Sumqayıt Şəhər Səməd Vurğun adına Mərkəzi Kitabxana Mirzə Şəfi Vazeh 220
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
İlham Əliyev,
Az ərbaycan Respublikasının Prezidenti Bakı şəhəri, 3 fevral 2014-cü il Mirzə Şəfi Vazeh – 220 - 3 - II Nəğməyə dönmüş ömür Q əlbimin, ruhumun qanadıyla mən. Çıxdım aydınlığa zülmət gecədən. Gördüm şeriyyətdə həqiqətimi – Tapdım həqiqətdə şeriyyətimi. Mirz ə Şəfi Vazeh. Mirz ə Şəfi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə istedadlı lirik şair kimi daxil olmuşdur. Onun aşiqanə - lirik, fəlsəfi və satirik şeirlərində insanın zəngin mənəvi aləmi və ictimai həyatın ziddiyy ətləri əksini tapmışdır. Maarifçi realist ədəbiyyatın ilkin görkəmli nümayəndələrindən olan mütəfəkkir şairin nikbin əhval – ruhiyyəli şeirləri Qərbi Avropa ölkələrində və Rusiyada geniş yayılmışdır. Mirz ə Şəfi Sadıq oğlu Vazeh 1794-cü ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Kərbəlayı Sadıq Gəncə hakimi Cavad xanın sarayında memar-bənna işləmişdir. Çox dindar bir kişi olmuşdur. Gənc yaşlarında Kərbəlaya gedib, oranı ziyarət etdikdən sonra ömrünün axırına qədər oruc tutub namaz qılmağı unutmamışdır. Kərbəlayı Sadığın iki oğlu varmış: Əbdüləli və Məhəmmədşəfi. Böyük oğlunun bənnalıq işlərinə həvəsli olduğundan atası ona öz sənətini öyrətmiş, kiçik oğlu Məhəmmədşəfini isə ruhani etmək məqsədilə Gəncədə Şah Abbas məscidi yanındakı mədrəsəyə qoymuşdur. Qısa müddət ərzində sərbəst oxuyub yazmağa başlayan zehinli Şəfi burada həmçinin ərəb və fars dillərini öyrənir, bu dillərdə yaranmış böyük ədəbiyyatın klassik nümayəndələrindən (Sədi, Xəyyam, Nizami) yaradıcıllığı ilə tanış olur. 1804-cü ilin başlanğıcında çar Rusiyasının qəsbkar qoşunları ilə döyüşdə Cavad xan öldürüldükdən sonra istilaçılar Gəncəni ələ keçirirlər. Şəhərdə başlanan qarmaqarışıqlıq döyüşdən çıxmış əhalinin v əziyyətini daha da ağırlaşdırır. Güclü zərər çəkənlərdən biri də Kərbalayı Sadığın ailəsi olur. Tamam var- yoxdan çıxan bu adam ağır iztirablar içərisində xəstələnir və az sonra vəfat edir. Çox keçmir ki, Şəfi anasını və qardaşını da itirir. O, təhsilini yarımçıq qoyur və m ədrəsədən uzaqlaşır. Gəncə məscidinin bir hücrəsində məskunlaşır və müxtəlif kitabların üzünü köçürməklə məşğul olur. Bu m əşğuliyyəti ona Mirzə adını qazandırır. Mirzəlik etdiyi zamanlar Şəfi, kitab üzü köçürmək üçün onunla sıx görüşən sufi məsləkli ziyalı Hacı Abdulla ilə tanış olur. Hacı Abdulla il ə söhbətlər Şəfinin onunla möhkəm dostluğuna çevrilir. Hacı Abdulla Şəfini oğulluğa götürür v ə ona təhsilini davam etdirmək üçün şərait yaratsa da, az keçmir ki, Şəfinin görüşlərində tam d əyişiklik əmələ gəlir. Ruhanilərə inamsızlıq mədrəsə üləmalarında və Gəncə mollalarında ona qarşı kin, nifrət əmələ gətirir. Mirzə Şəfi tezliklə mədrəsədən uzaqlaşdırılır. Bundan sonra o, heç bir təhsil almadan şəxsi mütaliə yolu ilə savadını artırır. Hacı Abdulla m ərhum Cavad xanın qızı Püstə xanımın yanında idarə işinə girməkdə Şəfiyə kömək edir. Bel əliklə, gənc oğlan özünə dolanışıq yolu tapır. Mirzə Şəfi Cavad xanın qızı Mirzə Şəfi Vazeh – 220 - 4 - Püstə xanımın mülkünə köçüb, onun idarə və yazı işləri ilə məşğul olmağa başlayır. Ancaq bu d əfə də bəxti üzünə gülmür. 1826-cı ildə Cavad xanın İran ordusunda döyüşən böyük oğlu Uğurlu xan məğlub sərbazlarla İrana qayıdarkən Püstə xanımı da özü ilə aparır. Mirzə Şəfi yenid ən Gəncə məscidinə köçərək köhnə işinə qayıdır. O, kitab üzü köçürməklə yanaşı müəllimliklə də məşğul olur və fərdi surətdə dərs deməyə başlayır. 1840-cı ildə Mirzə Şəfi Tiflis ə köçüb, keçmiş şagirdi M.F.Axundzadənin köməyi ilə qəza məktəbində müəllim kimi işə düzəlir. Burada qaynar mühitə düşən şair 1844-cü ildə “Divani-hikmət” adlı ədəbi məclis düzəldir. Bu məclisdə azərbaycanlı şair və yazıçılarla bərabər, başqa millətdən olan şairlər, yazıçılar, alimlər, səyyahlar və jurnalistlər də iştirak edirdilər. 1846-cı ildə Vazeh Gəncəyə qayıdır və qəza məktəbində ana dili və şəriət müəllimi təyin olunur. Şair Gəncədə 3 il qaldıqdan sonra yenidən Tiflisə qayıdır və şəhər gimnaziyasında türk dili üzrə kiçik müəllim v əzifəsində işləyir. Ömrünün Tiflis dövründə onun bəxtinə Abbasqulu ağa Bakıxanov, Mirzə Fətəli Axundzad ə, şairlərdən Nəcmi, Naseh, Şölə, Mirzə Həsən, Molla Abdulla, Hacı Abdulla, Mirzə Yusif Vidadi, Hacı Yusif Qane və başqaları ilə ünsiyyətdə olmaq şərəfi düşür. Onların hamısı “Divani-hikmət”in üzvləri idilər. Məclisin əhatə dairəsinə Azərbaycan və fars dillərini bilən rus v ə gürcü ədib və şərqşünasları da daxil olurlar. Tiflisdə o zaman yaşayan çoxsaylı Avropa alim v ə şairləri də Mirzə Şəfinin məclislərində fəal iştirak edirdilər. Alman şairi Fridrix Bodenştedt də m əclislərə gəlib-getməyə başlayır. T əcrübəli pedaqoq olan Mirzə Şəfi Vazeh Tiflis gimnaziyasının baş müəllimi İvan Qriqoriyevl ə birlikdə “Kitabi-Türki” adlı dərslik kitabı hazırlayır. Kitab nəşr olunmaqdan ötrü T əbrizə göndərilir. Mətbəə şəraitinin çətinliyi üzündən dərsliyin nəşri uzanır. O, yalnız şairin ölümündən sonra işıq üzü görür. “Divani-hikmət” ədəbi məclisinin üzvlərindən biri d ə o zaman Şərqdə səyahətdə olan alman şairi Fridrix Bodenştedt idi. Bodenştedt Vazehin yaradıcılığı ilə yaxından maraqlanmağa başlayır və ondan Azərbaycan və fars dillərini öyrənir. Şərqə səyahətini başa vurub Almaniyaya qayıtdığı vaxt səyahətnaməsində Vazehin çap oluna bil əcək kifayət sayda əsərinin olduğunu müəyyən edir. Və Mirzə Şəfinin şeirləri 1851-ci ildə özündən də xəbərsiz Avropada “Mirzə Şəfinin nəğmələri” adı altında alman dilində çap olunur. Şairimizn nəğmələri Avropada geniş əks-səda doğurur və dəfələrlə, özü də artıq Avropanın dig ər dillərinə də tərcümə olunur. M.Ş.Vazeh alman alimi Fridrix Bodenştedt tərəfindən çap olunan “Mirzə Şəfinin nəğmələri” adlı kitabdan sonra Avropada böyük şöhrət qazanmışdır. Kitab fransız, ingilis, İsveç, holland, Danimarka, ispan, portuqal, rus, çex, macar, yəhudi dill ərində də nəşr olunnuşdur. “Nəğmələr”dən bir neçəsi hətta qədim yəhudi dilinə də tərcümə edilmişdir. Yalnız Almaniyada həmin kitab 1922-ci ilə qədər 169 dəfə çap edilmişdir. Məşhur şair haqqında hətta “Die lideq des Miqza Sshaffu” adlı operetta yazılmışdır ki, onun da premyerası 1887-ci ildə olmuşdur. Lakin Bodenştedt bu əsərlərin ona məxsus olduğunu bütün Avropaya inandırmağa çalışır. Kitabın adını Mirzə Şəfi qoymasını isə, sadəcə, avropalıların diqqətini cəlb etmək məqsədilə bir Şərq elementi kimi izah edir. Mirz ə Şəfi Vazeh 1852-ci ildə Tiflisdə vəfat edir və şəhərin müsəlman qəbiristanlığında d əfn edilir. Sağlığında unudulmuş və haqqı əlindən alınmış şair öləndən sonra da qarət olunur. Tiflisd əki Botanika bağının arxasında yerləşən Azərbaycan qəbiristanlığı müharibədən sonra köçürülərkən onun həmvətənlərindən heç kim bu böyük şairin ruhunun incidilməsinə etirazını bildirmir. Mirzə Şəfi Vazeh – 220 - 5 - V ə yalnız ulu öndər Heydər Əliyevin qayğısı sayəsində tariximiz bərpa olunmuşdur. Bel ə ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin verdiyi xüsusi tapşırıqla unudulmaz şairimiz Mirzə Şəfi Vazehin m əzarı abadlaşdırılaraq qəbirüstü abidəsi yaradılmışdır. Diqq ət və qayğı siyasətinin əsası ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Hazırda bu qayğı Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilir. Böyük şair v ə tanınmış maarifçi Mirzə Şəfi Vazehin anadan olmasının 220 illik yubileyinin keçirilməsi bar ədə ölkə Prezidentinin sərəncamı diqqət və qayğının daha bir bariz nümunəsi olmaqla Mirz ə Şəfi Vazehin məhz Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi olduğunu və Az ərbaycanın öz tarixinə və mədəniyyətinə böyük hörmətini əks etdirir. Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|