O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

VIII-bob. TURISTLARGA EKSKURSIYA XIZMATI KO‘RSATISH 
 
8.1. Turistlar ekskursiya xizmati ko‘rsatish asoslari 
8.2. Ekskursiyaning turizmga bog’liqligi 
8.3. Turistlarning ekskursiya qilishdan maqsadi 
 
8.1. Turistlar ekskursiya xizmati ko‘rsatish asoslari 
 
Turistik xizmatlar tarkibiga ekskursiyalar, poxodlar ham kiradi.
O‘zbekiston Respublikasining "Turizm to‘g‘risida"gi qonunida: "ekskursiya 
faoliyati - turistik faoliyatning tarixiy yodgorliklar, diqqatga sazovor joylar va 
boshqa ob’yektlar bilan tanishtirish maqsadida oldindan tuzilgan yo‘nalishlar 
bo‘yicha ekskursiya yetakchisi (gid) hamrohligidagi 24 soatdan oshmaydigan 
ekskursiyalarni tashkil etishga doir qismi",- deyilgan.
15
Gid haqida esa: "gid (ekskursiya yetakchisi) - tur qatnashchilariga turistik 
xizmatlar ko‘rsatish shartnomasi doirasida ekskursiya - axborot, tashkiliy 
yo‘sindagi xizmatlar va malakali yordam ko‘rsatuvchi jismoniy shaxs",-deyiladi.
Ekskursiya (excursion) - turistga va ekskursant (bir kunlik ziyoratchi)ga taklif 
qilinishi mumkin. Ekskursiya turistik xizmat bo‘lib, turistning estetik, ruhiy, 
boxabarlik va boshqa qiziquvchanlik ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi. 
Ekskursiya mobaynida qatnashuvchilar olamni anglash, tabiat mo‘jizalarini, tarixiy 
obidalarini ko‘rishi, shahar va bog‘larda bo‘lish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 
Birinchi Rossiya ekskursiya olib boruvchisi Pyotr I hisoblanadi. U xorijlik
mehmonlarni Sankt-Peterburg bo‘ylab olib yurib, qurilishlarni ko‘rsatar va 
o‘zining muvaffaqiyatlari bilan maqtanishni yoqtirar edi. Ekskursiyaning o‘ziga 
xos shartlari ham bor: tematika (mavzu), rejalashtirilgan yo‘nalish (marshrut), 
15
O‘zbеkiston Rеspublikasining “Turizm to‘g‘risidagi” qonuni. Xalq so‘zi / 1999 yil 20 avgust.

---

75 
ma’lum muddatga oldindan tayyorlangan matn va tabiiyki, ishtirokchilarning, 
ya’ni ekskursantlarning bo‘lishi. Ekskursiyaning funksional ahamiyati - dam olish 
va madaniy saviyaning oshishi, muloqot. Ko‘ngil ochishning uslublari va xillari 
chegarasiz darajada ko‘p, negaki ular tashkilotchilarning fantaziyalariga bog‘liq‘. 
Ko‘ngil ochish mashg‘ulotlarining 110 ga yaqin eng mashhur va ko‘zga ko‘ringan 
turlari mavjud. Texnika rivojlanishi va o‘yingohlarning tashkilotchilari fantaziyasi 
bilan yangidan - yangi dam olish imkoniyatlari ko‘paymoqda. 
Har kimning ta’bi xar hil, ba’zi bir turistlar Parijdagi tarixiy muzey 
eksponatlarini ko‘rish uchun Luvrni ko‘rishni xoxlasa, ko‘pchiligi “Yevro Disney” 
- Uolt Disneyning kashfiyotlarini tomosha qilishni yoqtiradi. Juda ko‘p markazlar, 
hiyobonlar atraksionlar bilan to‘la. Bular, arg’imchoqlar, qiyshiq oynalarning 
kulgu xonalari, uchish joylari. Misol uchun, Disney bog’ining tematik davomi 
bo‘lgan kosmik uchishlarni boshqarish pulti shaklida jihozlangan bolalarning 
elektron o‘yinlari uchun butun bir zalni ajratilgan "Disney Magik" Amerikada esa 
otlarda yurish, har xil fantastik, mexanik va elektron ko‘rinishdagi tomoshalardir. 
Hozirgi kunda yuqori darajaga erishgan kruiz, “Disney Magik” kruiz laynerini 
keltirish mumkin. Atraksionlar tizimida bolalarning avtomat o‘yinlari katta o‘rin 
tutadi, kattalar uchun esa yanada jiddiyroq o‘yin sanoatining yangi kategoriyasiga 
oid ko‘ngil ochish mashg‘ulotlari ma’quldir. Ular billiard, karta, ruletka va 
boshqalardir.
O‘yin biznesi ko‘ngil ochish tizimida alohida o‘rin tutadi. Las-Vegas dunyoda 
o‘yinlar biznesining poytaxti hisoblanadi. Cho‘l o‘rtasidagi kichkina shaharcha yer 
yuzini o‘zining o‘yingohlari bilan lol qoldirgan. Aynan, Las-Vegasda dunyoning 
eng katta 13 ta mehmonxonasi qurilgan. O‘yin zallari bir vaqtning o‘zida 1000 ta 
stolni o‘z bag‘riga oladi, minglab turistlar bu yerda o‘z omadlarini sinab ko‘rishga 
kelishadi.