Mühazirələr konspekti Bakı-2021 § Bipolyar və unipolyar tranzistorlarda qurulmuş açar sxemləri

YADDAŞ ELEMENTLƏRİ
§ Triggerlər (Flip – Flop, FF)
Məntiq elementləri ani təsirli elementlərdir, cəld işləyəndirlər və onların çıxış siqnalı zamanın istənilən anında yalnız giriş siqnallarının məntiqi kombinasiyaları ilə müəyyən olunur:
Bunlardan fərqli olaraq triggerlər yaddaş elementləridir və onların çıxış siqnalı yalnız giriş siqnalı ilə deyil, həm də onların əvvəlki vəziyyətləri, yaxud daxili vəziyyətləri ilə müəyyən olunur:

Triggerlər yalnız NAND və NOR məntiq elementləri üzərində qurulur. Digər məntiq elementləri üzərində trigger qurmaq mümkün deyil.
Triggerlərin aşağıdakı növləri vardır:
1. Asinxron RS – trigger
2. Birtaktlı sinxron RS – trigger
3. Birtaktlı sinxron D – trigger
4. Birtaktlı sinxron DV – trigger
5. İkitaktlı sinxron RS – trigger
6. İkitaktlı sinxron D – trigger
7. İkitaktlı sinxron DV – trigger
8. İkitaktlı sinxron T – trigger
9. İkitaktlı sinxron TV – trigger
10. İkitaktlı sinxron JK – trigger
Növündən asılı olmayaraq bu triggerlərin hər biri 1 bit informasiyanı yadda saxlayır.

1. Asinxron RS – trigger (NOR məntiq elementi üzərində)
Bu triggerin 2 girişi vardır:
SET – “1” - ə gətirmək; RESET – “0” – a gətirmək
2 çıxışı vardır:
Q – düz çıxış; - invers çıxış
T riggerin sxemi aşağıdakı kimidir:

Triggerin Beynəlxalq xtandartda və komputerdə işarəsi uyğun olaraq a) və b) variantlarında olduğu kimidir:

Triggerin iş prinsipi onun alqotirmi ilə müəyyən olunur. Alqoritm giriş siqnalı ilə çıxış siqnalı arasındakı əlaqədir.
Triggerin iş prinsipini anlamaq üçün aşağıdakı sxemi nəzərdən keçirək:

Bu sxem triggerin iş prinsipini izah etsə də bu gün bu sxemlərdən istifadə olunmur.

Triggerin çıxışlarının qiymətləri aşağıdakı kimi tapılır:



Çıxışın qiymətlərinə əsasən triggerdə mümkün ola biləcək kombinasiyaları aşağıdakılardır:
1. , olarsa,
2. , olarsa,
3. , olarsa,
4. , qadağan olunmuş kombinasiyadır, çünki məntiqi düzgün deyil.
B u kombinasiyaları cədvəl şəklində aşağıdakı kimi göstərmək olar:
Trigger ona görə asinxron adlanır ki, S və R girişləri zamana görə asinxron işləyir və girişi sinxronlaşdıran üçüncü bir siqnal yoxdur. Lakin telekommunikasiyada, komputer, avtomatika və s. sahələrdə sistemlər mürəkkəb – sinxron sistemlərdir, yəni burada istifadə olunan qurğular hökmən üçüncü bir sinxronlaşdırıcı siqnalla sinxronlaşdırılır.

A sinxron triggerin zaman diaqramı qrafikdə əks olunduğu kimidir.