MühazirəÇI: dos. Z. Q.Əsgərova, dos. G.Ə. Abbasova MÜhaziRƏNİn plani
Multikulturalizm və xarici siyasət
Yüklə 303 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Multikulturalizm və xarici siyasət. Multikulturalizm anlayışı dünya siyasətində gənc bir anlayış olmasına baxmayaraq, bu siyasətlə bağlı müxtəlif fərqli fikirlər və fikir ayrılıqları mövcuddur.Bir sıra dövlətlər bu siyasəti dövlət siyasəti kimi həyata keçirir və onun inkişafı üçün daim islahatlar aparırlar, digər qrup dövlətlər isə ümumiyyətlə multikulturalizm siyasətindən imtina edir və onun uğurlu gələcəyinin olmadığını iddia edirlər.Başqa bir tərəfdən də aydındır ki, hər hansısa cəmiyyətin mövcud olması üçün çox əhəmiyyətli olan bir multikulturalizm modeli digər bir cəmiyyət üçün uyğun model olmaya bilər. Multikulturalizm siyasətinin təməlində xalqların qarşılıqlı əməkdaşlığı, tolerantlıq ideyaları və münaqişələrə yol verməmək prinsipləri dayanır.Əsrlər boyu böyük mədəniyyətlərin qovuşduğu bir diyar olan Azərbaycanda müxtəlif xalqların və dinlərin nümayəndələri sülh və qarşılıqlı anlaşma şəraitində yaşamışdır.Multikulturalizm ideyaları ölkəmizdə əsrlər boyu formalaşsa da onun siyasi banisi ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, 80-ci illərin sonları və 90-cı illərin əvvələrində, Sovet İttifaqının dağılma ərəfəsində müxtəlif qruplar üçün “milliyətçilik” anlayışı birliyə çağırış üçün yeganə kateqoriya idi və Avropa dövlətlərindən fərqli olaraq bu, keçmiş sovet ölkələrində və eləcə də regionumuzda da dramatik toqquşmaların meydana gəlməsinə səbəb oldu.Bu ölkələrdən biri kimi Azərbaycan da vətəndaş müharibəsi astanasına gəlib çatmışdı.Ancaq Ümummilli Lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycanın həm daxili həm də xarici siyasətində köklü dəyişiklər dərhal özünü götərdi.Multikultural, tolerant və humanist dəyərlərin ana xətt təşkil etdiyi, insan hüquqlarının ali dəyər hesab olunduğu 3 Heydər Əliev siyasəti Azərbaycanı nəyinki vətəndaş müharibəsindən xilas etdi, hətta Azərbaycanın multikultural dəyərlərini bir model kimi formalaşdırdı. Bu gün bu siyasət Azərbaycanın dövlət siyasətidir və müstəqillik dövründən bu günə kimi multikulturalizm sahəsində həyata keçirilmiş islahatlar və atılmış addımlar bu istiqamətin möhkəmlənməsinə və yeni perspektivlərinin ortaya çıxmasına xidmət etmişdir. 18 aylıq Xalq Cumhuriyyəti dövrü istisna olmaqla həm Çar Rusiyası zamanı, həm də Sovet Hakimiyyəti dövründə Azərbaycan müstəqil xarici siyasət yürüdə bilməmişdir.1991-ci ildən özünün müstəqil xarici siyasi xəttini formalaşdıran Azərbaycan, multikulturalizmi də xarici siyasətin mühüm amilinə çevirdi.Bu gün Azərbaycan multikulturalizmi bir model kimi formalaşmış və bu model artıq dünyaya ixrac olunur. Milli azlıqlarla bağlı dünyada və xüsusən avropa ölkələrində həyata keçirilən siyasətə bu günkü qloballaşma konteksində yenidən baxılması ehtiyacını gündəmə gətirib.İstər ənənəvi milli azlıqlar istər də miqrasiya fonunda formalaşmış yeni milli azlıqların hüquqlarının tam şəkildə təmin olunması və ayrı-seçkilik hallarının aradan qaldırılması, separatçılıq hallarının qarşısının alınmasında və dövlətlərin suverenliyi baxımından həyati önəm daşıyır. Beynəlxalq aləmdə etimadsızlıq mühitinin hökm sürdüyü, milli dözümsüzlük və məzhəb ayrı-seçkiliyinin aktuallaşdığı bir zamanda Azərbaycan hakimiyyətinin milli azlıqlar və dini qruplarla həyata keçirdiyi multikultural siyasət dünya ölkələri tərəfindən artıq çox böyük bir maraqla öyrənilir.Bu siyasətin həyata keçirilməsi məqsədi ilə Azərbaycan BMT, AŞ, ATƏT, Aİ, Islam Əməkdaşlıq Təşkilatı və.s kimi bir çox beynəlxaql təkilatlarla əməkdaşlıq edir və müstəqillik dövründən bu günə kimi 50 dən artıq beynəlxalq sənədə tərəfdar çıxmış, bu sahədə beynəlxalq öhdəliyin həyata keçirilməsində mühüm nəaliyyətlər əldə etmişdir. Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra 1992-ci il mart ayından BMT-yə üzv seçildi və milli azlıqlar və multikulturalizm siyasəti ilə bağlı çox mühüm iki konvensiyaya qoşuldu.Bunlar “milli, etnik, dini və dili azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqları ilə bağlı Bəyənnamə” və “İrqi ayrı-seçkiliyin bütün 4 formalarının ləğv olunması haqqında Beynəlxalq Konvensiya” idi. “Milli, etnik, dini və dili azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqları ilə bağlı Bəyənnamə” nin birinci maddəsində qeyd olunur ki, dövlət yuxarıda adı çəkilən kateqoriyalara mənsub şəxsləri onların yaşadığı ərazilərdə varlıqlarını və məişət adət ənənələrinin qorunub saxlanılmasına təminatçıdır.Bəyənnamə həmçinin bu kateqoriyaya mənsub şəxslərə öz mədəniyyətlərini, etiqat etdiyi dini ayinləri sərbəst həyata keçirməyi, öz dillərindən şəxsi həyatlarında istifadə etmək hüquqlarını verir.Onlar eyni zamanda hər hansı ayrı-seçkiliyə yol verilmədən öz qrupları və digər milli azlıqların üzvləri ilə hətta ölkə xaricindən kənarda olsalar belə sərbəst əlaqələr qura bilərlər. “İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması haqqında Beynəlxalq Konvensiya” Azərbaycan Respublikasıda 31 may 1996-cı il 95 İC nömrəli prezident qanunu ilə təsdiq olunmuş və qüvvəyə minmişdir.Bu Konvensiyada irqi- ayrı-seçkilik ifadəsi məqsədi, siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni və ictimai həyatın digər sahəsində insan hüquq və azadlıqlarının bərabər əsasda tanınmasını, ifadə olunmasını, yaxud həyata keçirilməsini ləğv etmək və ya pisləşdirmək olar, irqi, dərinin rəngi, nəsil yaxud etnik mənşə əlamətlərinə əsaslanan hər hansı fərqləndirməni, istisnanı və məhdudiyyəti bildirir.Ancaq dəqiq anlaşılmalıdır ki, bu konvensiya, onun iştirakçısı olan dövlətlərin, öz vətəndaşları ilə onların vətəndaşları olmayanlar arasında qoyduğu fərqlərə, istisna və məhdidiyyətlərə yaxud üstün tutmalara şamil edilmir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu konvensiyada öz əksini tapmış ideya və prinsiplər Azərbaycan Respublikasının həyata keçirdiyi siyasətin əsas xəttlərindəndir.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 27 dekabr 2011-ci il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasında insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyinin artırmaq sahəsində “Milli Fəaliyyət Proqramı” təsdiq edilmişdir. “İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması haqqında Beynəlxalq Konvensiya”da öz əksini tapmış hüquqların milli qanunvericilikdə daha səmərəli qorunması ilə bağlı “Milli Fəaliyyət Proqramı”nın 1.1 və 1.2 –ci bəndlərini xüsusi ilə qeyd etmək lazımdır.Bu bəndlərdə, Azərbaycan 5 Respublikasının tərəfdar çıxdığı insan hüquqları və azadlıqlarına dair beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn öhdəliklərin həyata keçirilməsi və Azərbaycan Respublikasının normativ –hüquqi aktlarının beynəlxalq hüquqi sənədlərə uyğunluğunun təmin edilməsi öz əksini tapmışdır. İrqi Ayrı-Seçkiliyin Bütün Formalarının Aradan Qaldırılması haqqında Beynəlxalq Konvensiya əsaslanan “bərabərlik hüququ” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 25-ci maddəsində, Cinayət Məcəlləsində, Cinayət Prossesual Məcəllədə, Mülki Prossesual Məcəllədə, Ailə, Əmək məcəllələrində və digər qanunvericilik aktlarında təsbit edilmişdir.Qeyd etmək lazımdır ki, şəxsin milliyətindən, irqindən, dinindən, dilindən, cinsiyyətindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi Yüklə 303 Kb. Dostları ilə paylaş:
|