Tofiq quliyev
İdiomların ingilis dilindən Azərbaycan dilinə
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2. İdiomların ingilis dilindən Azərbaycan dilinə
transformasiyası yolları Zaman keçdikcə dil inkişaf edir, dəyişir. V.Şekspirin yazdığı ingilis dili ilə müasir ingilis ədiblərinin dilləri çox 216 fərqlidir. Bu gün işlənən ingilis dili də durmadan inkişaf edir. Elm və texnikanın inkişafı həm də yeni anlayışların meydana çıxmasına və nəticədə dildə yeni söz və ifadələrin yaranmasına səbəb olur. Yaşadığımız qloballaşma əsrində ölkəmizin başqa dövlətlərlə mədəni, elmi-texniki və iqtisadi əlaqələrinin daha da genişləndiyi bir dövrdə yeni texniki və elmi nailiyyətlərin öyrənilməsi üçün elmi və bədii əsərlərin tərcüməsi, əlbəttə, böyük rol oynayır. İngilis və başqa Avropa dillərində yazılmış əsərlərin Azərbaycan dilinə birbaşa tərcüməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Lakin ingilis dilinin idiomatikası mədəniyyətlərarası ünsiyyətdə ciddi çətinliklər yaradır. Məlum olduğu kimi, tərcümə zamanı iki dilin müqayisəsi baş verir. Bu zaman mənbə dilin və obyekt dilin özünəməxsus xüsusiyyətləri daha aydın təzahür edir. Bu, özünü xüsusən sintaktik strukturda göstərir. Bu bölmədə idiomların ingilis dilindən Azərbaycan dilinə transformasiyası zamanı qarşıya çıxan bu və digər 217 problemlər araşdırılır, onların həlli yollarının tapılmasına cəhd edilir. İngilis və Azərbaycan dillərində işlənən idiomatik vahidlərin kontrastiv təhlili onların struktur cəhətdən oxşar və fərqli cəhətlərini aşkara çıxarmağa, ingilis dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə prosesində ortaya çıxan bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirməyə imkan verir. A.B.Kunin, H.N.Amosova, Y.İ.Retsker, T.Q.Levitskaya, A.F.Fiterman, A.V.Fyodorov, V.N.Krupnov və başqalarının tədqiqatlarında da gəstərildiyi kimi, ingilis frazeoloji vahidlərinin başqa dillərə tərcüməsi mühüm linqvistik problemlərdəndir. Bu sahədə müəyyən işlər görülsə də, bir sıra vacib məsələlərin həllinə hələ də ehtiyac duyulmaqdadır. Məlumdur ki, başqa dillər kimi, ingilis dilinin də idiomatik sistemi bu dilin milli özünəməxsusluğunu əks etdirir, məna zənginliyi və üslubi rəngarəngliyi ilə fərqlənir. İngilis idiomatik ifadələrinin tərcüməsində olan çətinliyin bir səbəbi də ondadır ki, heç bir lüğət idiomatik vahidlərin konkret kontekstdəki mənasını dəqiqliklə əhatə 218 edə bilmir. Ona görə də tərcümə prosesində idiomatik vahidlərin ekvivalentlik xüsusiyyəti, bir qayda olaraq, ön plana çəkilir. Dilçilik ədəbiyyatında bütün idiomatik vahidlərin tərcümə baxımından üç növü göstərilir: monoekvivalent idiomatik vahidlər, poliekvivalent idiomatik vahidlər və ekvivalenti olmayan idiomatik vahidlər. Araşdırdığımız dillərdə belə ifadələr bir neçə cəhətdən diqqəti cəlb edir. İngilis və Azərbaycan dillərində işlənən monoekvivalent vahidlərin iki növünü göstərmək mümkündür. 1. Həm mənaca, həm leksik tərkibinə, həm də obrazlılıq dərəcəsinə görə uyğun gələn idiomatik vahidlər. Məsələn: to sing like a nightingale – bülbül kimi oxumaq, to quake like a leaf – yarpaq kimi əsmək. Bundan başqa, ingilis dilində elə idiomatik ifadələrə də təfadüf edilir ki, onlar leksik tərkibinə və obrazlığına görə Azərbaycan idiomlarına uyğun gəlsə də, semantik məzmununa görə tamamilə fərqlənir. Müq. et: ing. white lie – azərb. ağ yalan. Hər iki dildə onların komponentlərinin mənaları eynidir: “ağ” və “yalan”. Hər iki birləşmə hərfi mənada 219 “ağ yalan” ifadə edir. Lakin bu idiomatik vahidlərin mənaları müxtəlifdir: ingilis dilində - “ziyansız yalan”, Azərbaycan dilində - “aşkar yalan”. Ona görə də tərcümə prosesində belə məqamlar xüsusi diqqət tələb edir. 2. Qismən monoekvivalent idiomatik vahidlər. İngilis dilindəki belə birləşmələr Azərbaycan idiomatik vahidlərinə mazmun və üslubi funksiyasına görə uyğun gəlir, lakin onlardan leksik tərkibcə ya tamamilə, yaxud da qismən fərqlənir. Bu cür idiomatik vahidlərin tərcüməsində elə bir çətinlik yaranmır. Məsələn: birds of Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|