О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər
Polad qazneft kəmərlərinin və armaturun
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6.2. Polad qazneft kəmərlərinin və armaturun xətti hissəsinin diaqnozlaşdırılması Mədən və magistral qazneft kəmərlərinin layihələndirilməsinə, hazırlanmasına, montaj edilməsinə və istismarına, dövriliyinə və onların Ģəhadətinin və texniki diaqnozlaĢdırmanın həcminə olan tələblər müxtəlif sahə və müəssisə (idarə) sənədlərində göstərilmiĢdir. 148 Qazneft kəmərləri ardıcıl birləĢdirilmiĢ element- lərin: boruların, boru detallarının, bağlayıcı-tənzimləyici armaturun, nasos-kompressor stansiyalarının (NKS) və s. sistemindən ibarətdir. NKS-nin əsas elementləri ehtiyatına görə qaz kəmərinin etibarlığı NKS-nin iĢgörmə qabiliyyətindən xətti hissənin vəziyyətinə nisbətən az asılı olur (1.4.-ə bax). Qazneft kəmərlərinin xətti hissəsinin iĢgörmə qabiliyyətinin pozulması, həm də iĢlərin aparılma texnologiyasının pozulması nəticəsində baĢ verə bilir. Eyni zamanda istismar dövründə boru kəmərinin elementlərində qüsurların yığılmasından olur. Xətti hissəsinin iĢgörmə qabiliyyətinin pozulmasının texnoloji səbəblərinə hidrat və qaz tıxacları, boru kəmərlərinin zibillənməsi və s. aid edilir. Onlar funksional (operativ) diaqnozaĢdırma üsulları ilə aĢkar edilir və operativ xidməti Ģəxslər tərəfindən aradan qaldırılır. Qazneftkəmərlərinin istismarı prosesində yaranan imtinaların əsas növləri aĢağıdakılardır: - metalın korroziyası, - divarların qaynaq tikiĢlərindəki və əsas metaldakı çatların eroziya yeyilməsi, - izolyasiya örtüklərinin müdafiə xassələrinin pozulması, - borukəmərinin elementlərinin fəza vəziyyətinin dəyiĢməsi. Müxtəlif qüsurların münasibəti əsasən borukə- mərinin yerləĢməsinin iqlim rayonu ilə, onun çəkildiyi zonada torpağın xassələrilə (uçurumluq, çökmə, ĢiĢmə və s.) və qrunt sularının yüksək səviyyəli sahələrin olması ilə təyin edilir. Belə ki, orta zolaq üçün borukəmərində korroziyanın inkiĢafı ilə imtinası tipik haldır. Bəzi 149 bölgələrdə istismar edilən borukəmərləri üçün boruların yorğunluqdan dağılması xarakterikdir ki, bu da mexaniki xassələrin dönməz dəyiĢməsi və qaynaq birləĢmələrinin və əsas metalın çatadavamlılıq xarakteristikalarının azalması ilə izah edilir. Yorğun çatlar bu zaman tsiklik temperatur gərginlikləri və iĢçi təzyiqin pulsasiyası nəticəsində inkiĢaf edir. Bu çatlar qaynaq tikiĢlərinin texnoloji defektləri zonasında yaranır (tikisin kökü tam qaynaq edilmir, məsafələr, Ģlaklar və s. olurlar) və sonra boruların əsas metalına keçirlər. Bununla əlaqədar olaraq borukə- mərlərinin divarları onların elastiki deformasiyası nəticə- sində vurulan məhsulun böyük miqdarda enerjisini topla- yır, yorğun çatların temperaturun düĢməsi Ģəraitlərində yaranması böyük uzunluqda kvazikövrək yaxud kövrək dağılmalara gətirib çıxarır. Hər bir qazneft kəmərinə texniki sənədlərin təhlili nəticələrinə əsasən diaqnozlaĢdırmanın fərdi proqramı iĢlənib hazırlanır ki, buna aĢağıdakılar daxil edilir: qazneftkəmərinin xəritəsi-sxemi; burada potensial qorxulu sahələr və ayrı-ayrı elementlər qeyd edilir. Belə ki, onlar konstruksiyasının xüsusiyyətlərinə görə yaxud istismar Ģəraitlərindən ən çox zədələrin və imtinaların təzahür etməsinə məruz qalmıĢlar. tədqiqat planı, buna diaqnozlaĢdırma iĢlərinin aparılması qaydaları və ardıcıllığı, diaqnozlaĢdırma prosesində istifadə edilən üsullar və aparatlar daxil edilir; diaqnozlaĢdırmanın aparılması zamanı təhlükəsizlik tədbirləri; diaqnozlaĢdırmanın nəticələrinin iĢlənməsi üsulları və onların təqdim edilməsi qaydası. 150 Əlçatmaz ərazilərdə magistral boru kəmərlərinin vəziyyətinin inteqral qiymətləndirilməsinin effektiv üsulu trasların infıraqırmızı, rəngli, çoxzonalı aerokosmik çəkiliĢi və digər çəkiliĢ üsullarıdır. Belə çəkiliĢ traslarda, həm də rast gələn mühəndis qurğularında bu və ya digər geoloji və bioloji proseslərin vəziyyətini və inkiĢaf dinamikasını qiymətləndirməyə imkan verir (töküntü, uçulma, sulaĢma, quruma və s.). Əlçatan yerlərdə qazneft kəmərlərinin diaqnozlaĢdırılması zamanı vizual və ölçmə nəzarəti vacibdir. Bu zaman səthi qüsurlarla yanaĢı xətti hissənin gərgin vəziyyətini xarakterizə edən fəza yerdəyiĢmələrini də təyin edirlər. Yerüstü qazneft kəmərlərinin xətti hissəsinin vəziy- yətinə və yerdəyiĢmələrinə nəzarətin təĢkili və aparılması üçün planlı və yüksəklik geodezik tədqiqatını yaratmaq lazımdır. Əsaslandırmanın iki növü mövcuddur: dayaq geodezik Ģəbəkə və iĢçi əsaslandırma. Dayaq geodezik Ģəbəkənin bəndləri dayaq reperlərilə fəza vəziyyətinin dəyiĢməzliyini bərkidirlər ki, bu da obyektin bütün istismar dövründə təmin edilir. Vertikal yerdəyiĢmələri aĢırımın ortasında hərəkətsiz reperlərdən nivelirləmə ilə təyin edirlər və dayaqlarda isə düzxətli və kompensasiya edici sahələrdə müəyyən edirlər. Borukəmərlərinin horizontal yerdəyiĢmələrini adə- tən dayaqlara nisbətən risklər üzrə ölçürlər. Yeraltı və yerüstü səpilmə sahələrində uzununa və eninə yerdəyiĢ- mələri trasın dönən künclərində və onlara bitiĢik düzxətli sahələrdə ölçürlər. Bu məqsədlə dönmə bucaqlarında ölçülü aparatlar üçün Ģurflar düzəldirlər. Fərdi diaqnozlaĢdırma proqramı özünə həm də aĢağıdakıları daxil edə bilər: qazneftkəmərlərinin xətti hissəsinin diaqnozlaĢdırmanın borudaxili cihazlarla (texni- 151 ki-iqtisadi məqsədəuyğunluğun olması zamanı) tədqiqi; ayrı-ayrı elementlərin istilik vizion nəzarəti; qazneft- kəmərinin potensial qorxulu sahələrinin akustik-emission nəzarəti (dəmir və avtomobil yollarından keçidlər, yarğanlar, su maniələri); borukəmərlrinin vibroqorxulu sahələrinin vibrasiya (titrəyiĢ) parametrlərinin cihaz nəzarəti və s. böyük uzunluqlu magistral qazneftkəməri üçün diaqnozlaĢdırmanının borudaxili (inspeksiya) təftiĢ cihazlarının köməyilə (BTC) aparılması ən çox texnoloji olur. Borudaxili diaqnozlaĢdırma texnologiyası normativ- texniki sənədlərin sırasında reqlamentləĢdirilmiĢdir. Borudaxili diaqnozlaĢdırma üzrə iĢlər özünə ümumi halda aĢağıdakıları daxil edir: profilölçənin buraxılmasından qabaq borukə- mərinin minimal keçid kəsiyinin təyini üçün ərsin-kalibrin buraxılması; deformasiya etmiĢ altlıq həlqələrilə profilölçənin iliĢməsinin və zədələnməsinin qarĢısını almaq məqsədilə ilk təhqiqat sahələri üçün ülgü-profilölçənin buraxılması; defektoskopun iliĢməsinin və zədələnməsinin qarĢısını almaq və əzintilərin dərinliklərinin təyin edilməsi məqsədilə boru-kəmərinin keçid kəsiyinin nəzarəti üçün profilölçənin buraxılması; borukəmərinin daxili səthinin parafin çöküntü- lərindən, gil tamponlarından təmizlənməsi, həm də kənar əĢyaların xaric edilməsi üçün təmizləyici ərsinlərin buraxılması. Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|