Sumqayıt Şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi

 
Sumqayıt Şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsi 
Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi 
S.Vurğun adına Mərkəzi Kitabxana 
 
 
 
 
Sumqayıt şəhərinin  65 illik yubileyinə həsr olunmuş 
Biblioqrafik göstərici 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sumqayıt-2014 
 

2 
 
 
 
 
M Ü N D Ə R I C A T
 
 
I. HEYDƏR ƏLİYEV VƏ SUMQAYIT   ................................................................................................  9 
1.1.
 
KİTABLAR   .................................................................................................................................. 9 
1.2.
 
DÖVRI MƏTBUAT MATERIALLARI .......................................................................................  9 
II. İLHAM ƏLİYEV VƏ SUMQAYIT  ..................................................................................................  13 
        2.1. KITABLAR  ................................................................................................................................. 13 
        2.2. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI ...................................................................................... 14 
III. SUMQAYIT VƏ ONUN QƏSƏBƏLƏRİ  ........................................................................................ 18 
IV. SUMQAYITDA TƏBİƏTİ MÜHAFIZƏ VƏ EKOLOGIYA  ......................................................   23 
V.SUMQAYITDA SƏHİYYƏ  ................................................................................................................  27 
       5.1. KİTABLAR  .................................................................................................................................  27 
       5.2. DÖVRİ MƏTBUAT  MATERIALLARI.....................................................................................   27 
VI.DEMOQRAFİYA.................................................................................................................................. 37 
VII. SUMQAYITIN TARİXİ ................................................................................................................... 37 
        7.1. KİTABLAR .................................................................................................................................. 37 
        7.2. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI ...................................................................................... 37 
VIII.SUMQAYITIN İQTİSADİYYATI .................................................................................................. 40 
        8.1.KİTABLAR  .................................................................................................................................. 40 
        8.2.DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI  ...................................................................................... 41 
        8.3.SUMQAYIT ŞƏHƏR STATİSTİKA İDARƏSİ .......................................................................... 66 
        8.4. AZAD İQTİSADİ ZONA ............................................................................................................ 71 
        8.5. SAHİBKARLIQ ........................................................................................................................... 72 
        8.6. “XƏZƏR” SƏHMDAR СƏMİYYƏTİ ........................................................................................ 75 
        8.7. SUMQAYITDA SƏNAYE .......................................................................................................... 77 
        8.8. “AZƏRBORU” AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ ..................................................................... 82 
        8.9. “ALÜMİNİUM” AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ ................................................................... 84 
        8.10. “KOMPRESSORLAR” AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ ...................................................... 85 
        8.11.ENERGETİKA ...........................................................................................................................  85 
        8.12. KİMYA SƏNAYESİ ................................................................................................................. 88 
        8.13. “AŞQARLAR” AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ ................................................................... 94 
        8.14. “ÜZVi-SİNTEZ” ZAVODU ...................................................................................................... 95 
        8.15. “SİNTEZ-KAUÇUK” ZAVODU .............................................................................................. 96 
        8.16. “ETİLEN-POLİTİLEN” ZAVODU .......................................................................................... 97 
        8.17. “SUPERFOSFAT AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTi” ............................................................. 100 
        8.18. TİKİNTİ .................................................................................................................................... 101 
        8.19. YEYİNTİ SƏNAYESİ .............................................................................................................. 102 
        8.20. “BİSMAK” QİDA SƏNAYE KOMPLEKSİ ............................................................................ 103 
        8.21. NƏQLİYYAT ............................................................................................................................ 103 
        8.22. RABİTƏ .................................................................................................................................... 104 
        8.23. DAXİLİ TİCARƏT İQTİSADİYYATİ .................................................................................... 107 
        8.24. MƏNZİL KOMMUNAL TƏSƏRRÜFATI .............................................................................. 107 
IX. SUMQAYITIN İCTİMAİ-SİYASİ HƏYATI .................................................................................. 112 
        9.1.KİTABLAR .................................................................................................................................. 112 
        9.2. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI ..................................................................................... 112 
        9.3. SUMQAYIT FACİƏSİ 1988-Cİ İL FEVRAL ............................................................................ 134 
        9.4. KİTABLAR  ................................................................................................................................ 134 
        9.5. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI ..................................................................................... 135 
        9.6. SUMQAYITLI AĞSAQQALLAR ............................................................................................. 144 
        9.7. QARABAĞ UĞRUNDA ŞƏHİD OLAN SUMQAYITLI DÖYÜŞÇÜLƏR ............................. 147 
        9.8.KİTABLAR  ................................................................................................................................. 147 

3 
 
        9.9. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI...................................................................................... 147 
        9.10. QARABAĞ UĞRUNDA VURUŞAN DÖYÜŞÇÜLƏR .......................................................... 148 
        9.11.SUMQAYITIN MİLLİ QƏHRƏMANALRI ............................................................................. 148 
 9.12. SUMQAYITDA QADIN HƏRƏKATI .....................................................................................149   
 9.13. GƏNCLƏR HƏRƏKATI .......................................................................................................... 150 
        9.14. KİTABLAR   ............................................................................................................................. 150 
        9.15. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI ................................................................................... 150 
        9.16. QARDAŞLAŞMIŞ ŞƏHƏRLƏR .............................................................................................. 152 
        9.17. SUMQAYIT – LÜDVİQSHAFEN ........................................................................................... 154 
        9.18. SUMQAYITDA DÖVLƏT HAKİMİYYƏTİ ORQANLARI .................................................. 157 
        9.19. QEYRİ- HÖKUMƏT TƏŞKİLATLARI .................................................................................. 165 
        9.20.HƏRBİ İŞ ................................................................................................................................... 167 
        9.21. SUMQAYIT  ŞƏHƏR BƏLƏDİYYƏSİ .................................................................................. 168 
X. SUMQAYITDA ELM ......................................................................................................................... 173 
XI. SUMQAYITDA TƏHSİL .................................................................................................................. 175 
        11.1. KİTABLAR ............................................................................................................................... 175 
        11.2. DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI ................................................................................... 176 
        11.3. MƏKTƏBƏQƏDƏR TƏRBİYƏ .............................................................................................. 185 
        11.4. SUMQAYITDA ORTA ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİ ..................................................... 186 
        11.5. GİMNAZİYA VƏ LİSEYLƏR ................................................................................................. 191 
        11.6. PEŞƏ, XÜSUSİ TƏHSİL VƏ ORTA İXTİSAS MƏKTƏBLƏRİ ........................................... 192 
        11.7.ALİ TƏHSİL OCAQLARI ......................................................................................................... 196 
        11.8. BƏDƏN TƏRBİYƏSİ ............................................................................................................... 202 
XII. MƏTBUAT .......................................................................................................................................  206 
        12.1.“SUMQAYIT” QƏZETİ ............................................................................................................ 206 
        12.2. “SUMQAYIT” QƏZETİNƏ HƏSR OLUNMUŞ ƏSƏRLƏR ................................................. 212 
XIII. SUMQAYITIN ƏDƏBİ HƏYATI .................................................................................................  212 

 
AXUNDZADƏ, İRADƏ  .....................................................................................................  214 

 
AĞBABA, AVTANDIL  ......................................................................................................  214 

 
ASIMAN, ASIF  ...................................................................................................................  216 

 
MƏMMƏD, A......................................................................................................................   217 

 
ASLANQIZI, MƏRYƏM  ....................................................................................................  218 

 
AZAYOĞLU, NADIR  .........................................................................................................  219 

 
BABAYEVA, OFELYA  ......................................................................................................  219  

 
CAHANGIROV, XASAY  ...................................................................................................  220 

 
CAVADLI, MƏDAXIL  .......................................................................................................  221 

 
CƏLIL,  CABIR  ...................................................................................................................  221 

 
CƏMALƏDDIN G/  .............................................................................................................  222 

 
DƏMIRLI, İLDIRIM  ………………………………………………………….…………...  223 

 
DÜNYA, G.  …………………………………………………………………………..........  223 

 
DƏLIDAĞLI, NAMIQ  ……………………………………………………..…..….………  224 

 
QIYAS, ƏYYUB  ……………………………………………………………..…….……… 225 

 
FƏRƏCLI, XATIRƏ  …………………………………………………………..…….…….  226 

 
FEYZULLAYEV, QULAM  ………………………………………………….…..….…….. 228 

 
GÜLTAC, NAZILƏ  …………………………………………………………….……..…..  228 

 
HƏSƏNLI, ƏLƏSGƏR  ……………………………………………………………………  228 

 
HÜSEYNLI, MÖVLAM  ……………………………………………………...….………..  229 

 
İBRAHIM, VAQIF  …………………………………………………………………….…..  230 

 
İDRISOĞLU, AĞALAR  …………………………………………………………….....….  231 

 
İLYASLI, İBRAHIM  …………………………………………………………….………..  231 

 
İSRAFILZADƏ, ƏLISAHIB  …………………………………………………..…...……..  235 

 
QAFARLI, ZIRƏDDIN  …………………………………………………………..………..  236 

 
QARACALLI, FAMIL  …………………………………………………………..………...  240 

 
QARAYEVA, RAHILƏ  …………………………………………………………..……….  241 

4 
 

 
QƏDIROVA, NISƏ  ………………………………………………………………..………  241 

 
LƏLƏDAĞ ƏVƏZ MAHMUD  …………………………………………………..……..… 242                       

 
MANSURZADƏ,  AĞƏDDIN  ………………………………………………………….… 247                       

 
MEHDI CƏLAL  …………………………………………………………………….....…..  249 

 
GÜLBALA, MEHDI  ………………………………………………………………….…… 249 

 
MEHDIXANLI, QƏNIRƏ  ………………………………………………………….….….. 251 

 
MƏMMƏD İLQAR  .............................................................................................................  252 

 
MƏMMƏD, TOFIQ ……………………………………………………………………...… 253 

 
MEHMANLI, ALMAZ ………………………………………………………………...…..  255 

 
MIR  SABIR ………………………………………………………………………….……   255 

 
MUĞANLI, QÜDRƏT …………………………………………………………….….……  257 

 
MUSTAFAYEV,  FEYZI …………………………………………………..……,….....….  258 

 
NAMAZ MƏMMƏD  ……………………………………………………………………… 260 

 
NƏCƏFXANLI ƏLI  ………………………………………………………………....…….  261 

 
ODAY, RAFIQ  ……………………………………………………………………....…….  262 

 
XAN RƏSULOĞLU ……………………………………………………,………………….  263 

 
SABIROĞLU,  FÜZULI …………………………….………………………,……….…….. 265 

 
SARVAN, 
 
SABIR  ..............................................................................................................  265 

 
SAHILƏ, ALMAZ  ……………………………………………………………………….… 267 

 
SƏMƏD,  AKIF ……………………………………………………………………….……  268 

 
ŞƏMS, RƏFIQƏ …………………………………………………………………….……… 271 

 
VARIS ……………………………………………………………………………………… 272 

 
VEYSƏLLI, ƏŞRƏF  ………………………………………………………………….…… 273 

 
YUSIFOĞLU, RAFIQ  …………………………………………………………………..…. 281 

 
YUSIFOĞLU, SABIR  …………………………………………………………………..…. 285 

 
ZƏNGILANLI Ə.  ………………………………………………………………………..… 286 
XIV.SUMQAYIT VƏ QƏSƏBƏLƏRİ BƏDİİ ƏDƏBİYYATDA .......................................................  287 
        14.1.KİTABLAR  ...............................................................................................................................  287 
        14.2.DÖVRİ MƏTBUAT MATERIALLARI....................................................................................  290 
XV. SUMQAYITDA DİN ........................................................................................................................  294 
XVI. KÖMƏKÇI GÖSTƏRICI  .............................................................................................................  294 
16.1 MÜƏLLIFLƏRIN ƏLIFBA GÖSTƏRICISI  ............................................................................  294 
16.2  SUMQAYITIN ƏDƏBI HƏYATI  ...........................................................................................  305 
16.3 SUMQAYIT YAZARLARININ ƏLIFBA GÖSTƏRICISI  ......................................................  306 
XVII. İSTIFADƏ OLUNAN ƏDƏBIYYAT ..........................................................................................  308 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

5 
 
 
 
 
 
 
TƏRTİBÇİDƏN 
  
 
        “Tarixini yazan şəhər” adlı biblioqrafik göstərici  sosial və 
demoqrafik mənzərəsinə görə "kiçik Azərbaycan" adlandırılan 
Sumqayıtın  65 illik yubileyinə həsr olunmuşdur. 
Doğma şəhərimizin 40, 45, 50 və 60 illik yubileyləri münasibətilə 
Səməd Vurğun adına Mərkəzi kitabxananın müvafiq şöbələri 
tərəfindən biblioqrafik göstəricilər tərtib edilmişdır. Oxuculara 
təqdim edilən yeni biblioqrafik göstərici tamamilə təkmilləşdirilmiş 
və  əlavələr edilmişdir. 
         Vəsaitdə Sumqayıtın  tarixi, iqtisadiyyatı, ictimai-siyasi həyatı 
və s. sahələri ilə bağlı kitab və dövri mətbuat materialları 
toplanmışdır.  “Kitablar” bölməsi illər üzrə, dövri mətbuat 
materialları isə əks xronologiya ilə 17 bölmə və120 yarımbölmədə  
qruplaşdırılmışdır. 
        2653  adda ədəbiyyatı özündə əks etdirən bu vəsait geniş oxucu 
kütləsi üçün nəzərdə tutulub. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

6 
 
 
 
 
Arzu edirəm ki, Sumqayıt bundan sonra da  
sürətlə inkişaf etsin, burada yaşayan insanların 
 həyat səviyyəsi  yaxşılaşsın, sosial problemlər öz  
həllini daha sürətlə tapsın, abadlıq, quruculuq 
                                              işləri  gələcəkdə də sürətlə getsin….. 
 
                                                                        İlham Əliyev 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 
 
 
 
      Adı  əfsanələrlə bağlanan, mayası ilahi məhəbbətdən yoğrulan, 
sürətlə yeniləşən, gözəlləşən  bir  şəhərdir Sumqayıt.      
    1949-cu  ildən  şəhər statusu alan  yurdumuzun müxtəlif 
yerlərindən gələn oğlan və  qızların fədakar  əməyi sayəsində pillə-
pillə ucalıb, kərpic-kərpic hörülən Sumqayıt  bu gün göylərə meydan 
oxuyan gözəl bir diyara, gənclik, gözəllik şəhərinə çevrilib. 
 Sovet dönəminin hökm sürdüyü zamanlarda sosialist quruculuğunun 
xariqəsi sayılan Sumqayıt Böyük Vətən Müharibəsindən çıxmış  
keçmiş Sovetlər Birliyində  salınmış nəhəng  sənaye mərkəzlərindən 
biri idi. 
       1938-ci ildə Sumqayıt şəhərində Sintetik-kauçuk və digər kimya 
zavodlarının tikintisinə başlanılmışdır.  İkinci Dünya Müharibəsinin 
başlanması ilə Sumqayıtda aparılan tikinti işlərinə ara verilmiş, 
1945-ci ildən etibarən isə Sumqayıt  ərazisində ardıcıl olaraq ağır 
sənaye müəssisələri - Kimya, Boru-Prokat, Sintetik-kauçuk, 
Alüminium, Superfosfat zavodları istifadəyə verilmişdir. 1966-cı 
ildə istifadəyə verilən Kimya kombinatı həmin dövrdə Avropada ən 
iri neft-kimya müəssisəsi hesab olunurdu. 
   70-80-ci  illərdə  həmin zavodlar  tam gücü ilə  işləmiş  və keçmiş 
SSRİ-nin, demək olar ki, hər yerinə  məhsul idxal etmişdir. Bu 
iqtisadi yüksəliş Sumqayıtın Azərbaycanın  ən böyük şəhərlərindən 
birinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur.  
      

7 
 
 
       Lakin  Sovetlər birliyinin süqutu, ictimai-siyasi formasiyanın 
dəyişməsi nəticəsində  zəncirvari iqtisadi bağlılıq qırıldığına görə 
Sumqayıt da bir müddət özünün böhran mərhələsini yaşamalı 
olmuşdur. Müstəqillik illərində isə ulu öndərin işləyib hazırladığı 
inkişaf konsepsiyası  zəminində  gənclik  şəhəri yenidən dirçəlməyə 
başlayıb. Hazırda Prezident İlham  Əliyevin gündəlik qayğısı 
sayəsində Sumqayıtın infrastrukturu dinamik inkişaf etməkdədir.  
    Bu  gün  Sumqayıtın sənaye kompleksinin əsasını  «Аzərikimyа» 
İstеhsаlаt Birliyinin «Еtilеn Pоliеtilеn», «Üzvi sintеz», «Səthi Аktiv 
Mаddələr» və «Mехаniki Təmir» zаvоdlаrı, Buхаr Gеnеrаtоr 
Qurğusu, «Azərboru», «Azəralüminium», «Sumqayıt Superfosfat», 
«Sumqаyıt Intеrtеkstil», «Sumqаyıt Sənаyе Istеhsаl» və «Sumqаyıt 
Çörək»  Аçıq Səhmdаr Cəmiyyətləri, «Dizayn Cenay Azərbaycan», 
«Azel LTD», «BASF Caspian YKS», «Az Saks Bеtоn LTD», 
«Bismak» QSK və 525 MVT gücündə Sumqаyıt Еlеktrik Stаnsiyаsı 
Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətləri, 17 müаsir tехnоlоgiyаlаr 
əsаsındа qurulmuş Sumqаyıt Tехnоlоgiyаlаr Pаrkı  və Sumqаyıt 
Günəş Tеnоlоgiyаlаrı Pаrkı, «Аzərsun Hоldinq» Şirkətlər qrupunun 
müаsir zаvоdlаrı  təşkil edir. Sumqаyıtdа  Аzərbаycаn Milli Еlmlər 
Аkаdеmiyаsının Pоlimеr Mаtеriаllаrı  İnstitutu, «Аzərikimyа» 
İstеhsаlаt Birliyinin Dövlət Lаyihə İnstitutu və Аzərbаycаn Müdаfiə 
Sənаyеsi Nаzirliyinin «Nеftqazavtomat» Elm İstehsalat Müəsissəsi 
fəaliyyət göstərir. Azərbaycan sənayesinin tərəqqisində unikal 
əhəmiyyəti artan şəhər bir növ özünün ikinci gəncliyinə qovuşur. 
     Yüz  minlərlə adamın taleyinin şəhəri sayılan Sumqayıt bu gün 
təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Cənubi Qafqazın iri addımlarla 
irəliləyən mühüm sənaye şəhərinə çevrilmişdir. Burada müasir şəhər 
infrastrukturu yaradılır, necə deyərlər, bütün cəbhə boyu abadlıq-
quruculuq yürüşü davam edir. Parkların, meydanların yenidən 
qurulması, istehsal sahələrinin genişləndirilməsi,  əhalinin həyat 
səviyyəsinin durmadan yaxşılaşması hər kəsi sevindirir. 
     Sumqayıtlılar ümummilli lider H.Əliyevin diqqət və qayğısını hər 
zaman hiss etmişlər. Sumqayıtın sosial-iqtisadi inkişafında, sənaye 
strukturlarının formalaşmasında, elmin, təhsilin, mədəniyyətin 
tərəqqisində onun müstəsna  əməyi vardır. Siyasi hakimiyyəti 
dövründə 16 dəfə Sumqayıtda olan cənab H.Əliyevin hər səfəri  

8 
 
 
şəhərin tarixində əlamətdar hadisə olmuşdur. Dahi öndərin vaxtı ilə 
"gənclər  şəhəri" adlandırdığı, habelə müdrik qərarları ilə böyük 
sənaye potensialı formalaşdırdığı Sumqayıt  şəhəri  bu gün özünün 
iqtisadi tərəqqi və yüksəliş mərhələsini yaşayır. 
    Sumqayıtın ölkə  həyatında özünəməxsus yer tutması  təkcə onun 
yaranma tarixi, respublika iqtisadiyyatında mühüm rolu ilə 
kifayətlənmir. Bu şəhəri fərqləndirən  əsas cəhətlərdən biri və  bəlkə 
də başlıcası burada formalaşan təkrarsız mühitdir. Sumqayıt 
vətənimizin bir çox  bölgəsindən təşrif buyurmuş insanların 
mehriban ailəsinin məskənidir. Azərbaycanın hansı yerindən 
gəldiyinə  fərq qoymadan hər bir insanı  ağuşuna alan bu şəhərdə 
möhkəm qardaşlıq və dostluq özünün parlaq ifadəsini tapmışdır. 

9