Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Beşinci Bölüm
Önsöz.  - 
Spinoza,  Ruhun  gücünü  veya  aklı  tetkik  edecektir  (s.  166, 
satır 10). Görülecektir ki, Akıl Ruhun gücü ile aynı sayılmamış, fakat asıl 
Ruhla  aynı  sayılmıştır.  Mentis 
seu  rationis.
 
Burada 
Politique
 
doktrini  ile 
Descartes’in  doktrinini  ayırmakla  işe  başlıyor.  Stoalılara  göre  (dördüncü 
bölümün  son  notuna  bkz.)  iradenin 
passion’
lar, edilgiler  üzerinde  mutlak 
bir egemenliği olabilir. Çünkü yalnızca bize bağlı olan şeyler vardır. Tabiata 
bağlı olmakla birlikte görünüşte insana yüksek değer verdiği halde gerçek­
te onu kaderin yükü altında ezen bir doktrin kabul edilemez. Descartes’a 
göre Bedenden ayrı olan Ruh, Bedenin hareketlerini yöneltebiliyor. Fakat 
şüphe yok, eğer Ruh Bedensiz ve Beden Ruhsuz tasarlanabiliyorsa, Ruhla 
Bedenin  birleşmesi  ne  Ruh  fikrinden  ne  Beden  fikrinden  çıkarılabilir  ve 
onlar yalnızlığı içinde akılla kavranamaz olurlar. Descartes ne Ruhla Bede­
nin birliğine, hele  ne de asıl Ruha  tekil  (
singulier
) hiçbir neden veremiyor 
(s.  171,  satır  33);  şüphesiz,  istemesine  rağmen,  Ruha  daha  yetkin  bir  öz 
vermek şöyle dursun, bir şey, ya da seçik bir cevher yapmak suretiyle onu 
tasarlanamaz  ve  her  türlü  hakiki  etkiden  yoksun  bir  hale  getiriyor;  bir 
Ruhun yetkinliği, erdemi veya gücü ancak onun teşkil ettiği ve kendisini 
teşkil  eden  fikirlerin  hakikati,  ya  da  akliliği  ile  kaimdir.  Ruha  hayalî  bir 
tikel irade veren ve onu sanki metafizik bir yalnızlık içine hapseden Des­
cartes’çılık  dosdoğru  vesile-nedenciliğe,  (