Psixodiaqnostika

A.Y.VARQ,  B.B.STOLĠN. 
VALĠDEYN  MÜNASĠBƏTĠNĠN DĠAQNOSTĠK 
METODĠKASI 
 
Valideyn münasibəti test-sorğusu (VMS) uĢaqların tərbiyəsi və onlarla 
ünsiyyət  məsələləri  üzrə  psixololi  yardım  üçün  müraciət  edən  Ģəxslərin 
valideyn münasibətini aĢkara çıxarmaq üçün psixodiaqnostik alətdir. 
Valideyn münasibəti uĢağa qarĢı  cürbəcür hisslər, uĢaqla ünsiyyətdə 
iĢlədilən    davranıĢ  stereotipləri,  uĢağın  xarakteri  və  Ģəxsiyyətinin,  onun 
hərəkətlərinin  qavranılması və anlanması xüsusiyyətlərinin bir sistemi kimi 
baĢa düĢülür. 
 
Sorğunun sturukturu 

205 
 
 
Sorğu 5 Ģkaladan ibarətdir. 
1.‖Qəbul  etmə-rədd  etmə‖.  ġkala  uĢağa  qarĢı  inteqral  emosional 
münasibəti  əks  etdirir.  ġkalanın  bir  qütbünün  məzmunu  belədir:  uĢaq  elə 
olduğu kimi valideyninin xoĢuna gəlir. Valideyn uĢağının fərdiliyinə hörmət 
edir,  ona  simpatiya  bəsləyir.  Valideyn  uĢaqla  Ģox  vaxt  keçirməyə  səy 
göstərir, onun maraqlarını və planlarını təqdir edir. ġkalanın o biri qütbünün 
məzmunu: valideyn öz uĢağını pis, bacarıqsız, uğursuz kimi görür. Ona elə 
gəlir ki, uĢaq zəif qabiliyyətlərinə, dayaz ağlına, pıs vərdiĢlırinə görə həyatda 
müvəffəqiyyət  qazana  bilməyəcək.  Valideyn  əsasən  uĢağına  qarĢı  qəzəb, 
dilxorluq, qıcıq, acıq  hiss edir. O,uĢağına etibar və hörmət etmir.  
2.‖Kooperasiya‖-  sosial  mənada  arzu  olunan  valideyn  münasibəti 
obrazı. Məzmunca bu Ģkala belə açılır: valideyn uĢağın  iĢləri və planları ilə 
maraqlanır,  hər  Ģeydə  uĢağa  kömək  etməyə,  Ģəfqət  göstətməyə  hazırdır. 
Valideyn  uĢağının  intellektual  və  yaradıcılıq  qabiliyyətlərini  yüksək 
qiymətləndirir,  ona  görə  qürur  hiss  edir.  O,  uĢağının  təĢəbbüsünü  və 
müstəqilliyini həvəsləndirir, özünü onunla bərabər tutmağa çalıĢır. Valideyn 
uĢağına etibar edir, mübahisəli məsələlərə onun nöqteyi-nəzərindən baxmağa 
çalıĢır. 
3.‖Simbioz‖-uĢaqla  ünsiyyətdə  Ģəxsiyyətlərarası  distansiyanı  əks 
etdirir.  Bu  Ģkala  üzrə  yüksək  ballar  valideynin  uĢaqla  simbiotik 
münasibətlərə  can  atdığını  göstərir.  Bu  tendensiya  məzmunca  belə  təsvir 
olunur:  valideyn  özünü  uĢaqla  bir    tam  kimi  hiss  edir,  uĢağın  bütün 
tələbatlarını ödəməyə, onu həyatın bütün çətinliklərindən  və  pisliklərindən 
qorumağa  can  atır.  Valideyn  daim  uĢağına  görə  həyəcan  çəkir,  uĢaq  ona 
balaca və müdafiəsiz görsənir. UĢaq Ģəraitə görə sərbəstləĢməyə baĢlayanda 
valideynin  həyəcanı  artır,  belə  ki,  valideyn  öz  xoĢuna  heç  vaxt  uĢağa 
müstəqillik vermir. 
4.‖Avtoritar  hipersosiallaşma‖-uĢağın  davranıĢını  nəzarət  etməyin 
forma və istiqamətlərini əks etdirir. Bu Ģkalada yüksək ballar toplayan Ģəxsin 
valideyn münasibətində avtoritarizm açıq –aĢkar  görünür. Valideyn uĢaqdan 
qeydsiz-Ģərtsiz  tabeçilk  və  intizam  tələb  edir.  O,  uĢağı  öz  iradəsinə  tabe 
etməyə  çalıĢır,  onun  nöqteyi-nəzərini    anlamaq  iqtidarında  olmur. 
ÖzbaĢınalığa  görə  uĢağa  sərt  cəza  verir.  Valideyn  uĢağın  sosial 
nailiyyətlərini, onun fərdi xüsusiyyətlərini, vərdiĢlərini, fikirlərini, hisslərini 
diqqətlə izləyir.            
.5.‖Kiçik  uğursuz‖-uĢağın  valideyn  tərəfindən  qavranılması  və 
anlanılmasının  xüsusiyyətlərini  əks  etdirir.  Valideyn  münasibəti  üzrə  bu 
Ģkaladan  yüksək ballar alan valideyndə uĢağı infantilləĢdirmək, onun sosial 
və Ģəxsi cəhətdən tutarsız olduğunu göstərmək meyllərinin olduğundan xəbər 
verir. Valideyn uĢağı real yaĢından  kiçik görür. UĢagın maraqları, hissləri və 
duyğuları valideynin gözündə  uĢaqcasına və qeyri- ciddi görünür. UĢaq aciz, 

206 
 
bacarıqsız,  pis  təsirlərə  düĢməyə  meylli  kimi  təqdim  olunur.  Valideyn  öz 
uĢağına  etibar  etmir,  onun  müvəffəqiyyətsizliyinə  və  bacarıqsızlığına  görə 
dilxor olur. Bununla əlaqədar olaraq valideyn uĢağı həyatın çətinliklərindən 
qorumağa və onun hərəkətlərini ciddi kontrol etməyə çalıĢır. 
Sorğu mətni 
1.Mən həmiĢə öz uĢağımı baĢa düĢürəm. 
2.Mən  hesab  edirəm    ki,  uĢağımın  nə  düĢündüyünü  bilmək  mənim 
borcumdur. 
3.Mən öz uĢağıma hörmət edirəm. 
4.Mənə elə gəlir ki, mənim uĢağımın davranıĢı normadan xeyli kənara 
çıxıb. 
5.Əgər    real  həyat  problemləri  uĢağın  əsəblərini  sarsıdırsa,  onda  onu 
bütün bunlardan uzaq tutmaq lazımdır.  
6.Mən uĢağa qarĢı rəğbət hiss edirəm. 
7.YaxĢı  valideynlər  uĢağı  həyatın  çətinliklərdən  uzaq  tutmağa 
çalıĢırlar. 
8.Mənim uĢağım çox vaxt  xoĢuma gəlmir. 
9.Mən həmiĢə uĢağıma kömək etməyə çalıĢıram. 
10.Bəzən  elə  olur  ki,  uĢağıma  göstərilən  istehzalı  münasibət  ona 
böyük fayda verir. 
11.Mən öz  uĢağıma qarĢı məyusluq hiss edirəm.   
12. .Mənim uĢağım həyatda heç nəyə nail ola bilməyəcək. 
13.Mənə elə gəlir ki,  digər uĢaqlar mənim uĢağımı ələ salırlar.  
14.UĢağım    tez-tez  elə  hərəkətlər  edir  ki,  onlar    nifrətdən  baĢqa  heç 
nəyə layiq deyillər. 
15.Mənim uĢağım öz yaĢına görə bir qədər az inkiĢaf edib. 
16.UĢağım mənim acığıma özünü qəsdən pis aparır. 
17.Mənim uĢağım bütün pis hərəkətləri ―sümgər‖ kimi özünə çəkir. 
18.Mən  nə  qədər  çalıĢsam  da,  uĢağıma  yaxĢı  hərəkətləri  öyrədə 
bilmirəm. 
19.UĢağı  ciddi  rejimdə  böyütmək  lazımdır  ki,  ondan  yaxĢı  adam 
çıxsın.  
20.Mənim  uĢağımın  dostlarının  bizim  evimizə    gəlməsini    çox 
xoĢlayıram. 
21.Mən uĢağımın hər Ģeyinə qarıĢıram. 
22.Bütün pisliklər   mənim uĢağıma‖ yapıĢır‖. 
23.Mənim uĢağım həyatda heç nəyə nail olmayacaq. 
24.Məclislərdə dostlarım uĢaq haqqında yaxĢı danıĢılarkən mən bir az  
utanıram,  çünki  mənim  uĢağım  mənim  istədiyim  qədər  ağıllı  və  bacaqrıqlı 
deyil.  
25.Mənim uĢağıma yazığım gəlir. 

207 
 
26.Mən öz uĢağımı onun həmyaĢıdları ilə müqayisə edəndə, mənə elə 
gəlir  ki,  onlar  həm  davranıĢlarına,  həm  də  düĢüncələrinə  görə  daha 
böyükdürlər. 
27.Mən məmnuniyyətlə bütün boĢ vaxtımı uĢağımla keçirirəm. 
28.Mən  uĢağımın  böyüdüyünü  və  yaĢlandığını  gördükcə  tez-tez  
təəssüflənirəm və onun balacalığını riqqətlə xatırlayıram. 
29.Mən  tez-tez    uĢağa  qarĢı  düĢmən    münasibətdə  olduğumu  hiss 
edirəm. 
30.Mən arzulayıram ki,  həyatda nail ola bilmədiyim hər Ģeyə mənim 
uĢağım nail olsun. 
31.Valideynlər  uĢaqdan  onlara  uyğunlaĢmağı  tələb  etməməlidirlər, 
onlar özləri də ona uyğunlaĢmalıdırlar. 
32.Mən uĢağımın bütün xahiĢlərini həyata keçirməyə çalıĢıram. 
33.Ailədə  qərarlar  qəbul  edərkən  uĢağın  rəyini  də  nəzərə  almaq 
lazımdır. 
34.Mən uĢağımın həyatı ilə çox maraqlanıram. 
35.UĢaqla  konflikt  zamanı    çox  vaxt  etiraf  edə  bilərəm  ki,  uĢaq  da 
özünə görə haqlıdır. 
36.UĢaqlar valideynlərin də  səhv edə biləcəyini çox tez öyrənirlər.  
37.Mən həmiĢə uĢağın fikri ilə hesablaĢıram. 
38.Mən uĢağıma dostluq münasibətləri  bəsləyirəm.  
39.UĢağımın  ərköyünlüyünün  əsas  səbəbi  eqoistlik,  inadkarlıq  və 
tənbəllikdir. 
40.Məzuniyyəti uĢaqla birlikdə keçirəndə normal istirahət etmək qeyri 
–mümkündür. 
41.Ən əsas olanı odur ki, uĢağın sakit və qayğısız uĢaqlığı olsun.  
42.Hərdən  mənə  elə  gəlir  ki,  mənim  uĢağımın  əlindən  yaxĢı  bir  Ģey 
gəlməyəcək. 
43.Mən uĢağımın meyllərini təqdir edirəm. 
44.Mənim uĢağım kimi istəsə hövsələdən çıxarda bilər. 
45.Mən uĢağımın kədərlərini baĢa düĢürəm. 
46.Mənim uĢağım məni tez-tez əsəbiləĢdirir. 
47.UĢaq  tərbiyə etmək əsəbləri tamamilə pozur. 
48.UĢaqlıqda ciddi rejim görmüĢ uĢaqda güclü xarakter inkiĢaf edir. 
49.Mən uĢağıma etibar etmirəm. 
50.UĢaqlar ciddi tərbiyəyə görə sonradan təĢəkkür edirlər. 
51.Hərdən mənə elə gəlir ki, mən öz uĢağıma  nifrət edirəm. 
52.Mənim uĢağımda çatıĢmamazlıqlar yaxĢı cəhətlərdən daha çoxdur. 
53.Mən uĢağımın maraqlarına Ģərik oluram. 
54.Mənim uĢağım heç bir Ģeyi təkbaĢına edə bilmir, elədiyi də mütləq 
səhv olur.  
55.Mənim uĢağım həyatın nəbzinə uyğunlaĢa bilmədən böyüyür.  

208 
 
56.Mənim uĢağım ele olduğu kimi xoĢuma gəlir. 
57.Mən uĢağımın sağlamlığına ciddi nəzarət edirəm. 
58.Mən  uĢağımla fəxr edirəm. 
59.UĢağın valideynlərindən sirri olmamalıdır.  
60.Mən  uĢağımın  qabiliyyətləri  haqqında  yüksək  fikirdə  deyiləm  və 
bunu ondan gizlətmirəm. 
61.  Arzu  olunur  ki,  uĢaq  ancaq  valideynlərin  xoĢuna  gələn  uĢaqlarla 
dostluq etsin. 
                                Sorğunun açarı 
 1.Qəbul  etmə  -rədd  etmə:  3, 4, 8, 10, 12, 14, 15, 16, 18, 20, 24, 26, 
27, 29, 37, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 49, 52, 53, 55, 56, 60. 
2.Sosial olaraq arzulanan davramıĢ obrazı: 6, 9, 21, 25, 31, 34, 35, 36. 
3.Simbioz: 1, 5, 7, 28, 32, 41, 58. 
4.Avtoritar hipersosiallaĢma: 2, 19, 30, 48, 50, 57, 59. 
5.‖Balaca uğursuz‖: 9, 11, 13, 17, 22, 28, 54, 61. 
 
                             Test ballarının hesablanmasının qaydası 
 
Bütün    Ģkalalar  üzrə  test  ballarının  hesablanması  zamanı  ―düzdür‖ 
cavabı  hesaba  alınır.  Müvafiq  Ģkalalar  üzrə  yüksək  test  balı  belə 
interpretasiya olunur: 
-rədd etmə,  
-sosial arzuolunma, 
-simbioz, 
-hipersosiallaĢma, 
-infantilləĢdirmə (əlilləĢdirmə) 
Test  normaları  müvafiq  Ģkalalar  üzrə  test  ballarının  faiz  dərəcələri 
cədvəlləri Ģəklində  aparılır. 
1-ci Ģkala ―qəbul etmə - rədd etmə‖ 
‖ilkin 
bal          
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
 
faiz    
dərəcəsi   
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0.63          3.79        12.02 
 
‖ilkin 
bal          
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
 
faiz    
dərəcəsi   
31.0
1    
53.79     68.35    77.21     84.17     88.60   
90.50   
92.40         
93.67 
 
‖ilkin 
bal          
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
 
faiz    
dərəcəsi   
94.3
0     
95.50     97.46
.   
98.10    98.73     98.73    
99.36        100 
100 
 
‖ilkin 
bal          
 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
 
 
 
faiz    
dərəcəsi   
 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
 
 
 

209 
 
2-ci Ģkala 
 
‖ilkin bal          
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
faiz    
dərəcəsi   
1.57      3.46       5.67     
7.88    
9.77   
12.29   
19.22    3
1.
1
9  
48
.8
2    
80.93 
3-cü  Ģkala 
‖ilkin 
bal          
 
 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
faiz    
dərəcəsi   
 
 
4.72          19.53    
39.06    
57.96      74.97       
86
.6
3        
92.9
3       
96.6
5 
4-cü Ģkala 
‖ilkin 
bal          
 
 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
 
faiz    
dərəcəsi   
 
 
4.41          13.86          
32.13        53.87        69.30          
83
.7
9       
95.7
6 
 
5-ci  Ģkala 
‖ilkin 
bal          
 
 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
faiz    
dərəcəsi   
 
 
14.55       45.57      70.25      84.81      93.04       
96
.8
3        
99.3
7     
100.
0 
 
K.ROCERS VƏ R .DAYMONDUN 
SOSĠAL –PSĠXOLOJĠ ADAPTASĠYANIN DĠAQNOSTĠK 
METODĠKASI 
 
SPA SORĞUSU 
1.Kiminləsə söhbətə baĢlayanda narahatlıq hiss edir. 
2.BaĢqalarının yanında ürəyini açmaq istəmir. 
3.Hər Ģeydə yarıĢmağı, mübarizə aparmağı xoĢlayır. 
4.Özünə qarĢı yüksək tələblər qoyur. 
5.Çox vaxt elədiyi hərəkətə görə özünü danlayır. 
6.Çox vaxt özünü alçaldılmıĢ hesab edir. 
7.Əks  cinsin  nümayəndələrindən  birinin  xoĢuna  gələcəyindən 
Ģübhələnir. 
8.Verdiyi vədləri həmiĢə yerinə yetirir. 
9.Ətrafındakılarla isti, mehriban münasibətlər. 
10.Təmkinli, qapalı adamdır; hamıdan bir qədər kənar gəzir. 
11.Öz uğursuluqlarına görə özünü günahlandırır. 
12.Məsuliyyətli adamdır, ona etibar etmək olar. 
13.Hiss  edir  ki,  heç  bir  Ģeyi  dəyiĢdirmək  iqtidarında  deyil,  bütün 
səyləri əbəsdir. 
14.O, çox Ģeyə tay-tuĢlarının gözü ilə baxır. 

210 
 
15.Riayət  olunmalı  bütün  qaydaları  və  tələbləri  ümumiyyətlə  qəbul 
edir.  
16.ġəxsi fikir və qaydalar sarıdan kasıbdır.  
17.Arzulamağı xoĢlayır, hətta bəzən günün günorta çağı. Xəyallardan 
gerçəkliyə çətinliklə qayıır. 
18.HəmiĢə müdafiəyə və hətta hücuma hazırdır: xətrinə dəyən Ģeyləri 
unutmur, intiqam üsullarını fikrində saf –çürük edir. 
19.Özünü  və  öz  hərəkətlərini  idarə  eyməyi,  özünü  məcbur  etməyi, 
özünə icazə verməyi bacarır; onun üçün özünənəzarət etmək problem deyil. 
20.Əhvali- ruhiyyəsi tez-tez korlanır: qəm dəryasına qərq olur, darıxır. 
21.BaĢqalarına  aid  olan  hər  Ģey  onu  narahat  etmir:  diqqəti  ancaq 
özündədir; ancaq özü ilə məĢğuldur. 
22.Ġnsanlar bir qayda olaraq onun xoĢuna gəlirlər. 
23.Öz hisslərindən utanmır, onları açıq –aĢkar ifadə edir. 
24.Böyük kütlə arasında özünü bir qədər tənha hiss edir. 
25.  Ġndi  özündə  deyilsən.  Hər  Ģeyi  atmaq,  haradasa  gizlənmək 
istəyirsən. 
26.Ətrafındakılarla adətən yola gedir. 
27.Ən çətini özünlə mübarizə aparmaqdır. 
28.Ətrafdakıların  yersiz xoĢ münasibəti adamı Ģübhələndirir. 
29.Qəlbən optimistdir -  yaxĢılığa  inanır. 
30.Adam yolagəlməzdir, tərsdir; belələrinə qəliz adam deyirlər. 
31.Adamlara  tənqidi  yanaĢır  və  onları  mühakimə  edir  (onları  buna 
layiq biləndə). 
32.Adətən  özünü  aparıcı  kimi  yox,  baĢbilən  kimi  aparır:  o,  heç  də 
həmiĢə müstəqil  düĢünməyi və fəaliyyət göstərməyi bacarmır. 
33.Onu  tanıyanların  çoxu    ona  yaxĢı  münasibət  bəsləyirlər,  onu 
sevirlər. 
34.Hərdən  ağla  elə  fikirlər  gəlir  ki,  onları  heç  kimlə  bölüĢmək 
istəmirsən. 
35.Xarici görünüĢü cazibədar olmayan adam.  
36.Adam özünü köməksiz hiss edir, yanında birinin olmasına ehtiyacı 
var. 
37.Qərarı qəbul etdikdən sonra əməl edir. 
38.Müstəqil qərarlar qəbul edir, amma baĢqalarının təsirindən azad ola  
bilmir. 
39.Özünü günahkar hiss edir, hətta bəzən əhəmiyyətsiz bir Ģeyə görə. 
40.Onu əhatə edənlərə qarĢı kin hiss edir.  
41.Hamıdan razıdır. 
42.Yolundan  çıxıb,  özünü  toplayıb  ələ  ala  bilmir,  təĢkil  etməyi 
bacarmır.  

211 
 
43.Özünü əzgin hiss edir; əvvəllər onu həyəcana gətirən hər Ģeyə qarĢı 
birdən laqeydlik yaranır. 
44.Müvazinətlidir, sakitdir. 
45.Hirslənəndə hərdən özündən çıxır. 
46.Çox vaxt özünü incidilmuĢ hesab edir. 
47.Adam  coĢqun,  hövsələsiz,  qaynar  təbiətlidir:  özünü  cilovlaya 
bilmir. 
48.Hərdən qeybət qırır. 
49.Öz hisslərinə etibar etmir: onlar bəzən onu aldadırlar. 
50.Adamın özünün olduğu kimi olmaq çox çətindir. 
51.Onun  üçün  birinci  olan  hisslər  yox,  ağıldır:  hər  hansı  bir  Ģeyi 
etməzdən əvvəl xeyli düĢünür. 
52.BaĢına  gələnləri  öz  tərzinə  uyğun  Ģəkildə  yozur,  gopçuluğa 
meyllidir. Bir sözlə, qəribə adamdır. 
53.Adam insanlara qarĢı səbirlidir və hər birini elə olduğu kimi qəbul 
edir.  
54.Öz problemləri haqqında düĢünməməyə çalıĢır.  
55.Özünü  bir  Ģəxsiyyət  kimi  cazibəli,  görkəmli,  maraqlı  insan  hesab 
edir. 
56.Utancaq insandır, özünü tez itirir. 
57.Onu  hökmən  hərəkətə  gətirmək,  yadina  salmaq  lazımdır  ki, 
gördüyü iĢi axıra çatdırsın.  
58.Qəlbində baĢqalarından üstün olduğunu hiss edir. 
59.Özünü ifadə etdiyi, öz ―Mənini‖, öz individuallığını göstərdiyi bir 
Ģey yoxdur. 
60.Onun haqqında baĢqalarının  nə fikirləĢəcəyindən qorxur. 
61.ġöhrətpərəsdir, müvəffəqiyyət qazanmaq, təriflənmək xoĢuna gəlir: 
onun üçün mühüm olan Ģeylərdə ən yaxĢılar sırasında olmaq istəyir. 
62.Bu adam hal-hazırda çox Ģeyə görə nifrətə layiqdir. 
63.Bu adam iĢgüzardır, enerjilidir, təsəbbüslərlə qaynayır.  
64.Çətinliklər  və  situasiyalar  qarĢısında,  hansıların  ki,  sonu  təhlükəli 
ola bilər, təslim olur. 
65.Özünü sadəcə olaraq kifayət qədər qiymətləndirmir. 
66.Rəhbər təbiətlidir və baĢqalarına təsir edə bilir. 
67.Özünə qarĢı yaxĢı münasibətdədir. 
68.Adam  israrlıdır,  ihadlıdir;  dediyinin  üstündə  durmaq  onun  üçün 
çox vacibdir. 
69.Biri  ilə  münasibətlərinin  korlanmasını  xoĢlamır  (xüsusən    bu 
ziddiyyətlərin aĢkar olmaq təhlükəsi varsa). 
70.Qərarı uzun müddət qəbul edə bilmir,  sonra isə onun doğruluğuna 
Ģübhə edir. 
71.Özünü itirib, hər Ģey dolaĢıb, hər Ģey qarıĢıb. 

212 
 
72.Özündən razıdır. 
73.Bəxti gətirmir. 
74.XoĢagəlimli, özünə qarĢı rəğbət yaradan insandır. 
75.Zahiri cəhətdən o qədər də yaraĢıqlı olmasa da, bir insan kimi, bir 
Ģəxsiyyət kimi xoĢa gələ bilər. 
76.Əks cinsin nümayəndələrinə nifrət edir və onlarla əlaqə yaratmır.  
77.Nə  isə  etmək  lazım  gələndə  onu  qorxu  bürüyür  (birdən  bacara 
bilmərəm, birdən alınmaz). 
78.Qəlbən sakitdir, onu güclü Ģəkildə narahat edə biləcək heç bir Ģey 
yoxdur. 
79.Ġnadla iĢləməyi bacarır. 
80.Böyüdüyünü,  yaĢlandığını  hiss  edir:  həm  özü,  həm  də  onu  əhatə 
edən dünyaya münasibəti dəyiĢir. 
81.Bəzən tamamilə baĢı çıxmadığı Ģeylərdən danıĢır.  
82.HəmiĢə  ancaq düz danıĢır. 
83.TəĢviĢə düĢüb, narahatdır, gərğindir. 
84.Onu  nəsə  eləməyə  məcbur  etmək  üçün  gərək  çox  israr  edəsən,  o 
zaman o, razılaĢar. 
85.Özünə əmin olmadığını hiss edir.  
86.ġərait  çox  vaxt  özünü  müdafiə  etməyə,  ös  hərəkətlərinə  bəraət 
qazandırmağa və əsaslandırmağa məcbur edir. 
87.Adam    baĢqalarına  qarĢı  münasibətdə    güzəĢtə  gedən,  üzüyola, 
mülayimdir.  
88.Adam ağıllı-baĢlıdır, düĢınməyi sevir.  
89.Arabir goplamağı xoĢlayır. 
90.Qəbul  etdiyi  qərarları  elə  həmin  an  dəyiĢdirir;  iradəsizliyinə  görə 
özünə nifrət edir, amma özü ilə bacara bilmir.  
91.Öz gücünə güvənməyə, kiminsə köməyinə ümid olmamağa çalıĢır. 
92.Heç vaxt gecikmir. 
93.Özünü əli-qolu bağlı, daxilən məhkum hiss edir. 
94.BaĢqalarının arasında seçilir. 
95.Çox da etibarlı yoldaĢ deyil, ona hər Ģeydə güvənmək olmaz.  
96.Özündə hər Ģey aydındır, özünü yaxĢı baĢa düĢür. 
97.Ünsiyyətli, açıq  adamdır; insanlarla asanlıqla dil tapmağı  bacarır. 
98.Gücü  və  bacarıqları  həll  etməli  olduğu  məsələlərə  kifayət  qədər 
uygundur;  hər Ģeyin öhdəsindən gələ bilər. 
99.Özünə    qiymət  qoymur:  heç  kəs  onu  ciddi  qəbul  etmir;  ən  yaxĢı 
halda ona təkəbbür göstərirlər, sadəcə  olaraq ona dözürlər. 
100.Fikri  çox  vaxt  əks  cinsin  nümayəndələrinin  yanında  qaldığına 
görə narahatdır. 
101.Özünün  bütün  vərdiĢlərini yaxĢı hesab edir.  
 

213 
 
                                                  Cavablar üçün blank 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 
71 
72 
73 
74 
75 
76 
77 
78 
79 
80 
81 
82 
83 
84 
85 
86 
87 
88 
89 
90 
91 
92 
93 
94 
95 
96 
97 
98 
99 
100 
101 
                              TƏLĠMAT     
                               
Sorğuda  insan, onun həyat tərzi: həyəcanları, düĢüncələri, vərdiĢləri, 
davranıĢ  üslubu  haqqında  mülahizələr  var.  Bunları  həmiĢə  öz  Ģəxsi  həyat 
tərzimizlə  müqayisə edə bilərik. 
Sorğunun növbəti mülahizəsini oxuyandan və ya eĢidəndən sonra onu 
öz  vərdiĢlərunuzlə, öz həyat tərzinizlə müqayisə edin və qiymətləndirin, bu 
mülahizənin  Sizə  hansı  dərəcədə  aid  olduğunu  müəyyən  edin.  Blankda  öz  
cavabınızı  qeyd  etmək  üçün  ―0‖-dan  ―6‖-ya  qədər  rəqəmlərlə  nömrələnmiĢ 
yeddi variant qiymətdən sizin fikrinizcə sizə uyğun olanı seçin. 
 
                                   Cavab Ģkalası 
-―0‖-bunun mənə qətiyyən dəxli yoxdur; 
-―2‖- bunun mənə aid olduğundan Ģübhə edirəm; 
-―3‖-bunları özümə aid etmək üçün qərara gələ bilmirəm; 
-―4‖-bu mənə oxĢayır, amma bundan əmin deyiləm; 
-―5‖-bu mən oxĢayır; 
-―6‖-bu dəqiq mənim haqqımdadır; 
     Seçdiyiniz  cavab  variantını  cavab  blankında  mülahizənin  sıra 
nömrəsinə uyğun olan xanada qeyd edin. 
 
                              Ġnterpretasiya üçün göstəricilər və açar 
Ġnteqral göstəricilər 
―Adaptasiya‖ 
‖Özü qəbul etmə‖ 
A= a: (a+b) 

100% 
S= a: (a+b) 

100% 
―BaĢqalarını qəbul etmək‖ 
‖Emosional  komfort‖ 
L= 1,2 a: (1,2 a+b) 

100% 
E= a: (a+b) 

100% 
―internallıq‖ 
―üstün olma meyli‖ 
Ġ= = a: (a+1,4 b) 

100% 
D = 2 a: (2 a+b) 

100% 

214 
 
                                                            
1 
 
Göstəricilər 
Ifadələrin nömrələri 
normalar 
a 
adaptivlik 
4,  5,  9,  12,  15,  19,  22,  23, 
26,  27,  29,  33,  35,  37,  41, 
44,  47,  51,  53,  55,  61,  63, 
67,  72,  74,  75,  78,  80,  88, 
91, 94, 96, 97, 98 
(68-170) 
68-136 
b 
dezadaptivlik 
2,  6,  7,  13,  16,  18,  25,  28, 
32,  36,  38,  40,  42,  43,  49, 
50,  54,  56,  59,  60,  62,  64, 
69,  71,  73,  76,  77,  83,  84, 
86, 90, 95, 99, 100 
(68-170) 
68-136 
2 
a,b 
Yalançılıq – 
                 + 
34, 45, 81, 89, 
8, 82, 92, 101 
(18-45) 
18-36 
3 
a 
b 
Özü-özünü qavrama 
 
Özü-özünü 
qavramama 
33,  35,  55,  67,  72,  74,  75, 
80, 88, 94, 96 
7, 59, 62, 65, 90, 95, 99 
(22-59) 
22-42 
(14-35) 
14-28 
4 
a  
b 
BaĢqalarını 
qavramaq 
BaĢqalarını 
qavramamaq 
9, 14, 22, 26, 53, 97 
2, 10, 21, 28, 40, 60, 76 
(12-30) 
12-24 
(14-35) 
14-28 
5 
a  
 
b 
Emosional komfort 
 
Emosional 
diskomfort 
23, 29, 30, 41, 44, 47, 78 
 
6, 42, 43, 49, 50, 83, 85 
 (14-35) 
14-28 
(14-35) 
14-28 
6 
a  
 
b 
Daxili nəzarət 
 
Xarici nəzarət 
4, 5, 11, 12, 19, 27, 37, 51, 
63, 68, 79, 91, 98, 13,  
25,  36,  52,  57,  70,  71,  73, 
77 
(26-65) 
26-52 
(18-45) 
18-36 
7 
a  
 
b 
dominantlıq 
 
təsirin altında olmaq 
58, 61, 66 
 
16, 32, 38, 69, 84, 87 
(6-15) 
6-12 
(12-30) 
12-24 
8 
 
Eskapizm 
(problemlərdən 
uzaqlaĢmaq) 
17, 18, 54, 64, 86 
(10-25) 
10-20 
 
Yeniyetmələr  üçün  hər  bir  Ģkala  üzrə  qeyrimüəyyənlik  zonası  və 
nəticələrin  interpretasiyası  haĢiyələrdə  göstərilir,  böyüklər  üçün  isə  - 
haĢiyəsiz. Qeyrimüəyyənlik zonasına qədər olan nəticələr olduqca aĢağı olan 

215 
 
kimi,  həmin zonada ən  yüksək  göstəricidən sonrakı  vəziyyət isə  ən  yüksək 
olanlar sayılır.