Tezkorlik harakat sifati va unga oid qobiliyatlarni tarbiyalash metodikasi

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784 
www.oriens.uz 
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 
3(4/2), April, 2023 
22 
sog‘lom turmush tarzi jismoniy madaniyati mashg‘ulotlari orqali boyishini unutmang. 
Yoshingiz o‘tgan sari tezkorlik qobiliyatingizni pasaya borishi qonuniyat. Uni 
ushlash formulasi sifatida – tezkorlik namoyon qilish harakteridagi takroriy 
yuklamalardan qochmasligingiz, tezlik talab qiladigan faoliyatlar bilan muntazam 
oshno bo‘lishingiz zaruriyatdir. 
Tezkorligingiz, vujudingizni alohida bo‘laklari (qismlari)ni yoki ularni 
birgalashib bir butun bo‘lib, shu jihatingizni namoyon qila olishiga safargarlik bilan 
bog‘liq. Bu jarayon hammada turlicha kechadi. Tezkorlik ham sizni jismoniy jihatdan 
tayyorligingizni tarkibidagi harakat sifatlaringizdan biridir. Tezkorlik harakat 
reaksiyasi vaqti, harakat tezligining kuchi, bajarayotgan harakatlarimizni yo‘nalishini 
o‘zgartira olish tezligi, harakat-tayanch apparatimiz (oyoqlar va qo‘llarimiz) ning 
tezligi, mushaklarimizni qisqarish uchun qo‘zg‘alishi (harakatchan-lik dinamikasi) va 
boshqa qator holatlar tezlikni namoyon qilish uchun zarur. Tez harakatlanish uchun 
yana ham zaruri bosh miya yarim sharlari po‘stlog‘idagi harakat markazi (yarim 
sharlar po‘stlog‘ida shunday markaz bor)dan harakatlarimizni ijrosi uchun berilgan 
buyruqni ijro organlariga yetkazib beradigan nerv tolalaridagi o‘tkazish qobiliyati 
bilan bog‘liq. Bunday qobiliyat signalini nerv tolalaridan tez o‘tishi, uni yarim sharlar 
po‘stlog‘ida yuzaga kelishi lozim bo‘ladigan vaqtli aloqa (signalni tahlil qilib unga 
javob reaksiyasida) tezligi bilan bog‘liq. Bu jarayon genlarimiz orqali ota-
onalarimizdan merosligi, keyinchalik uni mashq qilish bilan trenirovkalardagi qayta 
takrorlashlar orqali rivojlantirishimiz yaxshi natija berishi mumkin. 1-chizmada tezlik 
namoyon qilishning tarkibiy elementlari berilgan. 
Tezlik namoyon qilishning tarkibiy elementlari (1-chizma) 
Tezkorlik harakat sifatining tarkibiy elementlari 
Rivojlantirish vositalari 
Yurish, yugurishlar, 
suzish, velosipedda 
yurishlaradir
Sayr, eshkak eshish, 
harakatli o‘yinlar 
Futbol, basketbol, qo‘l 
to‘pi, voleybol va boshqa 
sport o‘yinlari 
Harakat tezligi 
- kuch 
Harakat 
reaksiyasi 
Tana a’zolarining ayrim 
bo‘laklarining tezligi 
Asab tolalarining 
o‘tkazuvchanligi darajasi 
Harakat yo‘na-lishini 
o‘zgartira olish tezligi 
Mushaklarini tezlik 
namayon qilishga 
tayyorgarligi darajasi 

---