Ondokuzmayis üNøversøtesø sosyal b

II.1.5.
østismar 
 
østismar,  ebeveynlerin  ya  da  çocu÷un  bakımından  sorumlu  kiúilerin,  çocu÷un 
fiziksel,  duygusal  ya  da  cinsel  açıdan  çeúitli  zararlar  görmelerine  yol  açan 
davranıúlarıdır (Mangalcı 2002: 7). 
 
Newberger  ve  arkadaúlarına  göre  çocuk  istismarı,  ‘Çocu÷un  bulundu÷u  tehdit 
edici  ev  ortamındaki  durumdan  kaynaklanan  bir  hastalıktır  (Akt.  Özdemir  1989: 
18).  

 
16 
Çocu÷un  temel  gereksinimlerinin  sa÷lanması  herhangi  bir  nedenle  kesintiye 
u÷radı÷ında  ya da karúılanmaz duruma geldi÷inde çocuk istismarından söz edilir 
(Erden 2002: 69-73). Dubowitz ve Bennett (2007)’e göre çocuk istismarı, fiziksel 
suiistimal  ve  ihmali  içerir  ve  tüm  kültürlerde  ve  ülkelerde  olur.  Çocuk  istismarı 
genellikle  birçok  risk  faktörü  (örne÷in  parental  depresyon,  stres  ve  sosyal 
izolasyon) arasındaki etkileúimden kaynaklanır (2007: 91-99).  
 
Çocuk  istismarı,  eriúkinlikteki  zayıf  fiziksel  sa÷lıkla  iliúkilendirilmektedir,  fakat 
çocuk ihmali ve aile problemleri ile eriúkin ruhsal hastalıklarına kadarki süreçleri 
içeren  çocukluk ça÷ı stresleri hakkında henüz çok az úey bilinmektedir (Thomas 
ve di÷erleri 2008: 40-49). 
 
østismar  gören  çocuklar  sonraki  istismarlar  için  yüksek  risk  taúır.  Hindley  ve 
arkadaúlarının  2006  yılında  yaptıkları  bir  araútırma  önceden  istismar  görmüú 
çocukların,  önceden  istismar  görmemiú  çocuklardan  altı  kat  daha  fazla  tekrar 
istismar  görme  ihtimaline  sahip  olduklarını  ortaya  çıkarmıútır.  Araútırmaya  göre 
tekrar  riski  istismarın  ardından  hemen  sonra  en  yüksek  düzeydeydi  (30  gün 
içinde) ve ondan sonra hafiflemekteydi (2006: 744-752).  
 
østismar; fiziksel, duygusal ve cinsel istismar olarak üçe ayrılmaktadır. 
 
 
II.1.5.1.Fiziksel 
østismar 
 
Çocuk  ihmal  ve  istismarı  kapsamlı  bir  olgu  olmasına  karúın  çocu÷a  yönelik 
istismar  kapsamında  fiziksel  istismar  ön  plana  çıkmaktadır.  Aral  ve  Gürsoy 
(1997) yaptıkları çalıúmada çocukların % 65.72’sinin anne ya da babası tarafından 
fiziksel istismar edildiklerini belirlemiútir (2001: 2).  
 
UNICEF  fiziksel  istismarı,  kazara  olmayan  yasaklanmıú,  çocu÷a  acı  veren, 
geliúme  ve  iúlevselli÷inde  sürekli  zarara  yol  açabilecek  úiddet  hareketlerinin 
yapılması olarak tanımlamıútır (Kars 1994: 6). 
 

 
17 
Yaralanmalar,  rastlantısal  olgular  olmayıp,  ayırt  edilebilen  risk  etkenleri  ile 
belirlenen  öngörülebilir  biçimlerde  oluúurlar  (Çetin  ve  di÷erleri  2008:  127). 
Dubowitz fiziksel istismarın tespitinin hekimin çürük, ısırık izleri, darbeler, kemik 
kırıkları  veya  baú  veya  karın  travmaları  gibi  úüpheli  yaralanmaları  fark  etme 
yetene÷ine ba÷lı oldu÷unu ifade etmektedir (Dubowitz ve Bennett 2007: 91-99). 
 
Fiziksel istismar hafif, orta ya da ciddi olabilir. Hafif dereceli çocuk istismarında 
fiziksel  olarak  úiddet  uygulanır  ancak  çocukta  herhangi  bir  yaralanma  oluúmaz. 
Orta dereceli fiziksel istismarda çocu÷a uygulanan úiddet sonucunda herhangi bir 
iúlev kaybına neden olmayacak düzeyde yaralanma oluúur. Ciddi derecede fiziksel 
istismarda  uygulanan  úiddet  sonucunda  çocu÷un  vücudunda  iúlev  kaybı  olur. 
ù
iddetin  bir  kez  uygulanması  bile  ciddi  istismar  sayılır.  Orta  dereceli  fiziksel 
istismar süreklilik gösteriyorsa bazen bu istismar da ciddi derecede istismar olarak 
kabul edilebilir. 
 
Çocuk  istismarı  için  çevreye,  istismarcı  kiúiye  ve  istismar  edilen  çocu÷a  iliúkin 
bugün bütün dünyaca kabul edilen bazı risk etmenleri vardır. 
 
 
•  østismar Edilen Çocu÷a øliúkin Risk Etmenleri: 
 
Prematüre ya da düúük do÷um a÷ırlıklı bebek olmak, sık do÷um aralı÷ı (18 aydan 
az),  istenmeyen  gebeliklerden  do÷ma,  kardeúinin  de  istismar  edilmiú  olması, 
bedensel  ya  da  zihinsel  özürlü  olmak,  kronik  hastalı÷ı  olmak,  hiperaktivite  ve 
dikkat eksikli÷i olması. 
 
 
•  Çevreye øliúkin Risk Etmenleri: 
 
Sa÷lık,  beslenme  ve  temizlik  bakımından  toplum  ve  devlet  deste÷inin  az  oldu÷u 
bölgede yaúamak, imar ve iskan yapılmamıú bölgelerde (gecekondu vb.) yaúamak, 
düúük sosyoekonomik düzeyde olmak, ev içi úiddet varlı÷ı. 
 

 
18 
•  østismarcı Kiúiye øliúkin Risk Etmenleri: 
 
Geçmiúte  baúkaları  tarafından  istismara  u÷ramıú  olmak,  etkin  anne  babalı÷ı 
bilmemek,  alkol,  ilaç  gibi  madde  ba÷ımlısı  olmak,  çok  genç  yaúta  anne  baba 
olmak, psikolojik sorunları olmak, tek ebeveyn olmak, maddi sıkıntı, iúsizlik gibi 
sorunları olmak, istismar etmeye yatkın kiúilik. 
 
Fiziksel  istismar  bir  tokat,  yumruk,  itip  kakma,  tekme,  sarsma  gibi  herhangi  bir 
alet  kullanmadan  gerçekleútirilebilece÷i  gibi  kemer,  kayıú,  tava,  ütü,  sıcak  su, 
koroziv maddeler gibi çeúitli nesnelerin kullanımı da söz konusu olabilir. (Kutsal 
2004:  4-5).  Son  yıllarda  çocuk  ölümlerine  neden  olan  farklı  fiziksel  istismar 
türleri  üzerinde  de  durulmaktadır.  Hamilelik  sırasında  annenin  aúırı  alkol  ve 
uyuúturucu  kullanması,  çocukların  kasti  olarak  öldürülmeleri,  yakılmaları  ve 
zehirlenmeleri gibi olaylar bu konu çerçevesinde ele alınmaktadır. 
 
Organik nedeni olmayan büyüme yetersizli÷i ile istismar arasında bir iliúki oldu÷u 
kanıtlanmıútır. Fiziksel istismara u÷ramıú çocuklardan oluúan örneklem grubunda 
yüksek  oranda  büyüme  gerili÷i  oldu÷u  ortaya  konmuútur.  Büyüme  gerili÷inin 
fiziksel istismarın baúlamasından önce ortaya çıktı÷ı durumlarda, bunun öneminin 
fark  edilmesi  gerekli  önlemlerin  alınmasına  sa÷layabilir.  ‘Organik  nedeni 
olmayan  büyüme  gerili÷i  ve  çocuk  istismarı’  düúüncesi  Oates  ve  Hufton  (1977) 
tarafından  geliútirilmiútir.  Bu  araútırmacılar,  organik  nedeni  olmayan  büyüme 
gerili÷i  tanısı  ile  1967-1970  yılları  arasında  bir  Avustralya  hastanesine  getirilen 
30  çocuk  üzerinde  yaptıkları  izleme  çalıúmasında,  1975  yılına  gelinmeden  bu 
çocuklardan ikisinin istismar sonucu öldü÷ünü ve en az üçünün ciddi bir biçimde 
hasar  gördü÷ünü  ortaya  koymuúlardır.  Geri  kalanlar,  tıbbi  sorun  göstermemekle 
birlikte,  baúkalarının  örne÷in  ö÷retmenlerinin  gözünde  hızla  problem  çocuk 
olmuúlardır.  Bunun  nedeni,  ‘zihinsel  ve  sözel  geliúim  yetersizli÷i’  olarak 
belirlenmiútir (Akt. Konanç, Gürkaynak ve Egemen 1991: 41).     
 
Ayrıca,  para  kazanmaları  amacıyla  beden  ve  ruh  sa÷lıklarına  zarar  verecek, 
geliúimlerini  engelleyecek  iúlerde  çalıútırılan  çocuklar  da  fiziksel  istismar  içinde 
incelenmektedir (Tercan 1995: 23-24). 

 
19 
Fiziksel istismara u÷rayan çocuklar yumuúak baúlı, uysal, utangaç, içine kapanık, 
pasif  iletiúim  kuramayan  çocuklar  olabilece÷i  gibi;  sinirli,  aúırı  hareketli, 
saldırgan,  etrafındaki  eúyalara  ve  insanlara  zarar  veren,  yıkıcı  çocuklar  da 
olabilirler. 
 
Frischolz  (1985),  Lewis  (1991)  ve  Wilbut  (1985)’a  göre,  sık  sık  ve  úiddetli  bir 
ú
ekilde 
fiziksel 
istismara 
u÷rayan 
çocuklar 
kendilerine 
yapılanları 
hatırlamayabilirler. 
 
Fiziksel  istismara  u÷rayan  küçük  çocuklar  ço÷u  zaman  kendilerine  yapılan  kötü 
muameleyi  yaptıkları  yaramazlıklar  sonucu  hak  ettiklerini  düúünürler.  Hatta 
fiziksel  istismar  sonucu  úiddetli  yaralanmalar  almıú  bile  olsalar  ço÷u  zaman 
kendilerini istismar edilmiú olarak görmezler. 
 
Della ve Feminan’ya göre (1990) istismar edilen çocukların bazıları da kendilerini 
istismar eden kiúiden korumak amacıyla istismar edildiklerini inkar edebilirler ya 
da Potts, Herzberger ve Dillon’a göre (1981) bilinçli ya da bilinçsiz bir úekilde bu 
hatırlanması  hoú  olmayan  geçmiú  yaúantıları  bastırabilirler  (Akt.  Karaman  1993: 
17-18). 
 
Günümüzde, geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerde, kazalar/yaralanmalar her yaú 
grubunda,  özellikle  çocukluk  ça÷ında  önlenebilir  sa÷lık  sorunlarının  baúında 
gelmekte,  ölüm  ve  engelli  yaúam  nedenleri  arasında  ilk  sırada  yer  almaktadır 
(Coúgun ve di÷erleri 2008: 84). Fiziksel istismar da, zihinsel ve fiziksel özre yol 
açan  úiddetli  nörolojik  zararla  sonuçlanabilir.  Oxford  izleme  çalıúmasında 
örneklemin %10’unda ciddi nörolojik hasar görülmüútür. Daha önce Amerika’da 
yapılan  bir  araútırmada  bu  oran  %17  olarak  bulunmuútu.  Oxford  izleme 
çalıúmasında grubun %15’inde ve Amerika’daki çalıúmada da %14’ünde úiddetli 
olmayan  nörolojik  hasar  saptanmıútır.  Bu  çocukların  hepsinde  zeka  gerili÷i 
olmamasına  ra÷men,  tümünün  telafi  edici  terapiye  gereksinimleri  oldu÷u 
görülmüútür (Mangalcı 2002: 32). 
 

 
20 
Di÷er bir tür kalıcı özür ise, beyin altı zarı ve di÷er kafa içi kanamalara eúlik eden 
göziçi  kanamasını  izleyen  görme  bozukluklarıdır.  Bu,  geçici  retinal  kanama  ile 
sonuçlanabilece÷i  gibi,  retinal  çizilme,  úaúılık  ve  görme  kaybı  ile  de 
sonuçlanabilmektedir.  
 
østismar  ve  ihmale  u÷ramıú  çocuklardaki  geliúim  profiline  bakıldı÷ında,  en  sık 
rastlanan  bozukluklardan  biri,  okul  öncesi  çocuklardaki  konuúma  gecikmesidir. 
Oxford  çalıúmasındaki  çocukların  üçte  biri  bu  özelli÷i  göstermiútir.  østismar  ve 
ihmal  eden  annelerin  çocuklarına  yeterince  sözel  uyaran  sa÷lamadıkları 
anlaúılmaktadır. Bu, bebe÷in sözel iletiúim becerileri kazanmasını engeller. Böyle 
bir  çocuk  fark  edilene  kadar  tepki  vermeyen  ve  iletiúim  kurmayan  bir  çocuk 
haline gelebilir.  
 
Daha  büyük  çocuklarda  dil  gerili÷i  okulda  baúarısızlı÷a  yol  açar.  Sözel  ve  sözel 
olmayan zeka puanları arasındaki farklılık yetiúkin yaúamında da devam eder. Bu 
tür  aileler,  sözcüklerin  kullanımı  yoluyla  iletiúimde  güçlük  çeken,  duygularını 
anlatmak için eyleme veya  eylemsizli÷e baúvuran ailelerdir  (Konanç, Gürkaynak 
ve Egemen 1991: 42-43). 
 
Curtis (1974) ve Emler (1967)’e göre engelli fiziksel istismar ma÷duru çocukların 
ço÷unun  tepki  kontrol  mekanizmaları  zayıftır.  Bunun  nedeni  ebeveynlerinin  de 
zayıf tepki kontrol mekanizmalarının oldu÷u istismar ortamlarından gelmeleridir. 
Saldırı  ma÷duru  çocu÷un  siniri,  düúmanlı÷ı  ve  agresifli÷i  çok  yo÷un  olup 
yaúıtlarına  yönelebilir  ya  da  çocuk-ebeveyn  modelini  izleyebilir  ya  da  her  iki 
durum  birden  gerçekleúebilir.  Saldırı  ma÷duru  özellikle  de  agresif  olan  çocuklar 
kendi istismar ve ihmaline kızabilirler. Bu çocuklar sorun çıkartan çocuklar olarak 
tanımlanırlar  ve  gerek  yaúıtları,  gerekse  yetiúkinlerle  olan  iliúkilerinde  ciddi 
sorunlar  yaúarlar.  Uzmanlar,  saldırgan  ve  agresif  davranıúların  kolay  farkına 
varmaktadırlar. 
 
Engelli  fiziksel  istismar  ma÷duru  çocuk  di÷er  insanlara  ba÷ımlı  olmasına  karúın 
insanlardan  kaçar.  Bu  geri  çekilme  davranıúları,  engelli  çocu÷un  yardıma 

 
21 
muhtaçlılı÷ını  artırırken  çocukta  sürekli  bir  sempati  kazanma,  ilgi  çekme  çabası 
olarak kendini gösterebilmektedir.  
 
Galdston  (1974)’e  göre,  fiziksel  istismar  ma÷duru  çocukların  di÷er  insanlar  ile 
olan  iliúkilerinin  niteli÷i  ve  niceli÷i  o  kadar  esnektir  ki,  di÷er  insanlarla  iliúki 
kurmak ve daha olgun seviyelere ilerlemek için gerekli ego  yetilerinin geliúmesi 
engellenmektedir (Akt. Eratay 2000:  60-61). 
 
Oates ve arkadaúları (1985) tarafından yapılan bir araútırmada da istismar edilmiú 
çocukların  benlik  kavramlarının  zayıf  oldu÷u  görülmüútür  (Akt.  Konanç, 
Gürkaynak ve Egemen: 1991: 48).  
 
Belirlenmesi görece en kolay olan istismar türü fiziksel istismardır. Klinik tanıda 
uygulanan  úiddetin  tipine  ba÷lı  olarak  ekimozlar,  kırıklar,  eklem,  beyin  ve  göz 
zedelenmeleri,  zehirlenmeler  ya  da  geliúme  geriliklerine  rastlanabilir.  Fiziksel 
istismara  ba÷lı  yaralanmalar  ola÷an  dıúı  yerlerde  en  fazla  gö÷üste,  sırtta, 
baldırlarda,  genital  bölgelerde,  üst  kolda,  üst  dudak,  damak  ve  gözlerde  görülür 
(Kutsal  2004:  5-6).  Aynı  zamanda  fiziksel  istismara  u÷ramıú  çocuklarda  yüksek 
oranda  büyüme  gerili÷i  görülmektedir.  Buna  organik  nedeni  olmayan  büyüme 
gerili÷i  de  denir.  Fiziksel  istismar,  zihinsel  ve  fiziksel  özre  yol  açan  úiddetli 
nörolojik zararlarla sonuçlanabilir (Karaman 1993: 17). Örne÷in, gözle görülebilir 
hiçbir  yara  ya  da  iz  olmasa  da,  bir  bebek  úiddetlice  sarsılarak  beyin  zarı  altı 
kanamaya yol açılabilir. Bu tür hasarlar çocu÷un ölümüne neden olabilece÷i gibi, 
onda zeka gerili÷i, körlük ya da felce neden olabilir. 
 
Küçük  yaralanmalar  ö÷retmenler  veya  gündüz  bakımevlerinde  çalıúan  görevliler 
tarafından fark edilebilir. Geçmiúte vuku bulmuú istismarın izleri, ancak çocuk bir 
baúka  nedenle  muayene  edilirken  ortaya  çıkarılabilir  (Konanç,  Gürkaynak  ve 
Egemen: 1991: 39-40).  
 
Fiziksel istismar sonucu ortaya çıkan yaralanmaların ortadan kalkması umuduyla 
ana baba bir süre beklerler, e÷er bu beklemelerin sonucunda çocukta bir iyileúme 
görülmezse, ana baba çocuk için tıbbi tedavi arayıúı içine girerler. Bazen ana baba 

 
22 
yaralanmaların  nasıl  meydana  geldi÷ini  bilmediklerini  ileri  sürerler,  çok  nadir 
olarak bu yaralanmaların kendileri tarafından yapıldı÷ını kabul ederler (Karaman 
1993: 57).  
 
Çocuk  istismarının  belirlenmesi  ve  izlemi  de÷iúik  gruplardan  birçok  uzmanın 
birlikte  çalıúmasını  gerektiren  bir  olaydır.  Bu  nedenle  farklı  disiplinler  arası 
iletiúim  ve  iúbirli÷inin  sa÷lanması  son  derece  önemlidir.  Çocuk  istismarı  izlem 
ekibinin  içinde  bulunması  gereken  kiúiler;  pediatrist,  adil  tıp  uzmanı,  çocuk 
psikiyatristi,  eriúkin  psikiyatristi,  klinik  psikolog,  çocuk  cerrahi,  jinekolog,  acil 
birimi doktorları, sosyal hizmet uzmanı, hukukçu ve çocuk polisidir (Kutsal 2004: 
8).  Ülkemizde  çocuklara  yönelik  fiziksel  istismar  olgularının  saptanabilmesinde, 
doktorların  bu  konuda  e÷itilmiú  olmalarının  ve  olguyu  teúhis  etmelerinin  önemi 
büyüktür. Doktorlar kadar e÷itim sistemi içerisinde yer alan  yetkililerinde bu tür 
olaylara  karúı  daha  duyarlı  yaklaúmaları  gerekmektedir.  Çocu÷un  maruz  kaldı÷ı 
úiddetin  tespit  edilmesinde  önemli  rollerden  biri  de  kuúkusuz  ö÷retmenlere 
düúmektedir (Özgür 2004: 11).  
 
Pediatristler,  çocuk  kötü  muamelelerinin  engellenmesinde,  önemli  rol 
oynamaktadırlar  (Krugman  ve  di÷erleri  2007:  711).  østismara  u÷ramıú  olan 
çocu÷un muayenesi uygun e÷itim almıú ve alanında uzmanlaúmıú biri tarafından 
çocuk  daha  fazla  örselenmeden,  çocuk  dostu  muayene  ve  de÷erlendirme 
yöntemlerinin  uygulanabilece÷i  bir  ortamda  yapılmalıdır.  Çocukları  bu  konuda 
e÷itim  almıú  uzmanlar  muayene  etmelidir.  østismar  olguları  genellikle  ilk  olarak 
acil  servise  baúvururlar,  e÷er  bu  ilk  baúvuruda  istismar  açıkça  belirtilmemiúse 
çocu÷un  defalarca  muayene  edilerek  örselenmesini  önlemek  amacıyla  yalnızca 
çocuk istismarı konusunda yetkili biri tarafından muayene edilmesi sa÷lanmalıdır.  
 
Çocuklar  genellikle  öne  do÷ru  hareket  ederler.  Bu  nedenle  kazaya  ba÷lı 
yaralanmalar genellikle çocu÷un ön bölgelerinde oluúur. Alın, burun, çene, bilek 
ve  dirsekler  kaza  nedeniyle  yaralanmaya  uygun  bölgelerdir.  Kalçalar,  genital 
bölge, bedenin arka ve  yan bölgeleri,  yüzün  yan  kısımları ve karın bölgesindeki 
yaralanmalarda  istismar  akla  getirilmelidir.  Avuç  içlerinde  kazaya  ba÷lı  yarıklar 
olabilece÷i  gibi  bu  bölge  cezalandırma  amacıyla  da  sık  kullanılan  bir  bölgedir 

 
23 
(Uysal  1998:  28).  Kasıtlı  olarak  yapılan  haúlamalar,  kaza  sonucu  olanlardan, 
da÷ılımları  açısından  farklı  oldukları  için,  kolaylıkla  ayrılabilirler  (Konanç, 
Gürkaynak  ve  Egemen  1991:  37).  Uysal’a  göre  bazı  olaylarda  hiçbir  fiziksel 
bulgu ortaya çıkmayabilir ancak ciddi olgularda çok sayıda kırıklara, kesiklere ve 
yanıklara rastlanabilir. Genellikle gözlenen darbe úekli mekaniktir ve en sık deri, 
iskelet ve merkezi sinir sistemine ait bulgular ortaya çıkar (1998: 30). 
 
østismara u÷rayan çocuk ilk olarak acil servise baúvurdu÷u için genelde ilk giriúim 
acil  servis  doktoru  tarafından  yapılır.  østismar  olgularının  büyük  bir  ço÷unlu÷u 
olay  olduktan  uzun  bir  süre  sonra  hastaneye  getirilir.  Öykü  ve  fiziksel  bulgular 
doktoru  en  iyi  bilgilendirecek  kaynaklardır.  Öykü  yalnızca  çocu÷u  getiren  anne 
babadan  de÷il  e÷er  çocuk  olayları  anlatabilecek  yaútaysa  kendisinden  de 
alınmalıdır.  Öykü  ileri  aúamalarda  hukuki  kanıt  olarak  da  kullanılabilece÷i  için 
çok  önemlidir.  Genellikle  çocuk  tek  tanıktır.  østismar  olgularında  çocukların 
genellikle  konuúmak  yerine  susmayı  tercih  ettikleri  ya  da  söylediklerini  daha 
sonra  yadsıdıkları  görülebilmektedir.  Çocu÷a  sorulacak  soruların  kısa  ve  açık 
olması, yönlendirici sorular olmaması, soru ve yanıtların da yazılı kayda geçmesi 
önemlidir.  Genellikle  öykü  çocu÷u  getiren  anne,  baba  ya  da  çocu÷un  bakımıyla 
sorumlu kiúiden alındı÷ı için kiúiler birbirini koruma tutumu içerisindedirler. Bu 
yüzden bu kiúilerden farklı zamanlarda öykü alınmalıdır. Öykülerin birbiriyle ve 
çocu÷un  motor  geliúimiyle  uyumlu  olması  istismar  tanısının  ayırt  edilmesinde 
önemlidir.  Genellikle  bir  yaralanma  oldu÷unda  bu  olay  kardeúlerin  birbirlerine 
yönelik  davranıúlarıyla  açıklanmaktadır.  Söz  edilen  kardeúin  bunu  yapıp 
yapamayaca÷ı  geliúiminin  buna  uygun  olup  olmadı÷ı  araútırılmalıdır.  Çocu÷a 
bakmakla yükümlü olan kiúiler çocu÷u istismar ettiklerini çok seyrek olarak kabul 
ederler.  Genellikle  yaralanmanın  kazaya  ba÷lı  oldu÷una  inandırmaya  çalıúırlar. 
Bu  nedenle  istismarı  tanıyabilmek  ve  saptayabilmek  için  öncelikle  istismar 
olasılı÷ı akla getirilmelidir (Kutsal 2004: 9-10). 
 
 
Çocukta Fiziksel østismar Olgularında Sık Rastlanan Ortak Özellikler: 
1.
  Tedaviye baúvurmada açıklanamayan gecikme, 
2.
  ølk geliúte verilen öykünün sonradan de÷iúmesi, 

 
24 
3.
  Tek tek verilen anne/baba/bakıcı öykülerinde farklılık, 
4.
  Çocu÷un yaú ve geliúme durumu ile uyumsuz öykü, 
5.
  Çocu÷un kardeúinin suçlandı÷ı yaralanmalar, 
6.
  Anne, baba ve bakıcılarda düúmanca davranıúlar (Polat 1997: 71). 
 
 
II.1.5.2.Duygusal 
østismar 
 
Duygusal  istismar  ilk  kez  1974  yılında  Amerika  Birleúik  Devletleri’nde  ‘Çocuk 
østismarının  Önlenmesi  ve  Sa÷altımı’  isimli  yasada  ‘mental  hasar’  terimiyle 
dikkat çekmiútir.  
 
Duygusal istismar, çocukta özsaygıyı ve insanlar arası iliúki becerisinin önlenmesi 
ya da cezalandırılması, psikolojik benli÷inin yara alması, çocu÷un do÷al etkinlik 
sınırları  içinde  geliúiminin  zedelenmesi  gibi  geniú  ve  belirsiz  kavramlarla 
açıklamaya  çalıúılmıútır  (Sertler  2002:  35).  Konu  ile  ilgili  yapılan  çalıúmalar 
incelendi÷inde  bu  kavramı  betimlemeye  yönelik  bazı  terimlerle  de 
karúılaúılmaktadır. Zihinsel zulüm (mental cruelty), zihinsel hasar (mental injury), 
duygusal  istismar  ve  ihmal  (emotional  abuse  and  neglect),  duygusal  kötü 
muamele  (emotional  maltreatment),  psikolojik  kötü  muamele  (psychological 
maltreatment) bunlardan bazılarıdır.  
 
Sözü edilen zarar verici veya zarar verme ihtimali yüksek eylemlerin, ebeveynin 
veya çocuk üzerinde güç veya otorite sahibi ya da çocu÷a bakmakla yükümlü bir 
kimsenin makul düzeyde kontrolünde olması beklenir. Bu tür eylemler arasında, 
hareketin  kısıtlanması,  aúa÷ılama,  küçük  düúürme,  günah  keçisi  yapma,  tehdit 
etme,  korkutma,  ayrımcılı÷a  tabi  tutma,  alay  etme  veya  di÷er  fiziksel  olmayan 
düúmanca veya reddedici muameleler sayılabilir (Akdaú 2005: 25). 
 
Duygusal  istismarın  teorik  olarak  oluúturulan  ve  daha  sonra  üzerinde  deneysel 
çalıúmalar yapılan sekiz alt boyutu úunlardır; 
 

 
25 
1.
  Reddetme  (Rejection):  Genel  olarak,  yetiúkinin,  çocu÷un  ya  da 
gencin  ihtiyaçlarını  karúılamaması,  onu  ayrı  bir  birey  olarak  kabul 
etmemesi, kabiliyet ve baúarılarını övmemesi, çocuktan ya da gençten 
gelen  tepkileri  göz  ardı  ederek  evde  o  yokmuú  gibi  davranması, 
çocu÷u  be÷enmemesi,  onu  bir  yük  olarak  görmesi,  çocu÷a  hiçbir  iúe 
yaramadı÷ını hissettirmesi olarak ele alınmaktadır. 
 
Çocu÷un,  kendi  kararlarını  vermesinin  engellenmesi,  ergene  bebek 
muamelesi  yapılması,  aileden  uzaklaútırılması,  kardeúler  arasında 
ayrım  yapılması,  arkadaú  ya  da  kardeúlerinin  yanında  onun 
be÷enilmedi÷inin dile getirilmesi ‘reddetme’ olarak tanımlanmaktadır.   
 
2.
   Tek Baúına Bırakma (Isolating): Çocu÷un ya da gencin toplumsal 
iliúkilere  girmesini  sa÷layacak  fırsatlardan  yoksun  bırakılması  ya  da 
kasıtlı  olarak  engellenmesi,  çocu÷un  dünyada  yalnız  oldu÷una 
inandırılması, 
yalnız 
bırakılarak 
cezalandırılması 
olarak 
tanımlanmaktadır. 
 
3.
  Yıldırma (Terrorizing): Sözel saldırılar ya da fiziksel müdahalelerle 
çocu÷un 
korkutulması, 
tehdit 
edilmesi, 
gözda÷ı 
verilmesi, 
baúkalarının 
önünde 
rezil 
etmekle 
tehdit 
edilmesi 
olarak 
nitelendirilmektedir. 
 
4.
  Kendi Çıkarlarına Kullanma (Exploiting): Çocu÷un ya da ergenin 
para kazanması ya da ebeveynin görevlerini üstlenmesi için (örne÷in; 
kardeúlerine  bakması)  okuldan  alınması  veya  okul  baúarısını 
etkileyecek  ölçüde  bunların  istenmesi,  gencin  evde  hizmetçi  gibi 
kullanılması olarak tanımlanmaktadır.