Tálim bilimlendiriw sistemasında kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw

* Server - 
tarmaqqa jalǵanǵan hám onnan paydalanıwshılarǵa belgili xızmetler 
kórsetiwshi kompyuter.
* Serverler
maǵlıwmatlardı saqlawdı, maǵlıwmatlar bazasın basqarıwdı, 
máselerdi aralıqtan qayta islewi, aralıqlardı basıp shıǵarıwı hám basqa bir qatar 
wazıypalardı islewi múmkin. 
* Jumısshı stanciya - 
tarmaqqa jalǵanǵan jeke kompyuter, paydalanıwshı usı 
arqalı xabar resurslarına kirip baradı.
* Tarmaqtıń jumısshı stanciyası hám tarmaq, hám lokal rejiminde isleydi. Ol 
jeke operacion sistema (MS-DOS, Windows hám basqa) menen támiynlengen ámeliy 
wazıypalardı sheshiw ushın paydalanıwshını bárshe zárúr qurallar menen 
támiynleydi. Server turlerinen biri-fayl-serverge (File Server) óz aldına itibar beriw 
kerek.
Fayl-server
tarmaqtan paydalanıwshılardıń maǵlıwmatların saqlaydı hám 
olardıń usı maǵlıwmatlarǵa kirisiwin támiynleydi. Bul kompyuter úlken kólemdegi 
tez yadqa, úlken kólemdegi qattı diskke iye.
Ol arnawlı operacion sistema basqarıwı astında isleydi. Fayl-server tómendegi 
wazıypalardı 
isleydi: 
maǵlıwmatlardı 
saqlaw, 
maǵlıwmatlardı 
arxivlew, 
maǵlıwmatlar ózgeriwin sinxronlaw, maǵlıwmatlardı jetkizip beriw.
Kóp ǵana wazıypalardı islewde bir fayl-serverden paydalanıw jeterli emes. Bul 
waqıtta tarmaqqa bir qansha fayl-serverler qosılıwı múmkin. 
Xabar sistemaları kompyuter tarmaqları bazasında jaratılǵan, ol tómendegi 
wazıypalar sheshimin qabıllaydı: maǵlıwmatlardı saqlaw, qayta islew, 

---

7 
paydalanıwshıniń olarǵa kirisiwin támiynlew hám maǵlıwmatlardı qayta islew 
nátiyjesin jetkizip beriw.
Oraylasqan qayta islew sistemasında bul wazıypalardı oraylıq EEM (Mainframe, 
Host) orınlaydı. Kompyuter tarmaqları maǵlıwmatlardı qayta klassifikaciyalap, qayta 
islewdi ámelge asıradı. Bul jaǵdayda maǵlıwmatlardı qayta islew eki obekt: klient 
hám server ortasında bóleklenedi.
Klient -
wazıypa, isshi stanciya yáki kompyuter tarmaǵınan paydalanıwshı.
Klient maǵlıwmatlardı qayta islew procesinde qıyın jumıslardı islewi, fayldı 
oqıwı, maǵlıwmatlar bazasında xabar izlew ushın serverge soraw jiberiwi múmkin.
Aldınnan belgilengen server klientten túsken sorawdı orınlaydı. Server hámme 
paydalanatuǵın maǵlıwmatlardı saqlaydı, usı maǵlıwmatlarǵa kirisiwdi payda etedi 
hám klientke maǵlıwmatlardı beredı.
Klient alınǵan maǵlıwmatlardı qayta isleydi hám qayta islengen natiyjelerdi 
paydalanıwshıǵa qolay kóriniste usınadı. Bunday sistemalar ushın klient-server 
arxitekturası ataması qabıl etilgen.
Klient-server arxitekturasınan bir dárejeli lokal esaplaw tarmaqda, sonday-aq 
ajıratılǵan serverli tarmaqta paydalanıw múmkin.