Mövzu-1 “AZƏrbaycan multikulturaliZMİ” FƏNNİNİn predmeti, metodlari, funksiyalari və
Yüklə 41,96 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Multikulturalizm
|
MÖVZU-1 “AZƏRBAYCAN MULTİKULTURALİZMİ” FƏNNİNİN PREDMETİ, METODLARI, FUNKSİYALARI VƏ ƏHƏMİYYƏTİ 1.1. Multikulturalizmin mahiyyəti ultikulturalizm” termini elmi ədəbiyyata təxminən XX əsrin 60- 70-ci illərində daxil olmuşdur və onun məzmununa dair müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bu termin müxtəlif mənalarda işlədilir. Bu isə öz növbəsində onun mahiyyətinin dərk olunmasını çətinləşdirir. Multikulturalizmin səmərəli tədris olunmasının əsas şərtlərindən biri onun mahiyyətinin düzgün dərk olunması ilə bağlıdır. Multikulturalizm terminini geniş və dar mənalarda işlətmək olar. Sözün geniş mənasında multikulturalizm termini onun etimologiyasından çıxış edərək və çoxmədəniyyətlilik məfhumunun sinonimi kimi istifadə edilir. Məlum olduğu kimi, multikulturalizm sözü latıncadan tərcümədə “çoxmədəniyyətlilik” mənasını verir. Çoxmədəniyyətlilik dedikdə isə ilk növbədə etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklər, bu müxtəlifliklərin əsasını təşkil edən dəyərlər nəzərdə tutulur. Müasir dövrdə dünya dövlətlərinin əksəriyyətində etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklər mövcuddur. Bu müxtəlifliklər tarixi prosesin inkişafının nəticəsi kimi obyektiv xarakter daşıyır. Müxtəlifliklər xalqların etnik-mədəni dəyərlərini, mədəniyyətlərini xarakterizə etməklə onların dünyagörüşü və fəaliyyətlərinin əsasını təşkil edir və həyatında müsbət rol oynayır. Biz müxtəlif etnik, irqi, dini vəmədəni qrupların nümayəndələrinin birgə yaşadıqları cəmiyyəti multikultural cəmiyyət adlandırırıq. Buna görə də sözün geniş mənasında müasir dövrdə əksər dövlətlər multikulturaldır. Sözün dar mənasında isə multikulturalizm məhfumu cəmiyyətdə mövcud olan etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklərə münasibətdə dövlətin apardığı konkret siyasəti – müxtəlifliklərin qorunmasını əks edir. Kanadalı tədqiqatçı Pol Dyumoçel (Paul Dumouchel) “Müqayisəli multikulturalizm” adlı məqaləsində multikulturalizm terminini ədəbiyyatda ən azı 3 müxtəlif mənada işlədilməsini qeyd edir. Birinci mənada bu termin elə bir sosial-tarixi situasiyanı xarakterizə edir ki, orada bir neçə müxtəlif etnik-mədəni qrupların nümayəndələri birgə yaşayır. Onun fikrincə, bu mənada işlədilən multikulturalizm termini
multikulturalizm termini bizim yuxarıda qeyd etdiyimiz multikulturalizm sözünün geniş mənasına bənzəyir. Dyumoçelə görə multikulturalizm termininin ikinci mənası cəmiyyətdəki etnik-mədəni müxtəlifliklərə münasibətdə dövlət tərəfindən aparılan konkret siyasətlə bağlıdır. Multikulturalizm termininin ikinci mənası onun birinci mənasından irəli gəlir. Belə ki, cəmiyyətdəki multikultural situasiyanı idarə etmək məqsədilə dövlət bir neçə mümkün siyasət sırasında multikulturalizm siyasətinə də müraciət edir. Bu mənada işlədilən multikulturalizm termini dövlətin cəmiyyətdəki etnik-mədəni müxtəliflərə reaksiyasını, daha konkret desək, bu müxtəlifliklərin qorunmasını və inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan multikulturalizm siyasətini ehtiva edir. Dyumoçelin ikinci mənada işlətdiyi multikulturalizm termini bizim yuxarıda qeyd etdiyimiz multikulturalizm sözünün dar mənası ilə eynidir. Və nəhayət Dyumoçel bu terminin üçüncü mənasının olmasını da qeyd edir. Multikulturalizm termininin üçüncü mənası normativ xarakter daşıyır, yəni o, çoxmədəniyyətli cəmiyyətin ədalət baxımınından necə olmalı olduğunu göstərir. Dyumoçel multikulturalizm termininin bu anlamda multikulturalizm fenomeninin tanınmış tədqiqatçıları olan Çarlz Teylorun, Vil Kimlikanın və Ceyms Tallinin əsərlərində istifadə edilməsini göstərir. Bu müəlliflər hesab edirlər ki, etnik-mədənimüxtəlifliklər olan cəmiyyətdə müxtəlifliklər qorunmalı və inkişaf etdirilməlidir. Bu, multikultural ədalətin normativ tələbidir. Azərbaycan multikulturalizmi 15 Dyumoçel haqlı olaraq qeyd edir ki, multikulturalizm termininin birinci mənası onun ikinci və üçüncü mənalarından daha əvvəl yaranmışdır, çünki multikulturalizm bir siyasət kimi özünü yalnız son 35-40 ildə göstərməyə başlamışdır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Dyumoçelin multikulturalizm termininin üçüncü mənası terminin ikinci mənasının konkretləşdirilməsidir. Buna görə də onu bu terminin ayrıca bir mənası kimi vermək düzgün deyil. Biz bu termini geniş və dar mənalarda işlədəcəyik. Multikulturalizmə verilən bəzi təriflərdə terminin həm geniş, həm də dar mənası əks olunur. Məsələn, The Harper Colins sosiologiya lüğətində (1991) multikulturalizmin belə bir tərifi verilir: “Multikulturalizm – bir çox cəmiyyətlərin xüsusiyyəti kimi plüralizmin
Yüklə 41,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
|