Vujudga kelganligidan tashqari, o‘troq hayotning boshlanganligi bilan

Beshinchi davr – IX-XII asr Mo‘g‘ullar bosqinigacha Mova-
rounnahr davlatlari madaniyati va san’ati
Movarounnahrda yirik sulolaviy davlat tuzilmalari – Somoniylar, 
Qoraxoniylar davlatlari yuzaga keladi, savdo-hunarmandchilik sha-
harlari juda tez rivojlanadi. Bu davr O‘rta Osiyo, ya’ni Ikki daryo 
oralig‘ida islomning paydo bo‘lishi va yoyilish va mintaqa davlat 
tuzilmalari siyosiy-iqtisodiy, diniy va madaniy hamjihatlikning 
doirasiga kirib kelish davri hisoblanadi. U savdo-hunarmandchilik 
shaharlari infratuzilmasining jadal takomillashishi, shaharsozlik va 
me’morchilik faoliyati kuchayib, mahalliy san’at va hunarmandchilik 
maktablari shakllanishi bilan xarakterlanadi.
Mintaqaga VII – VIII
 
asrlarda kirib kelgan islom IX – XI
 
asrlarda 
mahalliy shaharning nafaqat ijtimoiy-iqtisodiy shaharsozlik tuzilmasi 

---

8
va me’moriy qiyofasini o‘zgartiradi, balki uning falsafasiga ham 
kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Musulmonlar o‘rta asr shaharlari qiyofasi 
ko‘proq sajdagohlar-masjidlar, madrasalar, minoralar va hokazolarda 
namoyon bo‘lgan. Bular shahar hayotining umumiy muhitiga yangi 
ravonlik va mantiqiy ifodani olib kiradi. Qurilish va bezak – pardoz 
ashyosi sifatida pishiq g‘ishtdan foydalaniladi. IX – XII asrlarda 
yangi bezak usuli shakllanib va rivojlanib boradiki, u islom o‘rta 
asr san’atiga asos soladi. Tasviriy madaniyat o‘rniga bezak san’ati 
keladi va u musulmon madaniyatining negizlaridan biri bo‘lib qoladi. 
Umumislom san’ati doirasida O‘rta Osiyoning ikki daryo oralig‘ida 
o‘z estetik san’ati shakllanib, u ko‘proq bo‘lajak O‘zbekiston hududi 
asosi – Movarounnahr davlatchiligi va ijtimoiy-siyosiy rivojlanishi 
xususiyati bilan bog‘liq. Madaniyat va san’at taraqqiy etgan shahar 
madaniyati-me’morchilik va hunarmandchilik shaklida namoyon 
bo‘ladi, bu madaniyat mahalliy davlatchilik rivojlanishining yangi 
shaharsozlik bosqichi haqida guvohlik beradi. Mo‘g‘ullar bosqini 
munosabati bilan XIII