Orta Aziyanıń klimat resursları Joba: kirisiw I bap. Orayliq aziyaǵa kirisiw

1.3. Geosiyasiy hám ekonomikalıq áhmiyeti
Oraylıq Aziya óziniń strategiyalıq jaylasıwı, bay tábiyiy resursları hám jáhándıń iri mámleketleri ortasındaǵı kópir roli sebepli zárúrli Geosiyasiy hám ekonomikalıq áhmiyetke iye. Onıń Geosiyasiy hám ekonomikalıq áhmiyetiniń bir neshe tiykarǵı sebepleri:
1. Energiya resursları :
Oraylıq Aziya energiya resurslarına, atap aytqanda, neft hám tábiyiy gazge bay. Kazaxstan, Turkmenistan hám Ózbekstan sıyaqlı mámleketlikler úlken rezervlarga iye. Bul resurslar global energiya qawipsizligi ushın zárúrli hám global energiya sawdasında qımbatlı aktivler bolıp tabıladı.
2. Geosiyasiy strategiyalıq jaylasıwı :
Oraylıq Aziya Aziya, Evropa hám Jaqın Shıǵıstıń kóshe kesispesinde jaylasqan. Ol Kitay, Rossiya, Afganistan, Iran hám xalıq aralıq siyasattiń basqa zárúrli oyınshıları menen shegara qatar. Bul strategiyalıq jaylasıw onı kúsh hám tásirdi prognoz qılıw ushın zárúrli regionǵa aylantıradı.
3. Transport hám sawda jolları :
Oraylıq Aziyada Shıǵıs hám Batıstı baylanıstırǵan áyyemgi Jipek jolı sıyaqlı zárúrli qurǵaqlıqtaǵı transport jolları jaylasqan. Regiondıń tavarlar hám energiya resursları ushın tranzit otıw jayı retindegi poziciyasi xalıq aralıq sawda hám kommerciyada sheshiwshi rol oynaydı.
4. Qawipsizlik hám turaqlılıq :
Oraylıq Aziya turaqlılıǵın hám qawipsizligi dúnyanı uwayımǵa salıp qoyıp atır. Bul terrorizm, náshebent elementlar sawdası hám diniy ekstremizm sıyaqlı quramalı qawipsizlik máseleleri ámeldegi region bolıp tabıladı. Oraylıq Aziyada turaqlılıqtı támiyinlew waqıyalar hám biyqararlıqtıń qońsılas regionlarǵa tarqalıwınıń aldın alıwda zárúrli áhmiyetke iye.
5. Suw resursları :
Oraylıq Aziyada iri dáryalar, atap aytqanda, Amudarya hám Sirdarya bar. Bul dáryalar suwǵarıw, dıyxanshılıq hám insan tutınıwı ushın zárúr bolıp tabıladı. Suw resurslarini basqarıw hám transchegaraviy suw dawların sheshiw tiykarǵı uwayım esaplanadı, sebebi suw bar ekenligindegi ózgerisler regionlıq turaqlılıq hám sheriklikke tásir etiwi múmkin.
6. Taw kenshilik hám paydalı qazilmalar:
Oraylıq Aziya mineral resurslarǵa, atap aytqanda, altın, uran hám túrli kemde-kem ushraytuǵın jer elementlerine bay. Bul resurslar ekonomikalıq áhmiyetke iye hám xalıq aralıq investitsiyalardı tartadı.
7. Jipek jolınıń tikleniwi:
Oraylıq Aziya áyyemgi Jipek jolı sawda jolların janlandırıwǵa umtılıp atırǵan Kitay basshılıǵındaǵı “Bir qamar hám jol” ǵayratınıń oraylıq bólegi bolıp tabıladı. Bir qamar hám jol dıń tiykarǵı komponenti retinde Oraylıq Aziya infratuzilmasini, atap aytqanda avtomobil hám temirjol tarmaqların rawajlandırıw regionlıq hám global sawdanı rawajlandırıw ushın zárúrli áhmiyetke iye.
8. Ekonomikalıq rawajlanıw hám investitsiya múmkinshilikleri:
Oraylıq Aziya mámleketleri ekonomikalıq rawajlanıwdı qollap-quwatlaw ushın shet el qarjı hám serikliklerdi aktiv izlep atır. Regiondıń rawajlanıw hám diversifikatsiya qılıw potencialı xalıq aralıq biznes hám investorlar ushın múmkinshilikler jaratadı.
9. Materiallıq -tariyxıy áhmiyeti:
Oraylıq Aziya bay materiallıq hám tariyxıy miyraslarǵa iye, atap aytqanda, Jipek jolı miyrasları, islam dininiń tarqalıwı, túrli imperiyalar tásiri. Bul materiallıq baylanıslar hám tariyxıy baylanıslar onıń regionlıq hám xalıq aralıq munasábetlerdegi áhmiyetine úles qosadı.

10. Regionlıq hám global diplomatiya:

Oraylıq Aziya iri mámleketlikler, atap aytqanda, Kitay, Rossiya, AQSH hám Evropa mámleketleri ortasında diplomatiya hám sheriklik ushın oray bolıp tabıladı. Ol jaǵdayda regionlıq qawipsizlik hám rawajlanıw máselelerine arnalǵan xalıq aralıq shólkemler hám sammitler ótkeriledi.
Juwmaq etip aytqanda, Oraylıq Aziyanıń Geosiyasiy hám ekonomikalıq áhmiyeti onıń qımbatlı resurslariniń kópligi, transport orayı retindegi ornı, strategiyalıq jaylasıwı, xalıq aralıq sawda hám sheriklikti rawajlandırıw múmkinshilikleri menen baylanıslı. Regiondıń turaqlılıǵın hám rawajlanıwı tekǵana onıń jaqın qońsılasların, bálki keńlew jáhán jámiyetshiligin da qızıqtiradi.