexnikasi (Lego MINDSTORMS Education EV3 to'plamlari va Arduino to'plamlari) 12 yoshdan 15 yoshgacha: • shaxsiy fazilatlarni rivojlantirish (o'zini o'zi boshqarish, stressga chidamlilik, liderlik fazilatlarining namoyon bo'lishi va rivojlanishi va boshqalar); • o'z-o'zini rivojlantirish; • muhandislik va konstruktorlik kompetensiyalarini rivojlantirish; • IT kompetensiyasini rivojlantirish; • robototexnik qurilmalarni dasturlash ko‗nikmalarini rivojlantirish (vizual, obyektga yo‗naltirilgan dasturlash); • predmet muhitining bilim, ko‗nikma va malakalarini kengaytirish; • analitik va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish: • kichik motorikani rivojlantirish; 14 • nutqni rivojlantirish. Robototexnika: kosmik, muhandislik va ekologik loyihalari (TinkerCAD va Arduino to'plamlari, radio detallar) 12 yoshdan 17 yoshgacha: • predmet muhitining bilim, ko‗nikma va malakalarini kengaytirish; • analitik va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish; • tabiiy-ilmiy dunyoqarashni kengaytirish; • o'z-o'zini rivojlantirish; • muhandislik va konstruktorlik kompetensiyalarini rivojlantirish: • IT kompetentsiyasini rivojlantirish; • robototexnik qurilmalar uchun dasturlash ko‗nikmalarini rivojlantirish (vizual, obyektga yo‗naltirilgan dasturlash va yuqori darajadagi tillar); • ongni kengaytirish, o'zini jamiyat hayotida va mamlakat taraqqiyotida muhim shaxs sifatida idrok etish (o'z taqdirini o'zi belgilash). Ilmiy-tadqiqot robototexnika (Lego MINDSTORMS Education EV3 to'plamlari va Arduino to'plamlari, radio komponentlar, dasturiy va apparat majmualari, raqamli laboratoriyalar) 15 yoshdan boshlab: • predmet muhitining bilim, ko‗nikma va malakalarini kengaytirish; • analitik va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish; • tabiiy-ilmiy dunyoqarashni kengaytirish; • o'z-o'zini rivojlantirish; • muhandislik va konstruktorlik kompetensiyalarini rivojlantirish; • IT kompetensiyasini rivojlantirish; • robot qurilmalar uchun dasturlash ko'nikmalarini rivojlantirish (yuqori darajadagi tillar). Ushbu bosqichma-bosqich metodikasi kompetensiya darajasining o'sishini kuzatish imkonini beradi. 15 yoshga kelib, bola muhandislik yoki boshqa texnik, shuningdek IT bilan bog'liq mutaxassisliklar bo'yicha texnikumga har qanday shubhadan xoli ravishda kirishi uchun barcha zarur muhandislik, konstruktorlik va IT kompetensiyalariga ega bo'ladi. O‗zlashtirilgan bilimga ega bola 11-sinfdan 15 so‗ng oliy o‗quv yurtlariga texnik, muhandislik va IT sohasiga oid har qanday mutaxassisliklarga o‗qishga kirishi mumkin. Yüklə 6,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|