Tema: Mektepke shekemgi pedagogikaniń uliwma tiykarlari hám baǵdarlaması Joba

Tema: Mektepke shekemgi pedagogikaniń uliwma tiykarlari hám baǵdarlaması


Joba

1. Mektepke shekemgi pedagogikanıń maqseti, wazıypaları hám predmeti

2.Mektepke shekemgi pedagogikaniń obiekti, maqseti hám waziypalari.
3.Mektepke shekemgi pedagogikaniń tiykarģi kategoriyalari.
4.Mektepke shekemgi pedagogikaniń ilimiy-izertlew usillari.

Ósip kiyatirģan jas áwladti belgili maqset jolinda hár tárepleme kamal taptiriw, oniń sanasi, kózqarasi, isenimin asiriw, minez-qulqin qáliplestiriw mektepke shekengi pedagogikaniń actual máselelerinen esaplanadi. Házirgi dáwirde hár tárepleme rawajlanģan barkamal insandi tárbiyalawdiń maqset hám waziypalari mánawiy bayliq, ádep-ikramliliq jaqtan páklik, fizikaliq quramalliģin ózinde jámlegen sotsial iskerlikti tárbiyalawdi talap etedi. Mektepke shekengi tárbiya pedagogikasi pániniń maqseti tárbiyashilardiń óz aldina maqset qoyiwi, jas áwladti hár tárepleme rawajlanģan jetik shaxs qilib tárbiyalaw ushin óz ústinde islewi, umtiliwi, izleniwi, hayallardi zaman talaplari tiykarinda tárbiyalaw ushin tárbiyaniń jańa usil hám qurallarinan keń paydalana aliw siyaqli tárbiyashiliq sheberligin qáliplestiriwge qaratilgán.

Ósip kiyatirģan jas áwladti barkamal insan etib tárbiyalaw barisindaģi bas mashqalalardi sheshiw, tárbiya nátiyjeliligin zaman talaplari tiykarinda táminlew, oni dúnya talaplari dárejesinealip shiģiwģa erisiw, jas áwladqa tárbiya beriwde milliy hám uliwma insaniy qádiriyatlarģa tayaniw arqali tárbiyaniń mánisi, mazmunin qáliplestiriw hám rawajlantiriw, mektepke shekemgi tárbiya pedagogikasi pániniń qaģiyda hám nizamlarin xalqimizdiń bay tájriybeleri tiykarinda bayitip bariw hám oniń jańa táreplerin izlew bugungi kúnniń actual máselelerinen biri bolip tabiladi.
Soniń menen, ģárezsizlik sharayatinda úzliksiz tálim sistemasin jánede rawajlantiriw mashqalalarin sheshiw mektepke shekemgi tárbiya pedagogikasi páni aldina qatar waziypalardi qoymaqta:
Mektepke shekemgi jastaģi balalardi tárbiyalaw waziypalari bolsa shaxsti tárbiyalaw maqsetleri tiykarinda olardiń jasina hám ózgesheliklerine qarab belgilenedi:
-mektepke shekemgi tálim jasindaģi bala shaxsin hár tárepleme kamal taptiriw fizikaliq, aqiliy, ádep-ikramliliq, miynet hám tádep-ikramliliq tárbiya jiynaģinan ibarat;
- bul tarawda shiģis hám batis xaliqlari jaratqan awizeki dóretiwshilik, ulli oyshil, pedagog hám alimlardiń tárbiyaģa tiyisli aldaģi pikirlerin úyrenib, analiz qilib, barkamal insandi tárbiyalaw protsessin úyreniw biz ushin júda qimbatli;
- tárbiya haqqindaģi nizam-qaģiyda printsip, metod hám usillardi balalar baqshalari ámeliy turmisi menen baylanistirip, bolajaq tárbiyashi – oqitiwshilarģa úyretiw hámde xalq tárbiyasin basqariw hám basshiliq máselelerin tereń úyrenip, bolajaq tárbiyashilardi qanday tayarlaw mashqalalarin sheshiw;
- mektepke shekemgi jastaģi mekemelerinde shańaraq penen úzliksiz hamkarliqta balalardi hár tárepleme rawajlantiriw isin ámelge asiriw.
Bunday waziypalarda izertlew;
- birinshiden balalar salamatliģin saqlaydi hám bekkemleydi, fizikaliq rawajlaniwin támiyinleydi;
- ekinshiden ilimge qiziģiw hám qábiletin rawajlantiradi;
- úshinshiden Watanģa, tábiyatqa, janajan úlkege muhabbat, úlkenlerge húrmetti, ortaqliq hám jámáátshilik, qulq mádeniyati, ģárezsizlik, intizam, miynet súyerlik siyaqli unamli páziletlerdi tárbiyalaydi;
- tórtinshiden estádep-ikramliliq tárbiyani ámelge asiradi.
Keyingi jillarda fizikaliq, aqiliy, ádep-ikramliliq, miynet hám estádep-ikramliliq tárbiya boyinsha alip barilip atirģan ilimiy-pedagogikaliq izertlewler mektepke shekemgi jastaģI balalardi tárbiyalaw waziypalarin olardiń psixikaliq-fiziologiyaliq imkaniyatlarin itibarģa alģan halda belgilew zárúrligin kórsetip berdi.
Mektepke shekemgi tálim bala shaxsin salamat hám jetik mektebde oqiwģa tayarliq dárejesinde qáliplestiriw maqsetinde shólkemlestiriledi. Bul tálim balaniń 6-7 jasqa tolģanģa shekem shańaraqta mektepke shekemgi tálim mekemeleri (yasliylar úsh jasqa shekem bolģan balalar ushin; balalar baqshalari 3 jastan 6-7 jasqa shekem bolģan balalar ushin) hám múlk formasinan qattiy názer tálim mekemelerinde alip bariladi.
Mektepke shekemgi tálim niń waziypalarina bolsa tómendegiler kiredi:
1) balalardi xalqtiń bay milliy, mádeniy-táiyxiy miyrasi hám uliwmaliq qádiriyatlar tiykarinda aqiliy hám mánáwiy-ádep-ikramliliq jaģinan tárbiyalaw;
2) balalarda milliy ģurur, watanparwarliq sezimlerin qáliplestiriw;
3) mektepke shekemgi tálim jasindaģi balalarda bilim aliw zárúrligin, oqiwģa umitiliw meyillerin qáliplestirip, olardi turaqli ráwishte tálim protsessine tayarlaw;
4) balalardiń oylawin rawajlantiriw, óziniń pikirin erkin bildiriw epliliklerin qáliplestiriw;
5) balalardiń fizikaliq hám ruwxiy salamatliģin támiyinlew.
Mektepke shekemgi tálim mekemeleri aymaqlariniń demografik, sotsial-ekonomikaliq hám basqa ózgesheliklerin esapqa alģan halda shólkemlestiriledi. Mektepke shekemgi tálim mekemelerin shólkemlestiriw hám tamamlaw nizamģa muwapiq ráwishte ámelge asiriladi.
Mektepke shekemgi tálim mekemeleri baģdarina qarap tómendegi túrlerge bólinedi:

• 
  balalar basqshasi, balalar yasliy baqshasi, uy balalar baqshasi;
  

• 
  baqsha- mekteb birligi;
  

• 
  tárbiyalaniwshilardi bir yaki bir neshe ústin baģdarlarda rawajlantiratuģin mektepke shekemgi tálim mekemesi (til úyretiwshi, muzika, sport baģdarlari boyinsh);
  
• 
  tárbiyalaniwshilardiń fizikaliq hám ruwxiy rawajlaniwindaģi kemshiliklerdi joq etiwdi ústin ráwishte ámelge asiriwshi arnawli mektepke shekemgi tálim mekemeleri;
  

-sanitariya-gigiena, profilaktika hám salamatlastiriwshi balalar baqshasi;
-aralas túrdegi mektepke shekemgi tálim mekemeleri.
Bul mektepke shekemgi tálim túrleri ata-analar tárepinen tayinlanadi.
O’zbekstan Respublikasinda mektepke shekemgi tálimde rawajlantiriw maqseti tómendegilerde sáwlelenedi:

1. 
   mektepke shekemgi tálim mekemeleriniń dárejesin asiriw;
   
2. 
   ata-analardiń talap hám usinislarin inabatqa alģan halda, mektepke shekemgi tálim mekemeleriniń hár túrliligin rawajlantiriw ushin múmkinshilik jaratiw.
   

Qoyilatuģin maqsetke erisiw ushin tómendegi waziypalardi jetiskenlikli sheshiw zárúrligi bar:
1) mektepke shekemgi tálim mekemeleriniń mámleket sistemasin saqlab qaliw;
2) mektepke shekemgi tálimge qoyilatuģin mámleket talaplarin aniqlastiriw;
3) mektepke shekemgi tálimniń jańa mazmun hám texnologiyasin islep shiģiw;
4) watanparwarliq, ashiqliq shańaraq, meketb hám máhálle hámde mámleketlik emes shólkemler menen hamkarliqti shólkemlestiriw printsipine muwapiq mektepke shekemgi tálim mekemeleriniń shólkemlik dúzilisine ózgertiriwler kiritiw;
5) jámiyet rawajlaniwi menen baylanisliqta qoyilatuģin talaplar hám shárt-sharayitlardan kelip shiģip mektepke shekemgi tálimniń óz waqtinda hám nátiyjeli maslasiwina erisiw;
6) mektepke shekemgi tálimdegi ózgerislerge tez maslasa alatuģin mektepke shekemgi tálim mekemesi ushin kadrlar tayarlawdiń sistemasin rawajlantiriw.

Mektepke shekemgi pedagogikaniń obiekti, maqseti hám waziypalari.

Mektepke shekemgi pedagogika mektepke shekemgi tálim-tárbiyaniń uliwma nizamliqlari, belgili jámiyette jalģiz sotsial maqsetke muwapiq mektepke shekemgi jastaģi balalardi úyrenetuģin pán. Mektepke shekemgi pedagogika sotsial pánler sistemasina kiriwshi pán esaplanip, mektepke shekemgi jastaģi balalardiń fizikaliq hám ruwxiy kamalatin tárbiyalaw, olarģa tálim beriw mashqalalarin úyrenedi.
Mektepke shekemgi pedagogika tuwilģannan jeti jasqa shekem bolģan balalarģa hár tárepleme tárbiya beriw nizamliqlarin úyrenedi hám mektepke shekem tálim mekemesi sharayatinda tálim-tárbiya jumisin shólkemlestiriwdiń mazmuni, forma, usil hám qurallar hámde mektepke shekemgi tálim jasindaģi balalardiń jas hám ózine tán ózgesheliklerin esapqa alģan halda olardiń hár tárepleme rawajlaniwin támiyinlewge qaratilģan shárt sharayatlardi islep shiģadi. Ol mektepke shekemgi tálim mekemeleri, shańaraq hám mekteb ishindegi izshillikti támiyinleydi hámde balalardi mekteb tálimine tayarlaydi.
Mektepke shekemgi pedagogika uliwma pedagogikaniń ayriqsha tarawi bolip, oniń uliwma nizamliqlari, printsipleri, metodologiyaliq tiykari, shólkemlik forma, uslib hám qurallarģa tayanadi. Mektepke shekemgi pedagogikaniń teoriyasi hám ámeliyati mektepke shekemgi tálim jasindaģi balalarģa bir pútin tárbiya beriwdiń maqseti, balaniń jas imkaniyatlari hám oni erte jastan baslap tárbiyalawdiń roli, mektepke shekemgi tálimdi turmis, ámeliyat hám zamanawiylik penen baylanisliqta alip bariwdiń zárúrligi, bala shaxsiniń qáliplesiwinde ortaliqtiń sheshiwshi áhmiyetke iye ekenligine tiykarlanadi.
Mektepke shekemgi pedagogika páni bala shaxsin rawajlantiriwdiń eki zárúr tárepi oni oqitiw hám tárbiyalawģa tiykarģi itibarin qaratilģanliģi sebepli didaktika (tálim teoriyasi) hám tárbiya teoriyasi pánniń zárúr quramliq bólimleri esaplanadi. Didaktika (tálim teoriyasi, yunonsha didaktikos - "úyretiwshi", didasko - "úyreniwshi") tálimniń teoriyaliq tárepleri, tálim protsessiniń mánisi, printsipleri, nizamliqlari, tárbiyashi hám tárbiyashi xizmetleri, tálimniń maqseti, mazmuni, forma, usil, qurallari, nátiyjesi, tálim protsessin rawajlantiriw jollari siyaqli mashqalalardi izertleydi. Tárbiya teoriyasi – pedagogikaniń zárúr quramliq bólimlerinen biri bolip, tárbiya protessi mazmuni, forma, usil, qural hám usillari, oni shólkemlestiriw mashqalalarin úyrenedi.
Mektepke shekemgi pedagogika pániniń obyekti — pútin mektepke shekemgi pedagogikaliq protsess.
Mektepke shekemgi pedagogika pániniń predmeti — mektepke shekemgi tálim-tárbiya protsessi, mazmuni, nizamliqlari, forma, usilb hám qurallari.
Mektepke shekemgi pedagogika páni bala shaxsin qáliplestiriwdey sotsial buyurtpani atqariw tiykarinda jámiyet rawajlaniwin támiyinlewge ayriqsha úles qosadi. Mektepke shekemgi pedagogika maqseti hám waziypalariniń belgileniwinde sotsial múnásibetler mazmuni, mámleket hám jámiyet qurilisi, oniń turmisinda jetekshi orin tutiwshi ideyalar mazmuni zárúr áhmiyetke iye.
O’zbekstan Respublikasinda demokratikaliq, insanparwar hámde huquqiy jámiyetti quriw sharayatinda bul pán mektepke shekemgi jastaģi balalardi hár tárepleme rawajlantiriw, olardi mektep tálimine tayarlaw waziypasin nátiyjeli sheshedi. Bul protsesste tómendegi waziypalardi islewge itibar qaratiladi:
1. Hár tárepleme toliq rawajlanģan bala shaxsin rawajlantiriwģa baģdarlantirilģan pedagogikaliq protsesstiń mazmunin úyreniw.
2. Bala shaxsin hár tárepleme kamal taptiriw nizamliqlarin aniqlaw.
3. Sotsial rawajlaniw dárejesinen kelip shiqqan halda, rawajlanģan shet el mámleketler mektepke shekemgi tálim sistemasi tájriybesin úyreniw tiykarinda tálim sistemasin rawajlantiriw.
4. Mektepke shekemgi tálim mekemeleri hámde olarda xizmet alip barip atirģan tárbiyashilar xizmeti mazmunin tiykarlaw.
5. Aldaģi pedagogikaliq tájriybeni uliwmalastiriw hám ámeliyatqa engiziw.
6. Tárbiyashilardi mektepke shekemgi tálim pedagogikasina tiyisli bilimler hámde tálim-tárbiya usillari menen qurallandiriw.
7. Tálim-tárbiya birligi hámde sotsial tárbiya baģdarlari ortasindaģi ózara baylanisliqti támiyinlewdiń pedagogikaliq shárt-sharayatlardi úyreniw.
8. Oqitiw hámde tárbiyalaw protsessiniń nátiyjeli texnologiyalarin jaratiw.
9. Shańaraq tárbiyasin nátiyjeli shólkemlestiriw boyinsha ata-analar ushin ilimiy-uslibliq usinislardi islep shiģiw.

Mektepke shekemgi pedagogikaniń tiykarģi kategoriyalari.

Bizge jaqsi belgili, hár bir pán óziniń tayanish túsinikleri, nizamliqlari, pritsipleri, qaģiydalari sistemasina iye.
Mine usi jaģday oniń pán sipatinda boliwin ańlatadi. Pánniń mazmunin aship beriwshi eń zárúr, tiykarģi túsinik kategoriya dep ataladi. Mektepke shekemgi pedagogika pániniń tiykarģi kategoriyalari mektepke shekem tálim mekemesi tárbiyalanishisi shaxsi kamalatin támiyinlew, tálim hám tárbiya nátiyjeliligine erisiwge qaratilģan protsesslerdiń uliwma mazmuni bildiriledi. Eń zárúr kategoriyalarģa tómendegiler kiredi: tálim (oqitiw, oqiw), tárbiya, maģliwmat, qáliplesiw hám rawajlaniw.
Tálim — tárbiyalaniwshilardi teoriyaliq bilim, ámeliy kónlikpe hám eplilikler menen qurallantiriw, olardiń biliw qábiletlerin ósiriw hám kózqaraslarin qáliplestiriwge qaratilģan protsess. Tálim ózinde úsh tiykarģi elemntti sáwlelentiredi: bilim, kónlikpe hám tájriybe.