Sportva harakatli o’yinlar o’qitish metodikasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

39 
III BOB STOL TENNISINI O’YIN TAKTIKASI
O’yin taktikasi 
Stol tennisida о’yin taktikasi deb, aniq ritm va suratdagi zarbalar seriyasini 
maqsadli qo’llash, shuningdek, aniq sharoitlarda raqibning zarbalariga qarshi 
psixologik uslublarini qo’llashm tushunmoq lozim. Texnika bilan taktika o’rtasida 
yaqin bogiiqlik mavjud. Qandaydir texnik uslubni qo’llash o’z-o’zidan taktik rejada 
ko’rib chiqiladi. Asosiy texnik elementlar, kombinatsiyalar, ya’ni sharga qator 
zarbalar berishdan iborat. Demak, uslublar qancha ko’p bo’lsa, ular yaxshi bajarilsa, 
o’ylangan kombinatsiyalarni bajarish shuncha oson bo’ladi. 
Tennischining taktik tayyorgarlik darajasi uning texnik mahoratiga, o’yindagi 
holatni baholay olish tezligiga, voqealar rivojini oldindan ko’ra olishiga bogliq. 
Zamonaviy tennisning eng kuchli vakillari texnik harakatlarning kamroq 
bo’lishini ma’qul ko’radilar va ularni avtomatizm darajasiga olib boradilar. Bu esa 
o’yinnmg borishiga va alohida harakatlarning paydo bolishiga qarab, bir lahzada 
taktik qarorni qabul qilish va uni amalga oshirish imkonim beradi. Stol tennisida 
boshqa sport turlarida bo’lgani kabi bir nechta taktik usullar mavjud. Yakka va 
juftlik o’yinlar taktikasi bir-biridan farqlanadi. Quyida taktik usullar bilan tanishib 
chiqamiz. 
Yakka o’yin taktikasi 
Tennischi hali о’yin boshlamasdan turib, raqibining о’yin va psixologik 
o’ziga xosliklarini aniq tasavvur qilishi lozim. Taxnik rejani tuzayotganda, 
quyidagilarni hisobga olish kerak: 
❖
raqib asosiy zarbalarini qanday zonalardan va qay tarzda beradi; 
❖
raqib yuqori sur’atga qanchalar chidamli va u o’zgarganda qanchalar 
tez moslasha oladi; 
❖
raqibning o’yiniga moslasha olish va taktikasini unga o’tkaza olish 
mahorati; 
❖
raqibning jismoniy tayyorgarlik darajasini zarbalar kuchini, siljishlar 
tezligini, chidamliligini, shar uzatishdagi dastlabki holatini hisobga 
olish lozim. 

---

40 
Shar uzatayotgan paytda boshlang’ich holatni bilish juda muhim. Raketka 
qandayligi ham о’yin taktikasiga ta’sir qiladi. Qattiq rezinali raketkani raqib bilan 
o’ynaganda kuchli aylanish bilan uzatishlarning effekti ham har-xil tezlikdagi 
uzatishlar va sharning uchishiga qaraganda yana raketka ushlagan qo’lning aldamchi 
holati ham kuzatiladi. 
Hujum qilayotganning hujum qilayotganga taktikasi 
Ko’pincha hujumchilar stoldagi tennischilar o’z taktikasini nakat zarbalar va 
shar spinlarda tanlashadi. Bir tomonlama davomli zarbalarni qo’llovchi raqiblarga 
qarshi zarbalarni uzuniga va aylanishi bo’yicha almashtirib turgan ma’qul, 2 
tomonlama tez hujumlar raqibga qarshi har zarbadan yuqori aylanishni kuzatish va 
kelayotgan shar stolga sakrayotgandan so’ng stol chetiga chiqayotgan paytda, kuchli 
silkinishga va shu bilan birga kuchli yakunlovchi zarba va shar spinni amalga 
oshirishga imkoniyat beradi. 
Hujumchilar puxta o’yinni o’tkazuvchi raqibga nisbatan asosan quyidagi 
taktik kombinatsiyalar qo’llaniladi: 
❖
uzatilgan Shardan keyin raqib tomondan ko’tarilgan sharni tutib olish 
zarurligi; 
❖
xisob olish uchun yo’naltirilgan top-spinga nakat usulda shar uzatish; 
❖
raqib xato qilganda xisob yutib olish; 
❖
raqibdan holat yaratuvchi qisqa uzatishdan foydalanish; 
❖
aylanma uzatishlarni yuqori va yon uzatishlarni qabul qilib kuchli 

---

41 
hujumga o’ta olish; 
❖
zaruriy raqibdan oldin sharni uzatish zo’rg’a sharni qabul qilish. 
Bunday hollarda kombinatsiyalar raqib harakatlariga bog’liq bo’ladi. Xisobni 
yutib olish hujum qilayotgan o’yinchining xatosi bilan himoyalanuvchiga qulay 
sharoit yaratish oqibatida yuz beradi. Himoyalanuvchi o’yinchi o’zining kuchli 
hujumkor zarbasini, odatda, bir-ikki martagina amalga oshiradi. Bu raqibning zarba 
qabul qilishini qiyinlashtiradi. Bunday holatda quyidagi kombinatsiyalar 
qo’llanilishi lozim: 
❖
qisqa shar uzatish; 
❖
undan keyin hujumkor zarba. 
Himoyalanib o’ynaydigan o’yinchilarga bu yagona hujumkor kombinatsiya. 
Uning foydaliligi kutilmaganligida. Uni kamdan-kam hollarda va o’yinning hal 
qiluvchi davrida qo’llaydilar. 
o'inchining stol oldidagi holati. 
O’rta zonadan sharni qaytarayotganda, yakunlayotgan qisqartirilgan shar 
oshirilishiga hujumkor zarba berish. Bu sharni balanddan uzatgan hujumkor 
o’yinchining xatosidan 
foydalanish hisobiga bo’ladi. Bunday holda 
himoyalanuvchining zarbasi yakunlovchi kuchga ega bo’lishi lozim. 
Raqib stolining chap tomoniga pastlanib yunaltirilgan zarbalar seriyadan 
keyin qarama-qarshi tomonga kuchli pastga aylantirilib beriladi. Kombinatsiyaning 
maqsadi-hujumkor o’yinchini sodda ko’ringan zarba bilan xato qilishga majbur 
etish. Buning uchun shar salgina yuqori ko’tariladi, bu raqibning ziyrakligini 
o’tmaslashtiradi, natijada u pastga burilgan zarbaning kuchini to’g’ri baholay 
olmaydi. 
Agar hujum kelayotgan o’yinchi yomon siljiyotgan bo’lsa, uni qaysidir 

---

42 
tomonga joylashtirishga majbur qilish va sharni tezda bo’sh qolgan tomonga 
yuborish kerak. 
Ikki tomonlama tezkor hujumchi raqibga qarshi har bir zarba bilan Sharning 
yanada yuqori aylanishini oshirishi lozim va kelayotgan shar stol sahnidan chetga 
chiqa boshlaganida raketkani siltash imkoniyati tug’iladi. Bu bilan kuchni 
yakunlovchi zarba berish yoki top - spin imkoniyati ham paydo bo’ladi. 
Hujumkor uslubdagi raqib o’yinida, asosan, quyidagi taktik kombinatsiyalar 
qo’llaniladi: 
❖
sharni uzatish, undan keyin raqibning yuqoridan yuborgan zarbasini 
kutib olish; 
❖
bevosita xisob yutib olishga yunaltirilgan top - spin yoki burama zarba 
qo’llangan shar uzatish; 
❖
raqibning noo’rin o’yinidan so’ng berilgan bir nechta zarba bilan xisob 
yutib olish; 
❖
raqibning shar uzatishini qisqa zarba bilan kutib olish va yutuqli holatni 
yuzaga keltirish. Bunday zarbalarni qo’llash o’yinchiga katta taktik 
imkoniyatlarni beradi; 
❖
raqibning shar uzatishini aylantirib, yuqori yoki yon zarba bilan qabul 
qilish, keyin esa kuchli elementga o’tish. 
❖
Majburan 
(raqibning kuchli shar uzatishidan keyin)
sust shar qabul 
qilish. Bundan keyin raqib kuchli elementni qo’llaydi. Unga quyidagi 
variantlardan birini qo’llash maqsadga muvofiq: 
❖
qaytarish va sharni tanaga yoki qabul qilish noqulay bo’lgan erga 
yo’naltirish; 
❖
buraltirilgan«»; 
❖
kuchli pastki burama zarbani yaratish va sharni zarba berish noqulay 
bo’lgan erga yunaltirish, bu bilan raqibni xato qilishga majbur etish; 
❖
o’rta zonada kuchli element bilan qaytarma zarba berish.