O‘quv mashg‘ulotning o‘qitish texnologiyasi modeli

1-ilova

“Insert” texnikasining qoidasi:

1. 
   Matnni o‘qib chiqing.
   
2. 
   Olingan ma’lumotlarni diqqat bilan o‘rganib, sohalarga ajrating. Qalam bilan har bir qatorga quyidagi belgilarni qo‘yib chiqing:
   

V – bilaman;
+ – yangi ma’lumot;
– – bilganlarimga zid;
? – meni o‘ylantirmoqda


2 -ilova


BBB texnikasining qoidasi.

1. 
   “Insert” texnikasidan foydalanilgan holda matnni o‘qib chiqing.
   
2. 
   Olingan ma’lumotlarni individual sohalarga ajrating. Qalam bilan qo‘yilgan belgilar asosida BBB jadvalini to‘ldiring
   

1-o‘quv topshiriq
BBB jadvali

	Mavzu savollari	Bilaman	Bilishni istayman	Bilib oldim
1	2	3	4	5
1.	Qarshilik
2.	Kuchlanish
3.	Tok kuchi
4.	Quvvat
5.	Ish
6.	O’lchov asboblari

3-ilova


Blits- so‘rov savollari.

1. 
   Kirgofning 1-qonuni?
   
2. 
   1-qonun sxemasi?
   
3. 
   Kirgofning 2-qonuni?
   
4. 
   Kirgofning 2-qonuni sxemasi
   

14-Mavzu. Murakkab o'zgarmas tok zanjirlarini kontur toklar uslubida hisoblash

Reja:

1. Kirxgofning birinchi qonuni

2. Kirxgofning birinchi qonunini izohlovchi sxema

3. Kirxgofning ikkinchi qonuni

4. Kirxgofning ikkinchi qonunini izohlovchi sxema

Ishning maqsadi: EYUK manbai va rezistorlardan tashkil topgan
elektr zanjir konturlarida kuchlanishni o„zgartirish yo„li bilan Kirxgofning ikkinchi qonunini tajribada isbotlash.

Umumiy ma’lumotlar:

EYUK manbaiga ega konturni tadqiq etish Hisoblash qismi

Kirxgofnig ikkinchi qonuniga asosan elektr zanjiri konturidagi passiv elementlar (rezistorlar)dagi kuchlanish pasayishlari yig„indisi shu konturdagi EYUKlarning algebraik yig„indisiga teng. Shunga asosan, 2.1-rasmda keltirilgan sxema uchun quyidagilarni yozish mumkin:

E2 = U_R1 + U_R2 + U_R3
(2.1)

Om qonuni asosida 2.1-rasmda keltirilgan sxemadagi R1, R2 va R3 rezistorlardagi kuchlanish pasayishlarini hisoblang.

_I R1 R2


^UR1 ^UR2

E2

R3 _UR3

2.1-rasm. Rezistorlardagi kuchlanish pasayishlarini hisoblash

Hisoblash uchun berilganlar: R1=0,2kOm, R2=2kOm vaR3=10kOm.

Hisoblash uchun formulalar:

^UR1 ^UR2
^UR3
= I · R1 = E1
R1 + R2 + R3
= I · R2 = E1
R1 + R2 + R3
= I · R3 = E1
R1 + R2 + R3
· R1 (V)

· R2 (V)

· R3 (V)

Hisoblashlarni kuchlanish manbaining ikkita qiymati, ya‟ni E2=5V
va E2=10V uchun bajarish.
Hisoblash natijalarini 2.1- va 2.2-jadvallarga kiriting.


E2=5V 2.1-jadval

UR1,(V)	UR2,(V)	UR3,(V)

E2=10V 2.2-jadval

UR1,(V)	UR2,(V)	UR3,(V)

Olingan natijalarni (1) formulaga qo„ying va hisoblar to„g„ri bajarilganligiga ishonch hosil qiling.

Tajriba qismi

Tajriba qismida PV1 va PV2 voltmetrlar yordamida 2.1-rasmda keltirilgan sxemadagi kontur elementlaridagi kuchlanishlarni hisoblang.
O„lchashlar ketma-ketligi 2.2-rasmdagi sxemada keltirilgan.
R1 R2
_E2 R3

1. 
   E2 manba kuchlanishini o„rnatish
   

_E2 R3

2. 
   U_R1ni hisoblash
   

_E2 R3

4. 
   U_R2 ni hisoblash
   

R1 R2

E2

4. 
   U_R3 ni hisoblash
   

2.2-rasm. O‘lchashlarning prinsipial sxemalari


O„lchashlar ketma-ketligi:

• 
  PV1 voltmetrni manba E2 ga ulang (2.2, a-rasm) va chiqish kuchlanishini rostlash ruchkasi yordamida E2=5V (1-jadval) yoki E2=10V (2.2-jadval) qilib o„rnating;
  
• 
  so„ngra PV2 voltmetr yordamida navbatma-navbat R1 (2.2, b-rasm), R2 (2.2, d-rasm) va R3 (2.2, e-rasm) rezistorlarga ulang, voltmetrko„rsatmalarini 2.1- va 2.2-jadvallarga kiriting.
  

O„lchash natijalarini 2.3- va 2.4-jadvallarga kiriting.
E2=5V 2.3-jdval

UR1,(V)	UR2,(V)	UR3,(V)

E2=10V 2.4-jadval

UR1,(V)	UR2,(V)	UR3,(V)

O„lchashlarda olingan natijalarni (2.1) formulaga qo„yib Kirxgofning 2-qonuni to„g„riligiga ishonch hosil qiling.

EYUK manbai bo‘lmagan konturni tadqiq etish Hisoblash qismi

Kirxgofning ikkinchi qonuni umumiy holda quyidagicha ifodalanadi: konturdagi elektr zanjirlarning shahobchalaridagi kuchlanishlarning algebraik yig„indisi nolga teng:



^∑ U = 0
(2.2)
Bu formulani tasdiqlash uchun, faqat rezistorlardan tashkil topgan va EYUK manbai bo„lmagan konturni tadqiq etamiz. 2.3-rasmda keltirilgan sxema R1, R2, R3 va R4 rezistorlardan tashkil topgan kontur, bunday kontur hisoblanadi.

E2

2.3-rasm. Rezistorlardagi kuchlanish pasayishlarini hisoblash
Om qonuniga 2.3-rasmda keltirilgan R1, R2, R3 va R4 rezistorlardagi kuchlanish pasayishlarini hisoblang.
Hisoblash uchun berilganlar: R1=0,8kOm, R2=1kOm, R3=5kOm va R4=10kOm.
Hisoblash uchun formulalar:

^UR1 ^UR2 ^UR3
^UR4
= I₁

= I₁

= I₂

= I₂

· R1 = E1
R1 + R2
· R2 = E1
R1 + R2
· R3 = E1
R3 + R4
· R4 = E1
R3 + R4

· R1 (V)

· R2 (V)

· R3 (V)

· R4 (V)

Hisoblashlarni kuchlanish manbaining ikkita qiymati, ya‟ni E2=5V va E2=10V uchun bajarish.

Hisoblash natijalarini 2.5- va 2.6-jadvallarga kiriting.


E2=5V 2.5-jadval

UR1, (V)	UR2, (V)	UR3, (V)	UR4, (V)

E2=10V 2.6-jadval

UR1, (V)	UR2, (V)	UR3, (V)	UR4, (V)

Olingan natijalarni (2.2) formulaga qo„ying va hisoblar to„g„ri bajarilganligiga ishonch hosil qiling.

Formulaga U_R kuchlanish qiymatini o„rnatishda, konturdan o„tishda rezistordan o„tayotgan tok o„tish yo„nalishiga mos kelishini hisobga oling, demak U_R kuchlanish qiymati «+» ishora bilan yoziladi. Masalan, 2.3-rasmdagi R3 va R4 rezistorlardan o„tayotgan tok konturdan o„tish yo„nalishi bilan mos keladi, shuning uchun (2.2) formuladagi U_R3 va U_R4 kuchlanishlar «+» ishora bilan yoziladi. R1 va R2 rezistorlardan

o„tayotgan tok konturdan o„tish yo„nalishiga teskari yo„nalgan, shuning uchun (2.2) formuladagi U_R1 va U_R2 kuchlanishlar «–» ishora bilan yoziladi. Shunday qilib (2.2) formula quyidagi ko„rinishga keladi:


^∑ U = −U_R1− U_R2+ U_R3 + U_R4 (2.3)

Tajriba qismi

Tajriba qismida PV1 va PV2 voltmetrlar yordamida 2.2-rasmda keltirilgan sxemadagi kontur elementlaridagi kuchlanishlarni hisoblang.
O„lchashlar ketma-ketligi 2.4-rasmdagi sxemada keltirilgan.

E2

1. 
   E2 manba kuchlanishini o„rnatish
   

E2

2. 
   U_R1ni hisoblash
   

E2

4. 
   U_R2 ni hisoblash
   

E2

4. 
   U_R3ni hisoblash
   

E2

j) U_R4ni hisoblash

2.4-rasm. O‘lchashlarning prinsipial sxemalari
O„lchash natijalarini 2.7- va 2.8-jadvallarga kiriting.
E2=5V 2.7-jadval

UR1, (V)	UR2, (V)	UR3, (V)	UR4, (V)

E2=10V 2.8-jadval

UR1, (V)	UR2, (V)	UR3, (V)	UR4, (V)

Olingan natijalarni (2.3) formulaga qo„ying va Kirxgofning 2-qonuni to„g„riligiga ishonch hosil qiling.

Hisobot mazmuni:

1. 
   o„lchash sxemalari;
   
2. 
   olingan bog„liqliklar jadvallari va grafiklari;
   
3. 
   o„lchash va hisob natijalarining tahlili.
   

Nazorat savollari

5. 
   Kirxgofning birinchi qonunini tushuntiring.
   
6. 
   Kirxgofning birinchi qonunini izohlovchi sxemani keltiring va hisoblang.
   
7. 
   Kirxgofning ikkinchi qonunini tushuntiring.
   
8. 
   Kirxgofning ikkinchi qonunini izohlovchi sxemani keltiring va hisoblang.