O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash

 
1 - LABORATORIYA ISHI 
 
M1 (4 klass) ANIQLIK KLASSIDAGI TOSHLARNI QIYOSLASH
1. Ishning maqsadi:
M1 (4 klass) Aniqlik klassidagi toshlarni
qiyoslash. 
1.1. Qiyoslash shartlari. Qiyoslashni o‘tkazishda quyidagi shartlarga rioya qilish 
kerak: 
- M1 (4 klass) aniqlik klassidagi toshlarni qiyoslashda tortish xonasidagi havo 
harorati (20 ±5)
o
S bo‘lishi kerak; 
- bir soat davomida xonadagi haroratning o‘zgarishi 2oS dan oshmasligi kerak; 
- xavo nisbiy namligi 30 dan 80 % gacha; 

---

151 
- barcha toshlarni qiyoslashda material zichligi R toshlar = 8,0x10
3 
kg/m
3
(materialning shartli zichligi)ga teng deb qabul qilinadi. 
2. Qiyoslashga tayyorgarlik
2.1. Qiyoslashni o‘tkazishdan oldin quyidagi tayyorlov ishlari bajarilishi kerak: 
M1klassi (4 klass) dagi toshlar kistochka bilan changdan tozalanadi yoki 
benzinda xo‘llangan salfetka bilan artiladi. 
Tozalangan M1klassi (4 klass) dagi toshlar tortish xonasida kamida 3-4 soat 
saqlab turiladi. 
3. Qiyoslashni o‘tkazish
3.1. Tashqi ko‘rik 
Tashqi ko‘rikda toshlarning quyidagi talablarga mosligi aniqlanishi kerak: 
-qoplam sifati, shakli, markasi, butligi va toshlar to‘plamining tarkibi GOST 
7328-2001 talablariga mos bo‘lishi kerak. Toshlar yuzasida tirqish, uchgan joy, 
korroziya izi, ezilgan, qirilgan joy va dog‘lar bo‘lmasligi kerak. 
3.2. M1 aniqlik (4 klass)dagi toshlar massasi III - razryaddagi namunaviy 
tarozilarda III - razryaddagi namunaviy toshlar bo‘yicha 1 marta solishtirish 
usuli bilan aniqlanadi. 
3.3. Toshlar massasini teng elkali tarozilarda toshlar massasini aniqlash quyidagi 
tarzda (Bord usuli) amalga oshiriladi: 
Tarozining o‘ng pallasiga tegishli namunaviy tosh qo‘yiladi va u o‘ng pallaga 
qo‘yiladigan tara bilan tenglashtiriladi, so‘ng namunaviy tosh o‘ng palladan 
olinadi va uning o‘rniga qiyoslanayotgan tosh qo‘yiladi. Agar qiyoslanayotgan 
tosh namunaviydan engil bo‘lsa, unga massasi bo‘yicha qiyoslanayotgan tosh - 
joiz toshning nominal massasidan yo‘l qo‘yilgan og‘ishiga teng bo‘lgan tosh 
qo‘shilishi lozim. Agar qiyoslanayotga tosh namunaviydan og‘irroq bo‘lsa, joiz 
tosh chap pallaga (tara yoniga) qo‘yiladi. 
3.4. M1 aniqlik (4 klass)dagi toshlar massasi aniqlanganda III - razryaddagi 
namunaviy toshlarga bo‘lgan tuzatmani hisobga olish lozim. M1 aniqlik (4 
klass)dagi toshlarning nominal massasidan og‘ishi GOST 7328-2001 da 
ko‘rsatilgan joiz qiymatlardan oshmasligi kerak.