Canlılarda hərəkət, dayaq, qidalanma və tənəffüs
1
İşıqda nişastanın əmələ gəlməsi.
Təchizat: otaq bitkisi (məsələn, primula və ya ətirşah), qara kağız, lampa,
spirt məhlulu, qaynar su, yod məhlulu, Petri fincanı, pinset.
Hazırlıq:
1. Bitkini 2–3 gün qaranlıqda saxlayın.
2. Sonra onun bir yarpağını hər iki tərəfdən qara kağızla elə örtün ki, onun
yalnız müəyyən hissəsi görünsün (qara kağızı yarpağın üzərinə bağlamazdan
qabaq hər hansı bir fiqur da kəsmək olar).
3. Bitkini 8–10 saat günəş və ya lampa işığında saxlayın.
İşin gedişi:
1. Tədqiq olunan yarpağı qoparın və qara
kağızı çıxarın.
2. Onun hansı hissəsində nişastanın yarandığı-
nı müəyyən etmək üçün əvvəl qaynar suya
salın.
3. Sonra yarpağı spirtə salın. Müşahidələrinizi
qeyd edin.
4. Yarpağı suda yuyun və üzərinə zəif yod məh-
lulu əlavə edin.
Nəticəni müzakirə edək:
· Yarpağın işıqda olan hissələri ilə kağızla
örtülü hissəsi necə fərqlənir?
· Bunu necə izah edə bilərsiniz?
Havadan daxil olan karbon qazı + torpaqdan daxil olan su
üzvi maddə (şəkər) + oksigen
Fotosintez prosesinin sxemi
Fotosintez
76,5 kq
80 kq
2 kq
79 kq 943 q
Fotosintez zamanı işıqda üzvi maddə yaranması ilə bərabər, həm
də ətraf mühitə oksigen xaric edilir.
Fotosintez etmək qabiliyyəti yaşıl bitkilərin əsas xüsusiyyətlə-
rindən biridir.
Karbon qazı
Oksigen
Su, mineral maddələr
Günəş işığı
Xlorofil tərəfindən udulan günəş enerjisi
Fotosintez. Bitkinin havadan qidalanmasında iştirak edən əsas
orqanı yarpaqdır. Ağızcıqlardan yarpağa hava daxil olur ki, onun
da tərkibində olan karbon qazından bitki qida kimi istifadə edir.
Yarpaq hüceyrələrindəki xloroplastlarda günəş enerjisini udma
xüsusiyyətinə malik xlorofil olur. Əmici tellərlə torpaqdan su və
mineral maddələr udulur və kökün ötürücü boruları ilə gövdəyə,
oradan yarpaqlara ötürülür. Günəş enerjisindən istifadə etməklə
bitki kimyəvi çevrilmə yolu ilə qeyri-üzvi maddələrdən (karbon
qazı və sudan) mürəkkəb üzvi maddələr yaradır. Bu proses
fotosintez (yun. “fotos”– işıq, “sintezis” – birləşmə) adlanır.
belə qənaətə gəldi ki, bitki böyü-
mə üçün zəruri olan bütün mad-
dələrini torpaqdan deyil, yalnız
sudan alır. Məlumdur ki, bitkilər
kökləri vasitəsilə su və mineral
maddələri udur.
3
3
Sxemi tamamlayın:
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Ağızcıqdan əsas toxumanın hüceyrələrinə __ daxil
olur. İşığın iştirakı ilə xloroplastlarda __ prosesi
baş verir. Belə qidalanma __ adlanır.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Mətndə səhvləri müəyyən edin:
İşıqda
rin hazırlanması prosesi fotosintez adlanır. Fotosintezin getməsi üçün aşa-
ğıdakı şərtlər olmalıdır: su və oksigen, yaşıl yarpaqlar və günəş işığı. Fo-
tosintez nəticəsində qeyri üzvi maddə əmələ gəlir. Fotosintezin əlavə
məhsulu karbon qazı və sudur.
2. Buraxılmış sözləri əlavə edin:
· Ağızcıqdan yarpağa __ daxil olur.
· Kök sistemindən __ daxil olur.
· Günəş işığı __ yerləşən yaşıl xloroplastlara düşür.
· Xloroplastlarda __ əmələ gəlir.
· Yarpaqlardan ətraf mühitə __ xaric olunur.
yarpağın xloroplastlarında qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələ-
-
Hava qidalanması
Karbon qazı
Fotosintez
99
98
ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ /
Canlılarda hərəkət, dayaq, qidalanma və tənəffüs
Fotosintez
Harada?
Necə?
Nə üçün?
32.
Heyvanların qidalanması
1
Şəkillərə baxın. Heyvanların nə ilə
qidalandığını müəyyənləşdirin.
Nəticəni müzakirə edək:
·Nə üçün ayrı-ayrı heyvanlar müx-
təlif qidalarla qidalanırlar?
Heterotrof qidalanma.
lanma prosesində hazır üzvi
maddələrdən istifadə edən can-
lılar heterotrof (yun. “ hetero”–
müxtəlif, “ trofe” – qidalanma)
orqanizmlər adlanır.
Həzm prosesi. Heyvanların
həzm prosesi ilk növbədə qida-
nın tutulması və udulması ilə
başlayır. Quru ilbizləri qidanı
əzələli udlağı ilə xırdalayır. Arı,
kəpənək və milçəklər çiçəklərin
nektarını sorurlar. İlanlar şi-
karlarına hücum edərək diri ud-
salar da, qurbağalar yapışqanlı
dilləri ilə tuturlar. Əksər orqa-
nizmlərdə qidanın mənimsənil-
məsi həzm sistemi vasitəsilə hə-
Qida-
yata keçirilir.
borusu, mədə, nazik bağırsaq və yoğun bağırsaq aiddir.
Mədədə qida daha sadə birləşmələrə parçalanaraq həzm olunur və
bağırsağın divarlarından bədənə sorulur. Həzm sisteminin ən iri
vəziləri qaraciyər və mədəaltı vəzidir. Mədə və bağırsaqlarda həzm
olunmamış qalıqlar yoğun bağırsağa keçir və anal dəlik vasitəsilə
xaricə çıxarılır.
Məməlilərdə həzm sisteminə ağız boşluğu, udlaq, qida
· Quruqurbağası 1 gün ərzində yeddiyə qədər həşərat tutur.
· Parəbüzənin sürfəsi öz qısa – üçhəftəlik həyatı dövründə 1000-ə,
yetkin fərdi isə 4000-ə qədər mənənəni məhv edir.
· Bu misallarda canlıların hansı xüsusiyyəti əks olunmuşdur?
Qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddə yaradan orqanizmlər avto-
troflar adlanır (yun. “ autos” – özü, “ trofe” – qidalanma). Yaşıl
bitkilər avtotrof orqanizmlərə aiddir.
Fotosintezin əhəmiyyəti. Bitkilər günəş enerjisindən üzvi
maddələrin sintezində istifadə edir və digər canlılar da qidala-
narkən onlardan yararlanır. Canlıların tənəffüsünü təmin edən
oksigen də fotosintez nəticəsində alınır.
Heyvanların həzm sistemi
Çəyirtkədə
Dovşanda
Quşda
Qurbağada
3
3
Sxemi tamamlayın:
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Ağızcıqdan əsas toxumanın hüceyrələrinə __ daxil
olur. İşığın iştirakı ilə xloroplastlarda __ prosesi
baş verir. Belə qidalanma __ adlanır.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Mətndə səhvləri müəyyən edin:
İşıqda
rin hazırlanması prosesi fotosintez adlanır. Fotosintezin getməsi üçün aşa-
ğıdakı şərtlər olmalıdır: su və oksigen, yaşıl yarpaqlar və günəş işığı. Fo-
tosintez nəticəsində qeyri üzvi maddə əmələ gəlir. Fotosintezin əlavə
məhsulu karbon qazı və sudur.
2. Buraxılmış sözləri əlavə edin:
· Ağızcıqdan yarpağa __ daxil olur.
· Kök sistemindən __ daxil olur.
· Günəş işığı __ yerləşən yaşıl xloroplastlara düşür.
· Xloroplastlarda __ əmələ gəlir.
· Yarpaqlardan ətraf mühitə __ xaric olunur.
yarpağın xloroplastlarında qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələ-
-
Hava qidalanması
Karbon qazı
Fotosintez
99
98
ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ /
Canlılarda hərəkət, dayaq, qidalanma və tənəffüs
Fotosintez
Harada?
Necə?
Nə üçün?
32.
Heyvanların qidalanması
1
Şəkillərə baxın. Heyvanların nə ilə
qidalandığını müəyyənləşdirin.
Nəticəni müzakirə edək:
·Nə üçün ayrı-ayrı heyvanlar müx-
təlif qidalarla qidalanırlar?
Heterotrof qidalanma.
lanma prosesində hazır üzvi
maddələrdən istifadə edən can-
lılar heterotrof (yun. “hetero”–
müxtəlif, “trofe” – qidalanma)
orqanizmlər adlanır.
Həzm prosesi. Heyvanların
həzm prosesi ilk növbədə qida-
nın tutulması və udulması ilə
başlayır. Quru ilbizləri qidanı
əzələli udlağı ilə xırdalayır. Arı,
kəpənək və milçəklər çiçəklərin
nektarını sorurlar. İlanlar şi-
karlarına hücum edərək diri ud-
salar da, qurbağalar yapışqanlı
dilləri ilə tuturlar. Əksər orqa-
nizmlərdə qidanın mənimsənil-
məsi həzm sistemi vasitəsilə hə-
Qida-
yata keçirilir.
borusu, mədə, nazik bağırsaq və yoğun bağırsaq aiddir.
Mədədə qida daha sadə birləşmələrə parçalanaraq həzm olunur və
bağırsağın divarlarından bədənə sorulur. Həzm sisteminin ən iri
vəziləri qaraciyər və mədəaltı vəzidir. Mədə və bağırsaqlarda həzm
olunmamış qalıqlar yoğun bağırsağa keçir və anal dəlik vasitəsilə
xaricə çıxarılır.
Məməlilərdə həzm sisteminə ağız boşluğu, udlaq, qida
· Quruqurbağası 1 gün ərzində yeddiyə qədər həşərat tutur.
· Parəbüzənin sürfəsi öz qısa – üçhəftəlik həyatı dövründə 1000-ə,
yetkin fərdi isə 4000-ə qədər mənənəni məhv edir.
· Bu misallarda canlıların hansı xüsusiyyəti əks olunmuşdur?
Qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddə yaradan orqanizmlər avto-
troflar adlanır (yun. “autos” – özü, “trofe” – qidalanma). Yaşıl
bitkilər avtotrof orqanizmlərə aiddir.
Fotosintezin əhəmiyyəti. Bitkilər günəş enerjisindən üzvi
maddələrin sintezində istifadə edir və digər canlılar da qidala-
narkən onlardan yararlanır. Canlıların tənəffüsünü təmin edən
oksigen də fotosintez nəticəsində alınır.
Heyvanların həzm sistemi
Çəyirtkədə
Dovşanda
Quşda
Qurbağada
3
3
Bitki mənşəli qida ilə qidalanan heyvanlar.
bəzilərinin qidasını bitki mənşəli qidalar təşkil edir. Belə qidaya
otlar, toxumlar, meyvələr, nektar və s. aiddir. Bitki qidası gec həzm
olunduğundan otyeyən heyvanlarda bağırsaq uzun olur. Bitki
mənşəli qida ilə qidalanan heyvanlara siçanlar, sincablar, dovşan-
lar, marallar, ceyranlar, inək, qoyun, keçi, camış və bu kimi hey-
vanlar aiddir.
Məməli heyvanların
Yırtıcı heyvanlar. Həşəratlar, balıqlar, quşlar və məməlilərin bə-
ziləri yırtıcı həyat tərzi keçirir.Yırtıcıların qidasını digər heyvanlar
təşkil edir. Yırtıcı heyvanlarda şikarı tutmaq və parçalamaq üçün güc-
lü ətraflar, yaxşı görən gözlər və iti dişlər olur. Onların bədənində
qidanın həzmi tez başa çatdığından bağırsaqları nisbətən qısa olur.
Otyeyən heyvanlar
101
100
ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ /
Canlılarda hərəkət, dayaq, qidalanma və tənəffüs
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
A) Bitkiyeyən heyvanlarla qidalanan heyvanlar.
B) Başqalarından lazımi qida maddələrini alan,
əvəzində onlara heç nə verməyən
orqanizmlər.
C) Bitkilər, onların toxumları və meyvələri ilə
qidalanan heyvanlar.
D) Həm heyvan və həm də bitki qalıqları ilə
qidalanan heyvanlar.
E) Cəsədlə qidalanan heyvanlar.
F) Hazır üzvi maddələrlə qidalanan orqanizmlər.
Uyğunluğu müəyyən edin.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
1. Canlıların adını cədvəlin uyğun sütunlarında qeyd edin:
şir; kaftar;
qaranquş; gənə; göyərçin; bəbir; akula; ayı; qartal; sincab; gürzə; kərkəs;
bayquş; qarğa; birə; insan; zürafə; bit.
Hərşeyyeyənlər
Leşyeyənlər
Parazitlər
Yırtıcılar
Otyeyənlər
2. İstənilən cütlüklər-
dən istifadə etməklə
heyvanların qarşı-
lıqlı əlaqələrinə dair
cümlələr tərtib edin.
Heterotrof
Yırtıcı
Parazit
Leşyeyənlər
Hərşeyyeyənlər
Yırtıcılar
Otyeyənlər
Leşyeyənlər
Parazitlər
Hərşeyyeyənlər
Qidalanma prosesində hazır üzvi maddələrdən
istifadə edən canlılar __ orqanizmlər adlanır.
Qidalanmadan asılı olaraq heyvanlar __, __, __,
__ bölünürlər.
1. Heterotroflar
2. Yırtıcılar
3. Parazitlər
4. Hərşeyyeyənlər
5. Leşyeyənlər
6. Otyeyənlər
Parazitlər.
təsadüf olunur. Onlar digər orqanizmlərin (sahibin) hesabına yaşa-
yır. Parazitlərin bir çoxunda sahibdən yapışmağa xidmət edən
xüsusi tutucu orqanlar – sormaclar və ya qarmaqcıqlar olur. Bit və
birələr bədən səthində yaşasalar da, sorucu qurdlar, askarid kimi
parazitlər isə bədən daxilində olurlar. Bəzi parazitlər hazır qidadan
istifadə etdikləri üçün onlarda həzm sistemi ya zəif inkişaf edir, ya
da ümumiyyətlə olmur.
Leşyeyən və hərşeyyeyən heyvanlar. Kərkəslər, kaftarlar, cə-
sədyeyən böcəklər və s. ölmüş heyvanların cəsədləri ilə qidalanırlar.
Bunlara leşyeyənlər deyilir.
Həm bitki, həm də heyvan mənşəli qidalarla qidalanan şimpanze,
kirpi, qonur ayı, qaban kimi heyvanları hərşeyyeyənlər adlandırır-
lar.
Heyvanlar arasında parazit həyat tərzi keçirənlərə də
Yırtıcı heyvanlar
Leşyeyən və hərşeyyeyən
heyvanlar
3
3
Bitki mənşəli qida ilə qidalanan heyvanlar.
bəzilərinin qidasını bitki mənşəli qidalar təşkil edir. Belə qidaya
otlar, toxumlar, meyvələr, nektar və s. aiddir. Bitki qidası gec həzm
olunduğundan otyeyən heyvanlarda bağırsaq uzun olur. Bitki
mənşəli qida ilə qidalanan heyvanlara siçanlar, sincablar, dovşan-
lar, marallar, ceyranlar, inək, qoyun, keçi, camış və bu kimi hey-
vanlar aiddir.
Məməli heyvanların
Yırtıcı heyvanlar. Həşəratlar, balıqlar, quşlar və məməlilərin bə-
ziləri yırtıcı həyat tərzi keçirir.Yırtıcıların qidasını digər heyvanlar
təşkil edir. Yırtıcı heyvanlarda şikarı tutmaq və parçalamaq üçün güc-
lü ətraflar, yaxşı görən gözlər və iti dişlər olur. Onların bədənində
qidanın həzmi tez başa çatdığından bağırsaqları nisbətən qısa olur.
Otyeyən heyvanlar
101
100
ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ /
Canlılarda hərəkət, dayaq, qidalanma və tənəffüs
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
A) Bitkiyeyən heyvanlarla qidalanan heyvanlar.
B) Başqalarından lazımi qida maddələrini alan,
əvəzində onlara heç nə verməyən
orqanizmlər.
C) Bitkilər, onların toxumları və meyvələri ilə
qidalanan heyvanlar.
D) Həm heyvan və həm də bitki qalıqları ilə
qidalanan heyvanlar.
E) Cəsədlə qidalanan heyvanlar.
F) Hazır üzvi maddələrlə qidalanan orqanizmlər.
Uyğunluğu müəyyən edin.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
1. Canlıların adını cədvəlin uyğun sütunlarında qeyd edin:
şir; kaftar;
qaranquş; gənə; göyərçin; bəbir; akula; ayı; qartal; sincab; gürzə; kərkəs;
bayquş; qarğa; birə; insan; zürafə; bit.
Hərşeyyeyənlər
Leşyeyənlər
Parazitlər
Yırtıcılar
Otyeyənlər
2. İstənilən cütlüklər-
dən istifadə etməklə
heyvanların qarşı-
lıqlı əlaqələrinə dair
cümlələr tərtib edin.
Heterotrof
Yırtıcı
Parazit
Leşyeyənlər
Hərşeyyeyənlər
Yırtıcılar
Otyeyənlər
Leşyeyənlər
Parazitlər
Hərşeyyeyənlər
Qidalanma prosesində hazır üzvi maddələrdən
istifadə edən canlılar __ orqanizmlər adlanır.
Qidalanmadan asılı olaraq heyvanlar __, __, __,
__ bölünürlər.
1. Heterotroflar
2. Yırtıcılar
3. Parazitlər
4. Hərşeyyeyənlər
5. Leşyeyənlər
6. Otyeyənlər
Parazitlər.
təsadüf olunur. Onlar digər orqanizmlərin (sahibin) hesabına yaşa-
yır. Parazitlərin bir çoxunda sahibdən yapışmağa xidmət edən
xüsusi tutucu orqanlar – sormaclar və ya qarmaqcıqlar olur. Bit və
birələr bədən səthində yaşasalar da, sorucu qurdlar, askarid kimi
parazitlər isə bədən daxilində olurlar. Bəzi parazitlər hazır qidadan
istifadə etdikləri üçün onlarda həzm sistemi ya zəif inkişaf edir, ya
da ümumiyyətlə olmur.
Leşyeyən və hərşeyyeyən heyvanlar. Kərkəslər, kaftarlar, cə-
sədyeyən böcəklər və s. ölmüş heyvanların cəsədləri ilə qidalanırlar.
Bunlara leşyeyənlər deyilir.
Həm bitki, həm də heyvan mənşəli qidalarla qidalanan şimpanze,
kirpi, qonur ayı, qaban kimi heyvanları hərşeyyeyənlər adlandırır-
lar.
Heyvanlar arasında parazit həyat tərzi keçirənlərə də
Yırtıcı heyvanlar
Leşyeyən və hərşeyyeyən
heyvanlar
Kök-yumrucuq bakteriyaları
3
3
33.
Bakteriya və göbələklərin qidalanması
Bakteriyaların qidalanması. Bakteriyaların bir çoxu hazır üzvi
maddələrlə, yəni heterotrof yolla qidalanır. Heterotrof bakteriya-
ların bir qismi məhv olmuş orqanizmlərin üzvi qalıqları ilə qida-
lanır. Bunlara saprofit bakteriyalar deyilir. Saprofit bakteriyalar
məhv olmuş orqanizmlərin çürüməsində, südün qatığa çevril-
məsində, kələmin turşumasında və s. iştirak edirlər.
Bitkilərin, heyvanların və həmçinin insanın müxtəlif toxumala-
rında yaşayan və xəstəliktörədən bakteriyalar da məlumdur. Onla-
ra parazit bakteriyalar deyilir.
Bakteriyaların bəziləri qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddə ya-
ratmaqla avtotrof qidalanır.
Simbioz. Paxlalı bitkilərin köklərində olan kök-yumrucuq bak-
teriyaları (azot bakteriyaları)
vadakı azotu bitkilərin mənimsə-
yə biləcəyi şəklə salır, özləri isə
bitkilərdən karbohidratlar və mi-
neral duzlar alır. Beləliklə, bitki
kökləri ilə kök-yumrucuq bakte-
riyaları arasında hər bir orqanizm
üçün faydalı əlaqə yaranır. Bu ha-
disə simbioz (yun. “
–
müştərək həyat) adlanır. Paxlalı
bitkilərin kök-yumrucuq bakteri-
ha-
simbiozis”
· Pendirin əmələ gəlməsinin səbəbi nə idi?
Rəvayətlərin birində belə deyilir ki, ərəb taciri Kənan səfərə çıxar-
kən özü ilə yeməklə bərabər, cürdəkdə süd də götürür. Axşam dü-
şərkən gecələmək üçün dayandıqda o, süd içmək istəyir. Lakin süd
əvəzinə cürdəkdən su töküldüyünü və onun dibində isə qatılaşmış
kütlənin olduğunu gördükdə əvvəl əsəbiləşir. Lakin həmin ağ küt-
lənin dadına baxdıqda çox təəccüblənir. Onun xoşagələn dadı var
idi. Sonradan qatılaşmış kütlənin pendir olduğu məlum oldu.
103
102
ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ /
Canlılarda hərəkət, dayaq, qidalanma və tənəffüs
yalarla simbiozu nəticəsində torpaq
azotla zənginləşir.
Göbələklərin qidalanması. Göbələk-
lər heterotrof orqanizmlər olub hazır
üzvi maddələrlə qidalanır. Onlar üzvi
maddələrlə zəngin isti və rütubətli yer-
lərdə inkişaf edərək buradakı üzvi qalıq-
larla qidalanır.
2
Təchizat: quru maya, stəkan, şəkər tozu.
İşin gedişi:
1. Stəkana bir az quru maya qoyun.
2. Ora bir qaşıq şəkər tozu əlavə edin.
3. Stəkana 2–3 xörək qaşığı ilıq su əlavə edin.
4. Stəkanı 15 dəqiqəlik isti yerə qoyun.
Nəticəni müzakirə edək:
· Nə müşahidə edirsiniz? Gördüyünüzü necə izah edə bilərsiniz?
Maya göbələklərinin qidasını şəkər
təşkil edir. Xəmirin qıcqırması zamanı
bu göbələklər xəmirdə olan şəkəri spir-
tə çevirir. Bu zaman karbon qazı əmələ
gəlir ki, bu da xəmiri şişirdərək məsa-
məli edir.
Mikoriza. Papaqlı göbələklərin bə-
ziləri bitki kökləri ilə simbioz yaşayır.
Belə birgə yaşayış mikoriza (yun. “ mi-
kes” – göbələk , “riza” – kök) adlanır.
Mikorizalar zamanı göbələyin bədə-
nini təşkil edən nazik saplar – mitseli-
lər ağac köklərinin sorucu zonası ilə
sıx təmasda olaraq onu bürüyür və hət-
ta onun içərisinə daxil olur. Göbələk
mitseliləri torpaqdan su və suda həll ol-
muş mineral duzları udaraq kökə ötü-
rür, köklərdən isə həyat fəaliyyəti
üçün vacib olan üzvi maddələr əldə
edir.
Parazit göbələklər. Göbələklərin bir
qrupu canlı orqanizmlərdə yaşayaraq
Maya göbələyi
Göbələk mitseliləri ilə
ağac köklərinin simbiozu
(mikoriza)
1
Hazırlıq: müxtəlif stəkanlara eyni miqdarda qaynadılmış və çiy süd tö-
kün. Onları bir neçə saat isti yerdə saxlayın.
İşin gedişi:
· Bir neçə saat gözlədikdən sonra hansı südün çürüdüyünü müşahidə edin.
Mikoriza
Bakteriyaların iştirakı ilə süddən
alınan məhsullar
Kök-yumrucuq bakteriyaları
Dostları ilə paylaş: |