Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   50

1.1.2.  T
ə
hsil sistemind
ə
 psixoloji xidm
ə
tin 
ə
sas prinsipl
ə
ri 
 
 
T
ə
hsil    sistemind
ə
 
çalışan  psixoloqun  işi  müə
yy
ə
n  prinsipl
ə
r 

  onun  
f
ə
aliyy
əti  üçün  zəruri  olan  bir  sıra  başlıca  tə
l
ə
bl
ər  üzə
rind
ə
  qurulur.  H
ə
min  
prinsipl
ər ümumi və
 
xüsusi olaraq iki qrupa ayrılır. Bu prinsiplə
rd
ə
n  biri  f
ə
rdi 
yanaşmadır.
 
Psixoloqun  işi  formalaşmaqda  olan  şə
xsiyy
ə
tin  f
ə
rdi 
xüsisiyyə
tl
ərinin  aşkara  çıxarılmasına,  onun  fərdi  inkişafı    və
 
korreksiyası 
üsullarının   axtarışına, tə
lim  v
ə
 
davranışda  onun  üzləşdiyi  fə
rdi  probleml
ə
rin 
v
ə
 
çə
tinlkil
ərin  aradan  qaldırılmasına  yönəlmişdir. 
Psixoloqun  pedaqoqlar 
v
ə
  valideyinl
ə
rl
ə
 
ə
lbir  f
ə
aliyy
ə
ti   
adlanan  ikinci  mühüm  prinsip
   
uşağın 
inkişafı, tə
limi v
ə
 t
ə
rbiy
ə
sind
ə
 
marağı və
 
payı olan hə
r bir subyektin 

 ail
ə
nin 
v
ə
 
pedaqoji  kollektivin  ü
mumi  pedaqoji  m
ə
qs
ə

ətrafında  birləşmə
sini    - 
c
ə
miyy
ə
tin  layiqli  v
ə
t
əndaşının formalaşması istiqamə
tind
ə
  birg
ə
    f
ə
aliyy
ə
tini 
n
ə
z
ə
rd
ə
  tutur.    Praktik  psixoloqun  f
ə
aliyy
ə
tini  t
ə
nziml
ə
y
ə

üçüncü  prinsip
  
psixoloqun  hüquq  və
    v
ə
zif
ə
l
ərinin    gözlə
nilm
ə
si  adlan
ır  ki,    bunlar    da 
―Tə
hsil sistemind
ə
 psixoloji xidm
ət haqqında  Əsasnamə‖nin ―Psixoloji xidmə

işçisinin hüquq və
 v
ə
zif
ə
l
əri‖ adlanan IV bölmə
sind
ə
 
konkret şə
kild
ə
 
öz ə
ksini 
tapmışdır. 
 
T
ə
hsil sistemind
ə
 psixoloji xidm
ə
tin 
ümumi prinsiplə
ri 
aşağıdakılardı

 

 
16 
 
 

  Sistemlilik- psixoloji xidm
ət işində
 
diaqnostik, inkişafetdirici
- korreksiya, 
profilaktik, konsultativ v
ə
 maarifl
ə
ndirm
ənin tamlığı.
 

  Elmilik
–müayinə
l
ərin  keçirilmə
sind
ə
 
sınaqdan  çıxarılmış,  etibarlı 
metodikalardan  istifad
ə.  Psixoloji  informasiyanın  anal
itik  t
əhlili  üçün 
riyazi 
statistikadan 
istifad
ə

psixoloji 
v
ə
 
sosioloji 
prosesl
ə
rin 
modell
əşdirilmə
si. 

  M
ə
xfilik-  sosial-psixoloji  xarakterli  m
ə
lumatlardan  korrekt  istifad
ə
nin 
z
əruriliyi.Bütün  növ  işlərin  uşağın  və
  ya  onun  valideyninin 
razılığı  ilə
 
keçirilməsi.  Uşaq  haqqında  şəxsi  informasiyanın  yayılmasının 
yolverilm
ə
zliyi; 

 
Müvafiqlik
-  xidm
ə
tin  m
ə
qs
ə
d  v
ə
  v
ə
zif
ə
l
ə
rinin  t
ə
hsill
ə
ndirici  prosesin 
imkan v
ə
 t
ə
l
əbatlarına uyğunluğu;
 

  S
əriştə
lilik- 
mütə
x
əssisin işində
 
peşəkarlıq və
 m
ə
har
ə
t; 

  Komplekslilik  v
ə
 
çoxvaria
tivlik-xidm
ə
tin  t
əhsil  müəssisinin  bütün 
sah
ə
l
ə
rin
ə
 m
ə
qs
ədyönəlmiş tə
sird
ə
 
olması;
 

  S
ə
m
ə
r
ə
lilik-diaqnostik,  analitik-qiym
ə
tl
əndirici,  inkişafetdirici
-korreksiya 
texnolojiyalarından istifadə
nin n
ə
tic
ə
l
ə
rind
ə
 s
ə
m
ə
r
ə
liliyi n
ə
z
ə
rd
ə
 tutur; 

 
Asanlıq
- 
şagirdlər,  müə
lliml
ə
r  v
ə
  valideyinl
ər  üçün  anlaşıqlı  və
  asan 
tövsiyə
l
ərin hazırlanması;
 
Qeyd    olunan    fundamental   
ə
h
ə
miyy
ətli  ümumi  prinsiplə
rl
ə
 
yanaşı, 
praktik  psixoloqun    f
ə
aliyy
əti  müə
yy
ə
n    t
əşkilati    xarakterli  xüsusi 
prinsipl
ə
rin  d
ə
  n
ə
z
ə
r
ə
  
alınmasını  tə
l
ə
b  edir. Bunlardan biri  psixoloqun 
iş  metod  və
  
formalarının çoxcə
h
ə
tliliyi prinsipidir. Bu prinsip psixoloqun  
praktik    f
ə
aliyy
ə
tind
ə
  r
ə
ngar
əng  iş  formalarının    seçilmə
sinin    z
ə
ruriliyini,  
peşəkarlığın  geniş  olmasını,  dar ixtisaslaşmadan və
  birt
ə
r
ə
fli  
yanaşmadan 
uzaq  olmağı,  xaos,  sistemsizlik, moda aludəliyi,  peşə
  t
ə
k
əbbürlüyü  kimi  
halların  yolverilmə
zliyini n
ə
z
ə
rd
ə
 tutur. 
 
Praktik    psixoloqun    f
ə
aliyy
ə
tin
ə
   
yönə
ldici    istiqam
ə
t    ver
ə
n    prinsipl
ə

sırasında 
m
ə
n
əviyyatlılıq  prinsipi
 
xüsusilə
  m
ühümdür.  Psixoloq  öz 

 
17 
 
 
f
ə
aliyy
ə
tind
ə
    n
ə
sih
ətçilikdə
n,   
ə
xlaqi  ibar
əbazlıqdan    mümkün    qə
d
ə

qaçmalı,  ə
xlaq  m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
ri    il
ə
 
bağlı  problemlə
rin  h
ə
llind
ə
     
―qızıl  orta‖nı 
tapmağı    bacarmalıdır. 
Varislik  prinsipi 
psixoloqu    bir  mütə
x
ə
ssis  kimi 
t
əcrübə
d
ə
n  faydal
anmaqla  mühafizəkarlıqdan    qaçmağa,    yeni  pedaqoji 
texnologiyalar  v
ə
 
innovasiyaların  mə
ntiqini  m
ə
nims
ə
m
ə
y
ə
 
yönə
lir.  Praktik 
m
ə
kt
əb  psixoloqunun    işində
   
mühüm  prinsiplə
rd
ən  biri  kimi    göstə
ril
ə

özünüaktuallaşdırma   prinsipi
  
xüsusi sə
ciyy
ə
  
daşıyır. Bu prinsip inkişafın  
daxili    m
ə
nb
ə
yini    axtarmaqla,    psixoloqu    daxili  passivliy
ə
   
qarşı  fə
ali 
müqavimət  göstə
rm
ə
y
ə
 
yönə
ltm
ə
kl
ə
 
yanaşı,    işdə
   
özünü    ―hə
lak    etm
ək‖ 
meylind
ə
n  d
ə
 
uzaq  olmağa  sə
sl
ə
yir.  
 
Peşə
  
ə
m
əkdaşlığı  prinsipi
   praktik psixoloqu bir pe
şə
 
icmasının üzvü  
kimi  (assossiasiya, c
ə
miyy
ə
t  v
ə
  
s.) peşə
 
qurumuna  qoşulmağa, burada fə
al 
mövqe    qazanmağa,  öz    peşə
sin
ə
   
uyğun    ə
d
əbiyyatları    oxumağa,  təcrübə
 
mübadiləsi  aparmağa,  qabaqcıl  təcrübə
d
ən    faydalanmağa  və
  s. 
istiqam
ə
tl
ə
ndirir. 
 
D
ə
qiqlik
,  ağıllı    və
   
düşünülmüş    kompromissə
   
hazır    olmaq,    işdə
  
üstün    sahə
l
əri    ayırd    etmə
yi    bacarmaq,    nikbinlik,    emosional    xarakterli  
münasibə
tl
ə
rd
ə
n  uzaq  olmaq,  eyforiyaya uymamaq  v
ə
  s.  kimi  prinsipl
ə
rin  
d
ə
    n
ə
z
ə
r
ə
   
alınması  praktik  psixoloqun  yaradıcı xarakterli  işində
   
uğurlu  
n
ə
tic
ə
l
ə
rrin
ə
  
ə
ld
ə
  edilm
ə
sin
ə
  
yardım  etmiş  olur. 
 
 
1.1.3. T
ə
hsil   sistemind
ə
 praktik psixoloji xidm
ə
tin  
ə
sas 
istiqam
ə
tl
ə
ri 
 
 
T
ə
hsild
ə
  psixoloji xidm
ət bütün tə
hsil  sisteminin  sad
ə
c
ə
 olaraq vacib 
hiss
ə
si  deyil,  o  h
ə
m  d
ə
  elmi,  t
ə
tbiqi,  praktik  v
ə
  t
əşkilati  istiqamə
tl
ə
rin 
bütövlüyünü  nə
z
ə
rd
ə
  tutan  inteqral  hadis
ədir.  Bunlarla  yanaşı  tə
hsil 
sistemind
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin  elmi,  aktual  v
ə
  perspektiv  olamaqla  3 
ə
sas 
istiqam
ə
ti  f
ə
rql
ə
ndirilir.  Elmi    istiqam
ə
t    t
ə
hsil    sistemind
ə
  elmi  c
ə
h
ə
td
ə
n  

 
18 
 
 
əsaslandırılmış    psixoloji  xidmət  konsepsiyasının  yaradılmasını,  tə
lim    v
ə
  
t
ə
rbiy
ə
 
müə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
 
psixoloqun    funksiyaları    və
 
mövqeyinin  müə
yy
ə

edilm
əsini,  praktik  psixoloqun  texnologiyasının  və
  z
əruri  avadanlıqlar 
kompleks
inin işlənib hazırlanmasını nə
z
ə
rd
ə
 
tutur. Bu texnologiya şə
xsiyy
ə
tin 
inkişafı  və
 
formalaşmasının  elmi  tə
dqiqatlar 
əsasında  ə
ld
ə
 
edilmiş  tə
lim  v
ə
 
t
ə
rbiy
ə
 
göstə
ricil
ə
rin
ə
   
əsaslanmalıdır.  Təhsil  müə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
  praktik 
psixoloqlar  konkret  bir  problemin  h
ə
lli  il
ə
 
bağlı  uşaqlarla,  sinif  kollektivi  ilə

müə
lliml
ə
r  v
ə
    valideyinl
ə
rl
ə
 
işlə
yirl
ər. Onlar heç də
 t
ə
hsild
ə
  psixoloji  xidm
ə
ti 
üçün yeni proqram və
 
metodların işlənib hazırlanması,psixi  qanunauyğunluq
-
ların tə
dqiqi v
ə
  s. il
ə
 m
əşğul olmurlar.  Praktik psixoloq  üçün  bu  materialları  
elm t
ə
qdim edir. Praktik psixoloq  elmin verdiyi bu nailiyy
ə
tl
ə
rd
ən peşəkarlıqla  
faydalanmağı  və
 
onlardan  öz  işində
  t
ətbiqi  yönümündə
  istifad
ə
  etm
ə
yi 
bacarmalıdır.  Praktik  psixoloq    uşaqların  psixi,  şə
xsi  v
ə
  f
ərdi  inkişafına

m
ə
kt
ə
b  t
ə
hsilinin  sonunda  m
əzunların  həyati  özünütə
yinetm
əsi,  müstə
qil 
hayata  s
ə
rb
ə
st    daxil  ola  bilm
əsi  üçün  maksimum  təsir  göstə
rm
ə
yi 
bacarmalıdır. 
 
 
Psixoloji  xidm
ə
t  sistemli  konkret  bir  f
ə
aliyy
ə
t  sah
ə
sidir.  Onun  h
ə
yata 
keçirilmə
si aktual v
ə
 perspektiv olmaqla iki 
ə
sas istiqam
ə
t
ə
 
əsaslanır. 
 
Aktual  istiqam
ə
t   
çərçivə
sind
ə
   
uşaqların  tə
limi  v
ə
  t
ə
rbiy
əsi  işində
ki 
konkret çə
tinlikl
ə
r, dav
ranışdakı pozuntular, münasibə
tl
ə
r sistemind
ə
 yaranan  
ünsiyyət  çə
tinlikl
ə
ri  il
ə
 
bağlı  tə
xir
əsalınmaz  problemlə
r  v
ə
  v
ə
zif
ə
l
ər  müzakirə
 
edilir v
ə
 h
ə
ll olunur.  
Perspektiv    istiqam
ə
t 
çərçivə
sind
ə
 
uşağın  fərdi  xüsisiyyə
tl
ə
rinin 
n
ə
z
ə
r
ə
 
alınması    ilə
   
bağlı  proqnozlaşdırıcı  proqramlar,  onun  ahə
ngdar 
inkişafı,  yaradıcı həyata  psixoloji hazırlığı üçün konkret proqramlar hazırlanır 
v
ə
    h
əyata  keçirilir.    Bu    isə
 
öz  növbə
sind
ə
   
hamının    və
    h
ə
r    bir    k
ə
sin  
inkişafı    üçün  əlverişli    psixoloji    şəraitin      yaradılması    zə
minind
ə
  
mümkündür.
 

 
19 
 
 
 
Adları qeyd  olunan  aktual  və
  perspektiv  istiqam
ə
tl
ə
rin  h
ər  biri  sıx  
şə
kild
ə
   
ə
laq
ə
lidir    v
ə
    biri-birin
ə
    t
əsir    göstə
rir.  Lakin    psixoloji    xidm
ə

sisteminin  qarşısında  duran mə
qs
ə
d    v
ə
    v
ə
zif
ə
l
ər  baxımından perspektiv 
istiqam
ət  daha  önə
mlidir.  Burada 
ən  mühüm    cə
h
ə
t    praktik  psixoloq 
t
ə
r
ə
find
ən    uşağa  münasibə
td
ə
  ilk  v
ə
    son    m
ə
qs
ə
dl
ə
ri    bir-biri  il
ə
 
düzgün 
uzlaşdırmaqdan ibarə
tdir. 
 
Praktik    psixoloq    uşaqla    qarşılıqlı    münasibə
tinin  ilk    m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
  
onun   sistematik  m
ə
kt
ə
b  t
ə
limin
ə
  
hazırlığı  və
ziyy
ətini  müə
yy
ə
nl
əşdirir. Bu  
v
ə
zif
ə
nin    yerin
ə
    yetirilm
əsi    üçün    hal
-
hazırda
   
praktik    psixoloqlar    üçün  
xeyli kompleks  müayinə
 
(diaqnostika) proqramları və
 
metodikaları vardır. Bu 
metodikalardan    düzgün    istifadə
    etm
ə
kl
ə
  psixoloq  h
ər  bir  uşağın  tə
limi  v
ə
  
t
ə
rbiy
əsi  üçün    optimal    tə
sir  vasit
ə
l
ərinin    müə
yy
ə
nl
əşdirilmə
sin
ə
    nail    ola 
bil
ə
r. 
 
M
ə
kt
əb psixoloqunun uşaqla qarşılıqlı  münasibə
tinin son m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
m
ə
qs
ə
d  onun  h
ə
yati 
özünütə
yinetm
ə
y
ə,  peşəseçmə
y
ə
,  istiqam
ə
tl
ə
n-
dirm
ə
kd
ə
n, 
şə
xsi v
ə
 
sosial yetkinliyini  müə
yy
ə
nl
əşdirmə
kd
ə
n ibar
ə
tdir. H
ə
yati 
özünütə
yinetm
ə
 
böyük  mə
kt
ə
b  y
aşı  dövründə
  meydana  g
ə
ldiyin
ə
 
görə
,  bu 
prosesd
ə
 
psixoloji  hazırlıq  praktik  psixoloqdan  aşağıdakı  cə
h
ə
tl
ə
ri  n
ə
z
ə
r
ə
 
almağı tə
l
ə
b edir.  
a)  m
ə
kt
ə
blil
ə
rd
ə
 
yüksə
k s
ə
viyy
ə
d
ə
 
psixoloji strukturların, hər şeydə

ə
vv
ə

özünüdə
rketm
ənin formalaşdırılması;
 
b) 
şə
xsiyy
ə
tin  daxili    z
ə
nginliyini,  m
əzmunca  dolğunluğunu  tə
min  ed
ə

t
ə
l
əbatların  formalaşma  sə
viyy
ə
sini;  m
ə
n
əvi  yönəlişliklə
rin,  zaman 
perspektivl
ə
ri  v
ə
  d
ə
y
ə
rl
ə
r
ə
 
yönəlişliklə
rin  s
ə
viyy
əsinin  müə
yy
ə
nl
əş
-
dirilm
ə
si; 
c)  h
ər bir böyük mə
kt
əblinin öz qabiliyyə
tl
ə
ri v
ə
 maraqlar
ını də
rk etm
ə
sin
ə
 
v
ə
 bunun  n
ə
tic
ə
si kimi onun f
ə
rdiyy
ə
tinin t
əşəkkülünə
 nail olmaq.  
Praktik    psixoloqun  işgüzar    fə
aliyy
ətinin    önə
mli    istiqam
ə
tl
ə
rd
ə
n    biri  
psixoprofilaktikadır. Onun  başlıca  və
zif
əsi  uşağın  normal intellektual  və
 

 
20 
 
 
m
ə
n
əvi inkişafın
a   
ə
ng
ə
l    yaradan,    l
ə
ngidici    t
ə
sir
ə
  malik    amill
əri  vaxtında 
aşkara çıxarmaq  və
  
aradan  qaldırmaqdan  ibarə
tdir. Bu  m
ə
s
ə
l
ə
  il
ə
  m
əşğul  
olan    psixoloji    xidm
ət  işçisi  kimi  praktik  mə
kt
əb  psixoloqu  öz    fə
aliyy
ə
tind
ə
  
uşaqların    psixi  inkişaf    qanunauyğunluqlarından    irə
li    g
ə
l
ə
n    bilikl
ə
r
ə
,    ilk  
növbə
d
ə
    psixologiya    v
ə
   
tibbin  hüdudlarında  yerləşə
n      patopsixologiya  
v
ə
  defektologiya  elml
ə
rinin  t
ə
qdim  etdiyi  praktik  bilikl
ə
r
ə
  istinad  edir. 
 
T
ə
hsil    sistemind
ə
    psoxoloji    xidm
ə
tin    yerin
ə
  yetirdiyi  praktik 
v
ə
zif
ə
l
ə
rd
ən    biri  pedaqoji    prosesin    birbaşa  iştirakşıları    olan    uşaqlara, 
müə
lliml
ə
r
ə
,  valideynl
ə
r
ə
    v
ə
    t
əhsil    müə
ssis
ə
l
ə
ri    r
ə
hb
ə
rl
ə
rin
ə
  praktik 
t
ə
sird
ə
n  ibar
ə
tdir. Bu  t
əsirin  gedişində
  psixoloq  qeyd  olunan  subyektl
ə
r
ə
  
t
ə
lim    v
ə
    t
ə
rbiy
ənin  gedişində
   
birbaşa  kömək  göstərmiş  olur. Bu  halda  
praktik  psixoloq  pedaqoq,  psixoterapevt,  m
ə
sl
ə
h
ətçi və
 korrektor  rolunda  
çıxış  edir.  
 
Müasir  tibb  elmi bir  çox    xə
st
ə
likl
ərin,  xüsusilə
   
ürə
k-damar,  m
ə
d
ə
-
bağırsaq  tipli  
x
ə
st
ə
likl
ə
rin psixogen  m
ənşəli  olduğunu  sübuta  yetirmişdir. 
Bu    eynil
ə
   
insanın    psixologiyası,    davranışı    və
   
münasibə
tl
ə
r    sistemind
ə
 
birbaşa    tə
siri    olan  endokrin    sistem
ə
    d
ə
    aiddir.  Bu    sah
ə
d
ə
   
praktik    iş  
aparan    psixoloq  bu    tipli    x
ə
st
ə
likl
ərin    yaranması    və
    k
ə
skinl
əşmə
si  
haqqında  xə
b
ərdarlıq  edir, insanların  psixologiyası  və
  
davranışına  xüsusi  
metodlarla  t
əsir  edir,  üzvi  reyaksiyalarl
a  
bağlı  xə
st
ə
likl
ər haqqında konkret 
tövsiyyə
l
ə
r verm
ə
kl
ə

onların   müalicəsi  üçün  ə
lveri
şli  imkan  yaratmış  olur.  
 
 
T
ə
hsil  sisteminin idar
ə
etm
ə
 
strukturlarının işçilə
ri idar
ə
etm
ə
  sah
ə
sind
ə
  
adamlara,  qrup    v
ə
    kollektivl
ə
r
ə
    r
ə
hb
ə
rlikd
ə
   
psixoloji    kömə
y
ə
  ehtiyac  
duyurlar. Ona  görə
  d
ə
,  t
ə
hsild
ə
  idar
ə
etm
ə
   
strukturunun  işçilə
ri    idar
ə
etm
ə
 
psixologiyası,  insanların  qarşılıqlı  münasibə
tl
ərinin    psixologiyası,    habelə
  
qrup    f
ə
aliyy
ə
tinin    s
ə
m
ə
r
əliliyini  şə
rtl
ə
ndir
ə
n    amill
ər    haqqında    zə
ruri  
psixoloji  bilikl
ə
r
ə
  
malik olmalıdırlar
.  T
ə
lim  v
ə
  t
ə
rbiy
ə
  
işi  ilə
  m
əşğul  olan 
h
ə
r    bir   
yaşlı    adamın    uşaqların    inkişafı    və
   
onların    idarə
   
olunması  
haqqında    biliklə
r
ə
   
sahib    olması    onun    fə
aliyy
ə
tinin  s
ə
m
ə
r
ə
liliyin
ə
    stimul   

 
21 
 
 
yaradan   amill
ə
rd
ə
n  biridir. Bu  bilikl
ə
r  ixtisas  v
ə
  
peşə
  
hazırlığı  sistemində
 
ali  pedaqoji  t
ə
hsil  
müə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
   z
ə
ruri  minimum  h
ə
cmind
ə
  verils
ə
  d
ə

zaman  keçdikcə
  bu  bilikl
ərin  çoxu  qismə
n  v
ə
  
ya  tam  şə
kild
ə
 
köhnə
lir, 
daim  yenil
əşmə
y
ə,  tamamlanmağa  ehtiyac  duyur.  Psixoloji  xidmə
t  bu  v
ə
  
ya  dig
ər  pedaqoqun bütün  pedaqoji  fə
aliyy
əti  dövründə
  
mövcud  biliklə
rin  
korreksiyası  funksiyasını  da  yerinə
  yetirir. 
 
T
əhsil  müə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
 
çalışan  psixoloq  digə
r  bilik  sah
ə
l
ə
rinin  
nümayə
nd
ə
l
ə
ri  -  pedaqoqlar,  defektoloqlar,  sosioloqlar,  h
ə
kiml
ər,    hüquqşü
-
naslarla  birlikd
ə
   
uşaqların  taleyi  ilə
  
bağlı  olan  müxtə
lif  v
ə
zif
ə
l
ə
rin  yerin
ə
 
yetirilm
ə
sind
ə
 
iştirak  edir.    Bu    və
zif
ə
l
ər    sırasında    ilk    növbə
d
ə
 
öz  
yaşıdlarından  ə
h
ə
miyy
ətli  şə
kild
ə
  f
ə
rql
ə
n
ən,  xüsusi  diqqət, qayğı
, spesifik  
münasibə
t  t
ə
l
ə
b  ed
ən   uşaqlarla  iş  p
rosesind
ə
    
pedaqoji  işin  qeyri
-adi  
forma  v
ə
  
metodlarından  istifadə
  
olunmasının  zəruriliyi   ön  palnda  durur. 
Burada  söhbə
t h
ər şeydə
n  
ə
vv
əl  öz  inkişafı  baxımından həmyaşıdlarından 
gerid
ə
    qalan    v
ə
   
istedadlı    uşaqlardan  gedir.  Birinci    qr
upa    aid    edil
ə
n  
uşaqların    tə
limi    v
ə
    t
ə
rbiy
ə
sind
ə
     
onların    imkanlarına    uyğun    yüngül,  
çə
tinlik    d
ə
r
ə
c
əsi  aşağı  olan  öyrədici  proqramlar,  ikinci  qrup  üçün  isə
,  
ə
ksin
ə, adi  uşaqlardan  fərqli  olaraq  daha  mürə
kk
əb, dolğun  proqramların  
t
ə
tbiqi  t
ə
l
ə
b  olunur.  M
ə
qs
ədyönlü  hazırlanmış belə
 
proqramlar ilk növbə
d
ə
 
ilkin  pedaqoji-
psixoloji    ekspertizadan    keçirilməli,    müxtə
lif    ixtisasdan    olan  
mütə
x
əsis      pedaqoqların    rə
yl
ə
ri   
əsasında    qiymə
tl
ə
ndirilm
əli,    müvafiq  
kateqoriyalardan    ola
n    uşaqların    optimal  inkişfının  tə
min  edilm
ə
si 
baxımından    yararlığı    müə
yy
ə
nl
əşdirilmə
lidir.  Bu    zaman    bel
ə
    bir    c
ə
h
ə
t  
xüsusilə
    diqq
ə
t    m
ə
rk
ə
zind
ə
   
saxlanılmalıdır    ki,  öz    inkişafında    geridə
  
qalan,    fiziki    v
ə
    psixi    c
ə
h
ə
td
ə
n    z
əif    olan    uşaqlar
   
üçün    hazırlanmış  
yüngülləşdirilmiş  tə
lim  v
ə
  t
ə
rbiy
ə
  
proqramları onların  normal  uşaqlardan  
gerid
ə
   
qalmasının    daha    da    də
rinl
əşmə
sin
ə
    g
ətirib    çıxarmasın.  Əksinə
,  
bel
ə
   
proqramlar    inkişafetdirici  mə
zmuna    malik    olm
alı,  geridə
    qalan  
uşaqların    sürətli    inkişafını    tə
min    etm
əli,  psixoloji    baxımdan    adi    normal  

 
22 
 
 
uşaqlarla   onlar   arasındakı   fə
rql
ərin     azaldılmasına   xidmə
t    etm
ə
lidir.  Bu  
cür    asan,    lakin  sürətli    inkişafetdirici    proqramların  hazırlanması  istedadlı 
uşaqlar üçün  mürə
kk
əb  inkişafetdirici  proqramalrın  hazırlanmasından  xeyli 
çə
tindir.Ona 
görə
 d
ə
, praktik psixoloqun f
ə
aliyy
ə
tind
ə
 
psixi inkişaf baxımından  
gerid
ə
  qalan,  l
ə
ngim
ə
 
halları  müşahidə
 
olunan  uşaqlarla  işə
 
yaşıdlarını 
üstə
l
ə
y
ən  uşaqlara  nə
z
ə
r
ən    daha   çox  vaxtın  ayrılması    zə
rur
əti    yaranmış  
olur.  
 
B
ə
z
ən    uşaqlarla    iş    prosesində
 
onların    gə
l
ə
c
ə
k    taleyi    il
ə
   
birbaşa  
ə
laq
ə
si  olan  probleml
ər  yaranır.  Uşağın  pedaqoji
-
psixoloji    baxımdan 
ə
v
ə
zl
ə
nm
əsi  mümkün  olmayan  ciddi əqli  qüsurları tibbi
-psixoloji  ekspertiza 
il
ə
    t
ə
sdiql
ə
ndikd
ə
 
onun  kütlə
vi    m
ə
kt
ə
bd
ə
  t
ə
hsilini    davam    etm
ə
si  v
ə
  ya  
onun  mümkünsüzlüyü  ilə
   
bağlı mə
s
ə
l
ə
l
ə
rin    h
ə
lli    z
ə
rur
əti  meydana çıxır. 
Bel
ə
   
hallarda    praktik    psixoloqun    üzə
rin
ə
   
daha    böyük    mə
suliyy
ə
t,  
obyektiv  q
ə
rar  q
ə
bul  etm
ə
k  m
ə
suliyy
əti  düşür. O, uşaq  haqqında  ixtisaslı  
v
ə
  m
ə
suliyy
ə
tli ekspert  r
ə
yi  verm
ə
li, onun  g
ə
l
ə
c
ək  taleyi  üçün  pedaqoq,  
h
əkim,  defektoloq, hüqüqşünas  və
 b. il
ə
  birg
ə
 bu  m
ə
siliyy
əti  bölüşmə
lidir. 
 
Psixoloji  xidm
ət  mürə
kk
əb, çoxsə
viyy
ə
li  struktura  malikdir. O,  t
ə
hsil  
sistemini    yuxarıdan    aşağıya    doğru  –
  T
ə
hsil  Nazirliyind
ən    başlamış, 
m
ə
kt
ə
b
ə
q
ə
d
ər    müə
ssis
ə
l
ə
rd
ə
    v
ə
    m
ə
kt
ə
bd
ə
   
mövcud    olan    uşaq   
qruplarınadək    bütün    pillə
l
ə
ri   
ə
hat
ə
    edir.  Bu    m
ə
qs
ə
dl
ə
   
bir    çox    xarici  
ölkə
l
ə
rin  t
ə
hsil    nazirlikl
ə
rind
ə
  v
ə
   
baş    idarə
l
ə
rd
ə
   
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin