QəDİm miSİrda dərmanşÜnasliq

DİŞ MÜALİCƏSİ

Misirli həkimlərin fikrincə, ağız bədənin ilk dəliyi olub. Dişlər uzun və uclu şəkildə göstərildi. Alt çənə çeynəmə sümüyü idi. Ebers papirusunda diş xəstəlikləri haqqında da çoxlu məlumatlar var. Bu xəstəliklərə gingivit, diş aşınması, pulpa iltihabı və diş ağrısı daxildir. Onların müalicəsi üçün bəzi bitkilər istifadə olunur. Dişləri gücləndirmək üçün bir az üyüdülmüş qaya duzu, bir qədər oxra və bir qədər bal qarışdırılır. Qarışıq təzyiqlə dişə tətbiq olunur. Diş absesinin qarşısını almaq üçün bir az inək südü bir az təzə xurma və paxlalı toxumları ilə qarışdırılır və bir gecədə çiy suda isladılır. Qarışıq xəstə tərəfindən bir müddət çeynəilir və tüpürülür. Bundan əlavə, diş ətinin şişməsinə qarşı zirə bir qədər soğan ilə qarışdırılır və bu qarışım pasta kimi dişə çəkilir.

Şəkil 37. Saqqaradakı diş həkimi tibb bacısının məzarından taxta panel Şəkil 38. Diş ağrısından əziyyət çəkən insanların təsviri taxta panel
Divar qazıntılarında ibtidai maşa formaları var və bunlardan diş çıxarma əməliyyatlarının aparıldığı anlaşılır. Qazıntılar zamanı bəzi insan skeletləri də tapılmış və stomatologiya sahəsində müəyyən məlumatlar əldə edilmişdir. Qədim Misirdə aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində üzə çıxarılan ilk tapıntı Gizadakı məzarda tapılan alt çənə sümüyüdür. B.C. 2000-ci ilə aid olduğu düşünülən bu parça Harvard-Pibodi Muzeyində gizlənir.

MÜALİCƏ ÜSULLARI VƏ ALƏTLƏRİNDƏ DƏRMAN NÖVLƏRİ

BİTKİ MƏNŞƏLİ DƏRMANLAR
Misir təbabətində otlar mühüm rol oynamışdır. Bəzi tərcümələr qeyri-müəyyən olsa da, Ebers Papirusunda qeyd olunan bitki mənşəli dərmanlara, məsələn, tiryək, çətənə, mirra, buxur, şüyüd, kassiya (kassiya), senna, kəklikotu, xına, ardıc, aloe, kətan toxumu və gənəgərçək yağı daxildir. . Tutankhamonun məzarı və Saqqaradakı müqəddəs yeraltı öküz məbədi kimi Misir dəfn yerlərində sarımsaq dişləri tapılıb. Bir çox otlar şərabda dəmlənmiş və sonra ağızdan dərman kimi istifadə edilmişdir.
Qədim Misirlilər dərman bitkilərinin bir çox müalicəvi təsirini kəşf etmişlər. Bu məlumatlar evdə atadan oğula öyrədilirdi və bəzi ailələrdə xəstələri bitkilərlə, minerallarla və heyvan mənşəli məhsullarla müalicə etmək, eləcə də ruhani dualar və talismanlarla məxfi saxlanılırdı. Buna görə də, bu evlər ilk ibtidai əczaçılıq və təbabət məktəblərini formalaşdırdı, burada oğullar müxtəlif əczaçılıq preparatlarını qarışdırmaq və hazırlamaq, həmçinin yazmaq və oxumaq sənətini öyrəndilər.
Zeytun yağı, şərab, pivə, maya, sirkə, skipidar, əncir, zanbaq, gənəgərçək yağı, aloe, keşniş, gentian, xardal, mirra, mastika, asilbent, yovşan, aloe, tiryək, zirə, nanə raziyane, adaçayı, zəfəran, nilufər çiçəyi, kətan toxumu, ardıc giləmeyvə, toyuq, ağcaqayın, şam, bal, üzüm, soğan, xurma ağacı, nar ağacının kökü, qabığı, müxtəlif zanbaqlardan istifadə edilmişdir. Belə dərman bitkiləri keşiş həkimlər tərəfindən məbədlərin yaxınlığındakı bağlarda yetişdirilir və onların psixoloji təsirini təmin etmək üçün aylı gecələrdə yığılır. Eyni məqsədlə bu bitkilərə bəzi ilahi adlar verilmişdir. Qırmızı zəfəran Osirisin qanı, ssilla Setin gözü, digərləri Osiris otu, İsisin göz yaşları və s. deyildi. Bəzi xəstəliklər üçün bitki mənşəli dərmanlar istifadə olunurdu. Soyuqdəyməyə qarşı saqqız və qatran kimi materiallar qızdırılır və onların əmələ gətirdiyi buxarlar xəstə tərəfindən tənəffüs edilirdi.
Əczaçılıq xammalının bir hissəsi Misirdən, bir hissəsi isə Qırmızı dənizin cənubundakı ölkələrdən tədarük edilirdi. Papirusdakı reseptlərdən də aydın olduğu kimi, bitki mənşəli (akasiya, razyana, ardıc, tikan, xurma, yovşan, qatran, zəfəran, sarımsaq, soğan), heyvan (təzə və ya qurudulmuş qan, orqanlar) və mineral (dəniz duzu, selitra, bluestone, alum) maddələrindən istifadə edilmişdir. Dərmanlar əsasən sadə idi. Birləşdirilmiş dərmanların bəzilərində inqrediyentlərin miqdarları açıq şəkildə göstərilib və onların necə hazırlanacağı ətraflı izah edilib. Dərmanlar toz halına gətirilir və çörək xəmirinə və ya pivə, xurma şərabı və ya süd kimi mayelərə verilirdi. Süpozituarlardan düz bağırsaq və vajina xəstəlikləri üçün istifadə olunurdu. Bu məlumat bizə əczaçılığın Misirdə bir ixtisas olaraq mövcud olduğunu göstərir. Müalicədə istifadə edilən maddələrin əksəriyyətinin təsirli olduğu müəyyən edilmişdir.

AKASİYA	Yaralı əzalar üçün istifadə olunur. Dərinin səthində də istifadə olunur (xüsusilə qaldırılmış dəri etiketləri üçün).