Paxtaobod pedagogika kolleji

2

3-ilova
AQLIY HUJUM SAVOLLARI!

1. Tеmuriylar davrida bibliografiya qanday rivoj topgan?
2. Tеmuriylar davrida ilm, fan va madaniyatning rivojlanishi qay yo’sinda bo’lgan.

“Aqliy xujum”ning asosiy qoidalari:

• 
  Ilgari surilgan fikr va g`oyalar tanqid ostiga olinmaydi va baholanmaydi;
  
• 
  Taklif qilinayotgan fikr va g`oyalar qanchalik fantastik va antiqa bo`lmasa ham, uni baholashdan o`zingizni tiying!
  
• 
  Tanqid qilmang – hamma bildirilgan fikrlar bir hilda bebahodir.
  
• 
  Fikr bildirilayotganda bo`lmang!
  
• 
  Maqsad – fikr va g`oyalar sonini ko`paytirish.
  
• 
  Qanchalik ko`p fikr va g`oyalar bildirisa shunchalik yaxshi. Yangi va bebaho fikr va g`oyaning paydo bo`lishi extimoli paydo bo`ladi.
  
• 
  Agar fikrlar qaytarilsa asabiylashmang va hayron bo`lmang.
  
• 
  Xayollar “to`zg`ishiga” ijozat bering
  
• 
  Bu muammo faqatgina ma’lum metodlar yordamidagina hal bo`lishi mumkin, deb o`ylamang.
  
• 
  Fikrlar “xujumi”ni o`tkazish vaqti aniqlanadi va unga qat’iy rioya qilinishi shart.
  
• 
  Berilgan savolga qisqacha (1-2 so`zdan iborat) javob beriladi.
  

4-ilova

Ko’rsatkichlar	5	4	3	2	Jami 5
“Aqliy xujum” metodidagi faolliklari.	Faol ishtiroki	Nofaol	Qisman	Umuman ishtirok etmadi

5-ilova

YANGI MASHG’ULOTNING SLAYDLI TAQDIMOTI



Tazkira oʻrta asrlar nasrining muhim janrlaridan hisoblanadi. Tazkira soʻzi arab tilidan olingan boʻ­lib, zikr etmoq, eslamoq maʼnolarini anglatadi. Ammo taz­kira mualliflari oʻz asarlarida adiblar nomini eslash bilan cheklanmasdan ularning tarjimai holi boʻyicha muhim maʼlu­motlar berganlar, ularning asarlaridan namunalar keltirgan­lar. Boshqacha qilib aytganda, tazkiralar oʻrta asrlarda adabiyot tarixi vazifasini oʻtagan. Shunisi ham diqqatga sazovorki, ay­rim hollarda shoirlar, yozuvchilarga oid maʼlumotlar, ularning asarlari namunalari faqatgina tazkiralarda saqlanib qolgan va ular yagona manba boʻlib xizmat qiladi.





Tazkiralarning yana bir muhim jihati shundan iboratki, ularda adabiy hayot, adabiy doiralar faoliyati maʼlum davr va oʻlka miqyosida umumlashtirilgan shaklda beriladi, bu esa, ke­yin­gi avlodlar uchun oʻrta asrlardagi adabiy jarayonni oʻrga­nish­da katta qulaylik tugʻdiradi. Afgʻoniston dariyzabon adabiyoti tarixi uchun ham tazkiralarning ahamiyati juda katta.





Afgʻoniston dariyzabon adiblari haqidagi maʼlumotlar mamlakatdan tashqarida bitilgan tazkiralarda ham oʻz ifodasini topgani haqida yuqorida aytib oʻtgan edik. Shunday tazkiralar Afgʻonistonning oʻzida ham yozilgani shubhasizdir. Ularning koʻp­chiligi kam tadqiq etilgan yoki umuman oʻrganilmagan. Hanuz­gacha topilmagan va ilmiy muomilaga kiritilmagan tazkiralar ham boʻlishi ehtimoldan xoli emas. Baxtli tasodif tufayli Badaxshon adabiy adabiy hayotiga oid yozilgan tazkiralar bundan mustasnodir. Ulardan birinchisi Munhammad Ismoilxon Nozim Badaxshiyning 1805 — 1810 yillar orasida yozib tugatgan „Tazki­raye Nozim“ („Nozim tazkirasi“) asaridir.





„Nozim tazkirasi“ faqat Badaxshonda emas, balki Afgʻoniston­ning Balx viloyati, Eron va Buxoro xonligi hududida yashab ijod etgan adiblarga oid maʼlumotlarni ham qamrab oladi. XIX asr boshida yozilgan bu tazkirada Eron va Buxoro shoirlari haqidagi maʼlumotlarning kiritilishi bu davrda koʻrsatilgan hududlardagi adabiy doiralar oʻzaro aloqada boʻlganini koʻrsatadi.





Muhammad Ibrohim Ahqar 1845 yilda yozib tugatgan tazkira­si „Takmilat ur-riyoz“ („Bogʻlarga qoʻshimcha“) da dastlab sheʼriyat pay­do boʻlganidan beri arab va fors tillarida ijod etgan buyuk shoir­lar haqida maʼlumot bergan, undan keyin esa, Badaxshon adiblari boʻyicha batafsil maʼlumot keltirgan. Muallif oʻz asarini Badax­shon hokimi Yusufalixonga bagʻishlagani eʼtiborga olinsa, bu tazkira ham shu oʻlkada yozilgan, deb taxmin qilish mumkin.
Badaxshonda yaratilgan tazkiralardan yana biri Mir Yorbek­xon qalamiga mansub „Laʼli Badaxshon“ („Badaxshon laʼli“) asari boʻlib, muallif uni 1873 yilda yozgan. Tazkira tugallan­magan, unda boshqa adabiy faktlar bilan birga Badaxshon adib­lari haqida ham muhim maʼlumotlar keltirilgan.