Mehman Ağayev, Sultan Əliyev ÄÈÀËÈÇ Bakı – 2010
Böyrəkköçürməyə əks-göstərişlər
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Böyrək çatışmazlığında orqan transplantasiyasının tipləri
- Meyit orqanın tiplənməsi
- Diri donorlar
- Diri qohum və diri qeyri-qohum böyrək donorluğun riskləri
- Böyrək donorunun müayinəsi
- Donorluğa tam əks-göstəiş
- Nisbi əks-göstəriş
- Böyrək resipientinin seçilməsi və hazırlanması.
- Potensial resipientin müayinəsi ambulator və ya stasionar şəraitdə aparılır.
- Resipientin əməliyyata hazırlanması
|
Böyrəkköçürməyə əks-göstərişlər Mütləq əks-göstəriş – resipientin müalicəyə tabe olmayan xəstəlikləri aiddir: ♦ Ağır mərhələdə olan onkoloji xəstəliklər; ♦ HİV infeksiyası; ♦ Kəskin generalizə olunmuş sepsis ♦ Xroniki ürək çatışmazlığı; ♦ Aşkar təzahür edən tənəffüs çatışmazlığı. Nisbi əks-göstərişlər ♦ Psixopatiyalar, magistral damar xəstəlikləri və sidik yollarının, sidik kisəsinin inkişaf qüsurları; ♦ Transplantatı residivi ilə məhv edən nefropatiyalar: anti-YBM nefriti, HUS, FSQS, MKQN İ tip, birincili oksaluriya. ♦ Transplantasiyadan sonra kəskin ağırlaşmalar ve rən xəstəliklər: qeyri-stabil stenokardiya ilə ÜİX, diabetik mik roangiopatiya və polineyropatiya, mədə və 12 barmaq bağırsağın xora xəstəliyinin kəskinləşməsi, nəzarət olunmayan arterial hipertenziya, vərəmin, virus xəstəliklərin (HBV, HCV, sitomeqalovirus) aktiv formaları. İnfeksiyalaşmış resipientlərdə qanın müayinəsində, qa raciyərin biopsiyasında aktiv hepatit, yaxud qaraciyər sirrozu və qanda virus replikasiyası (HBV-DNT, HCV-RNT) tapılmadıqda (HBV+, HCV+) transplantasiya üçün təhükəsizdir. ♦ XBÇ xəstələrinə qaraciyərin virus mənşəli sirrozu olduqda böyrək qaraciyər ilə birlikdə köçürülür. Seropozitiv donordan (SMV+,
377 Fəsil 13. Böyrəkköçürmə HBV+, HCV+) seroneqativ resipientə böyrək köçürülmür. HBs-Ag+ donordan qanda anti-HBs-Ag protektiv titri olan resipientə, yaxud HBC+ donordan HBC-infeksiyalaşmış resipientə köçürmək olar. Böyrək çatışmazlığında orqan transplantasiyasının tipləri • Meyit böyrək donorundan • Diri qohum böyrək donorundan • Diri qeyri-qohum donordan • Meyit böyrək-pankreas donorundan (1 tip şəkərli diabet resipientləri üçün)
Transplantat böyrək 1/3 halda diri donordan və qalan hallarda meyitdən götürülür. Meyit böyrəyi donoru əvvəlki dövrdə sağlam olmuş şəxs olmalı, qəza nəticəsində baş beyinin geriqayıtmaz zədələnməsi almış insanlar ola bilər. Anamnezində böyrək xəstəliyi və ya travması olan şəxslər donorluğa yaramırlar. Bütün onkoloji xəstələr, baş beyinin ilkin şişlərindən başqa, donor kimi yaramırlar. Həmçinin müalicə olunmamış bakterial, göbələk, virus infeksiyaları da donorluğa əksgöstərişdir, amma müalicə aparılmış hallar müzakirə oluna bilərlər. Uzunmüddətli hipertoniya və ya ürəyin dayanması nəticəsində işemiya orqanı transplantasiya üçün yararsız edir. Anamnezində uzunmüddətli hipertoniya, şəkərli diabet, ürək- damar xəstəlikləri olan pasientlər hərtərəfl i yoxlanmalıdırlar. Donor seçdikdə əsas kriteriya köçürülmüş orqanın gələcəkdə adekvat fəaliyyət göstərməsi götürülür. Buna görə də donor böyrəyinin normal funksiyası (qan plazmasında kreatininin səviyyəsi, sidiyin müayinəsi və diurez) əsas götürülür. • Beyin ölümündən sonra böyrək götürülür, bu “döyünən ürək donoru” adlanır, yaxud ürək dayandıqda, qan-dövranının geriqayıtmaz dayanması olduqda bu, “döyünməyən ürək donoru” adlanır.
378 Dializ • “İsti işemiya” qan dövranının dayanmasından sonra başlanır, böyrəyin soyuq konservant məhlulu ilə yuyulmasına qədər olan müddət götürülür. Bu müddətin 1 saatdan uzun olması böyrək kanalcıqlarının nekrozuna səbəb olur və ilk növbədə ‘transplantatın funksiyasını pozur’. Çox da ağır olmayan zədələrdə (isti işemiya dövrü 1 saatdan az olarsa) böyrək transplantasiyaya yararlı ola bilər. Ürək fəaliyyətinin dayanmasından baş verən ölümə kliniki ölüm deyilir. Hazırda əksər ölkələrdə transplantasiya üçün orqan beyin ölümündən sonra, diri donorlardan götürülür.
xüsusi komissiya (tərkibində anestezioloq, cərrah/ neyrocərrah, nevropatoloq, psixiatr və müalicə həkimi olur)
tərəfi ndən təsdiq edilir və aşağıdakı kriteriyalara görə təyin olunur: 1. Xarici ağrı qıcıqlarına reaksiyanın yoxluğu, ağır koma, əzə- lə atoniyası 2.
Müstəqil tənəffüs və öskürək refl eksi yoxdur. Ağciyərlərin süni ventilyasiyası aparatını dayandırdıqda 3 dəqiqə ərzində spontan tənəffüs hərəkətləri yoxdur. 3.
Gözlərin hərəkəti yoxdur, korneal refl eks yoxdur, bəbəklər geniş lənmiş, işığa qarşı reaksiyası yoxdur, izoelektrik EEQ (beyin aktivliyi yoxdur). 4.
Bədən hərarəti dayanmadan enir və 32 Cº-yə çatması beyin ölü münün etibarlı göstəricisi sayılır. 5. Qan təzyiqi enir, bütün aparılan intensiv reanimasiya tədbir- lərinə baxmayaraq. Meyit orqanın tiplənməsi Meyit böyrəyinə olan təlabat ancaq 5:1 səviyyəsində ödə- nilir. Orqanın seçilməsi kriteriyaları yaradılmışdir ki, bu da trans- plantasiyanın nəticələrini optimallaşdırır. • İlk növbədə ABO qan qrupuna görə bütün potensial orqan resipientləri eyni baza əmsalı alırlar. Bütün insan leykosit antigeni- nə (HLA) uyğun gəlməyən punktlar araşdırılır. Gözləmə vərəqində 379 Fəsil 13. Böyrəkköçürmə mənfi əsas-cütlüyü olan, HLA ən yaxşı uyğun gələn xəstəyə böyrək təklif olunur. • Transplantasiyadan qabaq T və B hüceyrələrinin əsas- cütlüyü uyğunluğu olduqda əməliyyat aparıla bilər. Diri dononrda bu test əməliyyatdan cox əvvəl aparılır və güman olunan transplantasiyadan 1-2 həftə qabaq da təkrarlanır.
• 1954-cü ildən diri donordan böyrək transplantasiyası geniş yayılmağa başladı. İlk dəfə G. Murray təkyumurta əkizlərin birindən o birisinə böyrək köçürtdü. Potensial meyit donor böyrəklərin sayı ilə bu böyrəklərə ehtiyacı olan resipientlərin sayının uyğunsuzluğu diri donordan transplantasiya üçün böyrək götürülməsinə səbəb olur. Bu hal indi də bütün dünyada davam edir, aşağıdakı hallarda böyrək diri donordan götürülür: • Birinci dərəcəli qohumlarda HLA-uyğunluğu olduqda donor ola bilirlər; • Son zamanlara qədər diri donor kimi qohumlar (valideyn/ uşaq, uşaq/uşaq) aparılırdısa, indi qeyri-qohum donorluq (ər/arvad, dost və s.) da atrmaqdadır. Diri qohum və diri qeyri-qohum böyrək donorluğun riskləri • Ölüm riski 0 – 0,03%. • Kəskin ağırlaşmalar riski 0,25–2,5% hallarda olur və ən müntəzəm təsadüf olunan ağırlaşmalar (>1%) uyğun cərrahi əməliyyatlardan (nefrektomiya) sonra müşahidə olunduğu kimi olur: pnevmoniya/atelektaz, pnevmotoraks, yara/sidik yolları sepsisi, hemorragiya və trombo-emboliya xəstəliyi. • Tək böyrək ilə yaşayanların hərtərəfl i müayinəsi və vəziyyətlərinin qiymətləndirilməsi onlarda böyük bir riskin olduğunu aşkar etməmişdir (Z.Qurbanov, 1994). Normal funksiyalı tək böyrək ilə yaşayıb, işləməyə insana heç bir şey maneəçilik törətmir.
380 Dializ Böyrəkköçürmədə diri donorlardan istifadə olunması bəzi üstünlüklərə malikdir. Əvvəla, birinci ilin sonuna qədər diri donordan götürülmüş transplantatın yaşaması meyit donora nisbətən 10–15 % yaxşı nəticələr verir və bu göstərici sonrakı illərdə də yüksək qalır. Digər tərəfdən, donor böyrəyinə artan tələbatı müəyyən qədər ödəməklə yanaşı, kəskin tubulyar nekrozu və kəskin ayrılma sindromunun baş vermə ehtimallarını minimuma endirir. Diri donordan nefrektomiya edərək «yaxşı» böyrək götürülür və normal böyrək saxlanılır. Lazımi donorun seçilməsi ABO sistemi və histouyğunluq göstəricilərinə əsaslanır. HLA identik olan qardaş ya bacı ideal donor sayılır, çünki belə transplantasiyadan sonra köçürülmüş orqanın uzunmüddətli yaşaması kimi yaxşı nəticələr alınır.
Diri donor, adətən, 16–65 yaşında, sağlam olmalıdır. Arterial hipertenziya, subklinik şəkərli diabet, ürək-damar xəstəlikləri olan şəxslər donorların siyahısına daxil edilmirlər. Bunu könüllü edən şəxslər ailənin başqa üzvlərinin təzyiqinə məruz qalmamalıdır. Donor hərtərəfl i psixoloji müayinədən keçməli, özünün böyrək vermək arzusunun motivini izah etməli və gələcəkdə rast gələ biləcəyi bütün risklər haqqında məlumatlandırılmalıdır. Bütün bu məsələlər «İnsan orqan (və ya) toxumalarının transplantasiyası haqqında qanun»da (28 oktyabr 1999-cu il tarixdə Azərbaycan Respublikasının prezidenti tərəfi ndən təsdiq edilmişdir) hərtərəfl i təsbit olunmuşdur. Potensial diri donorun müayinəsi anamnez, fi ziki və laborator- instrumental üsulların tətbiqi ilə aparılır. Böyrək donorunun müayinəsi İlk növbədə ABO qan qrupu uyğunluğu olduqda başqa müayinələr aparılır: 1. Ümumi kliniki müayinə (subyektiv və obyektiv); 2. Qanın ümumi müayinəsi, leykoformula, trombositlər; 3. Sidiyin ümumi müayinəsi, Zimnitski, Neçiporenko sınaqları, kreatininin klirensi, sidiyin əkilməsi;
381 Fəsil 13. Böyrəkköçürmə 4. Qanın biokimyəvi müayinəsi – sidik cövhəri, kreatinin, elektrolitlər, qələvi-turşu müvazinəti, bilirubin, ümumi zülal, xolesterin, triqliseridlər, qlükoza, ALT, AST, Hepatit B, C, insan immunodefi siti virusu (HİV), sitomeqalovirus, venerik xəstəliklərə görə testlər, koaquloqramma; 5. Mantu sınağı; 6. EKQ;
7. Qarın boşluğu orqanlarının USM; 8. Döş qəfəsinin rentgenoqramması; 9. Ekskretor uroqrafi ya; 10. Böyrək angioqrafi yası; 11. Lazım olduqda psixiatrın məsləhəti.
• Infeksiyalar; • Ürək, tənəffüs sistemi, qaraciyər, böyrək xəstəlikləri, diabet, bəd xassəli şişlər, dərman və alkoqol aludəçiliyi, hamiləlik; • <18 yaş, təzyiqlə razılaşdırmaq.
•
• Piylənmə, ailədə şəkərli diabet anamnezi, siqaret çəkmək, böyrək daşı, sidik yolları anomaliyaları. Donorun əməliyyata hazırlanması 1. Analizlər – qanda şəkər, natrium, kalium, karbamid, kreatinin, qan qrupu, Rh-faktor, Hb, Het, trombositlər yoxlanılır. 2. Axşam 20 00 – 24
00 arası venadaxili infuziya: 500 ml 0,9%-li natrium xlorid + 500 ml 5% qlükoza. 3. 21
00 – 10 mq diazepam, 1 tablet. 4. 24 00
00 arası venadaxili infuziya: 1000 ml 5%-li qlükoza. 5. 6 00
qalan 200 ml ilə, iynə xəstənin venasında, sistem ilə xəstə əməliyyat otağına verilir. 6. 6 00
382 Dializ Mannitol 10%-li məhlul –500 ml başlanılır, 200 ml yeridildikdən sonra 300 ml ilə xəstə əməliyyat otağına verilir. 7. 6
00 Safazolin 1,0 venadaxilinə yeridilir. 8. Axşam xəstəyə şorba, sıyıq verilə bilər. 9. Axşam xəstə qoltuqdan dizə qədər qırxılır, duş qəbul edir, 20 ml betadini 20 l suda həll edib axırda onunla yaxalanır. 10. 24
00 -dən sonra yemək qəbul olunmur. 11. Əməliyyat üçün 1 l uyğun qruplu qan hazır olmalıdır. 12. Əməliyyatdan qabaq: sidiyin miqdarı, arterial təzyiq, ürək vurğularının sayı, bədən temperaturu, tənəffüsün sayı təyin edilir. Əməliyyatdan sonra: 13. 3 l məhlul vena daxilinə (1,5 l natrium xloridin fi zioloji məhlulu və 1,5 l 5% -li qlükoza məhlulu); 14. Sefazolin 1,0 gündə 4 dəfə, vena/əzələ daxilinə; 15. Promedol hər 8 saatdan bir, əzələ daxilinə; 16. 1-ci gün gəzdirilir; 17. 50-100 ml alma şirəsi verilir; 18. Drenaj sorucuları əməliyyatdan sonra 3 dəfə boşaldılır. Sonrakı günlərdə xəstə müstəqil rejimə keçirilir və nefrektomiya olunmuş xəstənin əməliyyatdan sonrakı dövrdə müşahidə olunması qaydasında nəzarət aparılır. Böyrək resipientinin seçilməsi və hazırlanması. Böyrək trans- plantasiyasının nəticələrinin yaxşılaşması və təhlükəsizliyinin artması ilə əlaqədar olaraq xəstələrin bu müalicə üsulu üçün seçilməsi kriteriya- ları mütəmadi olaraq «yumşalır». Ona görə bu gün dializ müalicəsində olan xəstələrin əksəriyyəti böyrək transplantasiyasına namizəd hesab olunur. Böyrək transplantasiyasına mütləq əks-göstəriş aktiv infeksion proseslər və bədxassəli şişlər, ağır qidalanma pozğunluğu, ağır sistem və ürək-damar xəstəlikləri, ciddi ağırlaşmalarla nəticələnmiş şəkərli diabet hesab olunur. Bunlardan başqa, sürətlə proqress edən qlomerulonefrit zamanı böyrək yumaqcığının bazal membranına qarşı anticisimlərin yüksək titri tapıldıqda, oksaloz, oraqvarinüvəli anemiya, 383 Fəsil 13. Böyrəkköçürmə aktiv fazada olan autoimmun xəstəliklər (qırmızı qurd eşənəyi, Vegener qranulomatozu) böyrək transplantasiyasına nisbi əks-göstəriş hesab olunurlar. Hiperhidratasiya, hiperkaliyemiya, turşu-qələvi müvazinətinin vəziyyə tinin pozğunluqları HD, yaxud PD ilə korreksiya edilir, AH nəzarətə alınır. Dializ müalicəsinin davamiyyəti xəstənin tibbi reabilitasiyasının əldə olunmasından asılıdir, amma bu dövr 3–5 ildən artıq olmamalıdır, çünki bu, transplantatın ayrılması riskini artırır, resipientin HBV, HCV ilə infeksiyalaşmasına səbəb ola bilir. Renovaskulyar mənşəli nəzarət olunmayan AH olduqda böyrək arteriyası stentlənir, angioplastika, yaxud nefrektomiya olunur. EPO və dəmir preparatları istifadə etməklə anemiya aradan qaldırılır, fosfor- kalsium mübadiləsi requlə olunur, lazım gəldikdə paratireoidektomiya edilir. HBV qarşı vaksinasiya edilir, burun-udlaqda sanasiya aparılır, SYİ müalicə edilir (stafi lakokk gəzdiriciliyi ləğv olunur), infeksiyalaşmış kistalar olduqda polikistoz xəstəliyində binefrektomiya edilir. Potensial resipientin müayinəsi ambulator və ya stasionar şəraitdə aparılır. Böyrək resipientinin müayinəsi: 1. Ümumi kliniki müayinə; 2. Qanın ümumi müayinəsi, leykoformula, trombositlər; 3. Sidiyin ümumi müayinəsi, Zimnitski, Neçiporenko sınaqları, kreatininin klirensi; 4. Qanın biokimyəvi müayinəsi – sidik cövhəri, kreatinin, elektro- litlər, qələvi-turşu müvazinəti, bilirubin, ümumi zülal, xolesterin, triqliseridlər, qlükoza, ALT, AST, hepatit B, C, HİV, sitomeqalovi- rus, venerik xəstəliklərə görə testlər, koaquloqramma; 5. Mantu sınağı; 6. EKQ, kardioloqun müayinəsi; 7. Qarın boşluğu orqanlarının USM; 384 Dializ 8. Yuxu arteriyalarının doppler USM, bud arteriyasının doppler USM; 9. Döş qəfəsinin rentgenoqramması; 10. Dişlərin və başqa mümkün infeksiya ocaqlarının sağ- lamlaşdırılması; 11. Qastroskopiya (lazım olduqda), 50 yaşdan yuxarı - kolo nos- kopiya;
12. Sistoqrafi ya, lazım olduqda urodinamika; 13. İmmunoloji müayinə: toxuma tiplənməsi, hər ay; 14. Əsnək möhtəviyyatının və sidiyin əkilməsi, dişlərin müayinəsi. 15. Mammaqrafi ya 50 yaşdan böyük qadınlarda, bütün seksual aktiv 15 yaşdan yuxarı qadınlarda uşaqlıq boynundan yaxma. Böyrək xəstəliyinin ilkin diaqnozu dəqiq təyin olunmalı, sidik yollarının infeksiyası, sidik kisəsinin disfunksiyası, sistem xəstəlikləri aşkar edilir. Dəqiq fi zikal müayinə nəticəsində ürək- damar, mədə-bağırsaq, sidik-cinsiyyət xəstəlikləri aşkarlanmalı, agciyərlərin funksional vəziyyəti aydınlaşdırılmalı, karies dişlər daxil olmaqla infeksiyanın potensial mənbəyi tapılmalıdır. Xəstə yaxın, uzaq nəticələr və ağırlaşmalar haqqında məlumatlandırılır. Qadınlar üçün hamiləlik testi aparılır. Obstruksiyası və ya sidik kisəsi–sidik axarı refl yuksu olan xəstələrdə sistoureteroqrafi ya aparılır. İkitərəfl i nefrektomiya hazırda az hallarda, o da xüsusi göstərişə görə, aşağıdakı hallarda aparılır: sidik yollarının davamedici infeksiyası, ağrı sindromu, infeksiya, qanaxma ilə müşayiət olunan böyrək polikistozu, böyük ölçülü böyrəklər, sidik kisəsi–sidik axarı refl yuksu, Qudpasçer sindromu olduqda. Qalça arteriyasının vəziyyətini dəqiqləşdirmək üçün (stenoz, kalsifi kasiya) aşağı ətrafl arın Doppler müayinəsi və lazım olduqda aorta-qalça seqmentinin arterioqrafi yası edilir. İmmunoloji tipləndirmə Resipientin və donorun uyğunluğu ilkin olaraq qan qrupu ABO sistemi və rezus-faktora görə təyin edilir. İnsan Leykosit Antigen siste- mi A, B, C və DR lokusları üzrə müayinə olunur. Böyrəkköçürmədə 385 Fəsil 13. Böyrəkköçürmə ABO sistemi üzrə uyğunluq mütləq vacib şərtdir, çünki hətta ailə üzvləri arasında bu şərti gözləməyib transplantasiya etdikdə nəticə yaxşı olmur. Anticisim sensibilizasiyası resipient zərdabında T və B limfositlərə qarşı sitotoksik anticisimlərin təyin olunması ilə ölçülür. Pasientin güclü sensibilizasiyası krossmatçı mənfi meyit böyrəyinin tapılması müddətini uzadır. Böyrəkköçürmədən qabaq son T (və bəzən B) krossmatçı aparılır, donor üçün spesifi k anticisimlər identi- fi kasiya olunur. Bu testin mənfi olması ildırımsürətli ayrılma sindro- munun baş verməyəcəyinin göstəricisi sayılır. Əməliyyatönü hazırlıq böyrəkköçürmədən qabaq xəstənin vəziyyətinin optimizasiyasına xidmət etməlidir. Əməliyyatdan 6-12 saat əvvəl xəstəyə hemodializ aparılır, turşu-qələvi və elek- trolit müvazinəti normalaşdırılır. Hipotenziv dərmanların qəbulunu xəstələr davam etməlidirlər. ÜİX olan pasientlərə (çox halda sol ko- ronar arteriya zədələnir) əməliyyata qədər revaskulyarizasiya və ya angioplastika edilir. Əksər xəstələrdə anemiya (Hb səviyyəsi 60-80 q/l) olmasına baxmayaraq onlar anesteziyanı yaxşı keçirirlər və ona görə də əməliyyatdan qabaq qan köçürmək zəruri sayılmır.
1. 1 l uyğun qrup qan hazır qoyulur. 2. 24 saat qabaq dializ aparılır. 3. Dializdən qabaq və sonra analizlər aparılır. 4. Sandimmun (siklosporin, neoral) 8 mq/kq doza hesablanır. Doza iki yerə bölünür, səhər(9 00 ) və axşam (18 00 ) daxilə verilir. 5. Sell Sept standart olaraq 1,0 gündə 2 dəfə səhər (6 00
) və axşam (19 00 ) daxilə verilir. Bəzən Sell Sept yerinə azatioprin 8 mq/ kq dozada iki dəfəyə verilir. 6. Metilprednizolon 500 mq + 100 ml 0,9%-li natrium xlorid məhlulunda vena daxilinə 1 saat ərzində infuziya edilir, 500 mq əməliyyat zamanı yeridilir. 7. Sefazolin 1,0 venadaxilinə 6 00 -da birinci doza yeridilir. Əməliyyatdan sonra, 6 saatdan bir, venadaxilinə yeridilir. 386 Dializ 8. Səhər saat 6 00 -da venadaxili infuziya: 0,9%-li natrium xlorid –500 ml, 5%-li qlükoza – 500 ml yeridilir. 9. Diabetik xəstələrdə hər 500 ml qlükoza məhluluna 8 v insu- lin Aktrapid yeridilir (qlükoza 100 ml/saat sürəti ilə yeridilir). 10. 21 00
11. Tükləri qırxmaq, duş, aseptika. 12. Axşam yüngül yemək: şorba, sıyıq verilir. 13. 24 00
sonra xəstəyə yemək, içmək verilmir. 14. Səhər xəstə əməliyyat otağına verilir. Əməliyyatdan sonra: 15. Xəstəyə hər gün sarğı aparılır. Sarğı materialları, xəstənin geyim paltarları steril olmalıdır. 16. Laborator müayinələr iki qrupa ayrılır: – rutin analizlər (qanın və sidiyin ümumi analizi) – birinci üç gün gündə 2 dəfə aparılır, sonra gündə 1 dəfə. – genuş analizlər (qanın biokimyəvi analizi: karbamid, kreatinin, sidik turşusu, bilirubin, ALT, AST, ümumi zülal, albumin, şəkər, xolesterin, triqliseridlər HDL-XS, LDL-XS) həftədə 2 dəfə yoxlanılır. Sidik həftədə 2 dəfə əkilir. 17. Bədən temperaturu yüksək olduqda döş qəfəsinin rentgenoqramması müayinəsi edilir, qan hər 0,5 saatdan bir, 3 dəfə əkilir, sonra güclü antibiotikoterapiya aparılır. Yüksək qızdırma zamanı əkilmənin cavabı gələnə qədər amikasin 500 mq 100 ml natrium xloridin fi zioloji məhlulunda həll edilib vena daxilinə infuziya edilir. Əgər qızdırma davam edirsə vankomitsin 1 qr 1 dəfə yeridilir və bundan sonra qızdırma ensə 1həftə sonra təkrar etmək. 2-ci gündən hər gün klotrimazol tabletini ağzında sorur. 18. Ranitidin 3 gündən sonra 150 mq gecə saat 21 00 , per os, ferrum preparatları (Ferraton 1 t) və fol turşusu 1 mq 1 t verilir. 19. AT yüksək olduqda 10 mq 1 t nifedipin verilir. ALT səviyyəsi qalxdıqda ranitidin və nifedipin kəsilir. Bu dərmanları kəsdikdən sonra yüksək ALT davam etsə onda CMV Ab İgG və İgM yoxlanılır. Müsbət çıxsa gansiklovir 500 mq infuziya edilir – 100 mq ilə başlanır.
387 Fəsil 13. Böyrəkköçürmə Bu zaman trombositlər, leykositlərin sayı və kreatininin səviyyəsi nəzarətdə saxlanılır. Xolesterin səviyyəsi yüksək olduqda lovastatin 20 mq axşam 20 00
xolesterin səviyyəsi aşkar olunduqda klofi brat 1 t 1 d təyin olunur. 20. Biseptol 480 mq əməliyyatdan 3 gün sonra başlayaraq gündə 1 t, 6 ay müddətində verilir. 21.Metilprednisolon 500 mq/gün infuziya edilir 3–5 gün, sonra prednizolon 1 mq /kq başlanılır, 5 gündən sonra 1 t azaldılır, 1 –ci ayın axırına 20 mq çatdırılır. 22. Azatioprin yerinə hazırda Sell Sept istifadə olunur, gündə 1 qr 2 dəfə. 23. Sandimmun (neoral, siklosporin A) 6 mq/kq başlanılır. Əgər xəstə AT görə diltiazem alırsa (30 mq 1 t gündə 2 dəfə), diltiazem sandimmunun səviyyəsini yuxarı qaldırdığı üçün nəzərə alınmalı və 7 gündən sonra sandimmunun qanda səviyyəsi təyin olunur, səviyyə 150-300 mq/l arasında saxlanmalıdır. Səviyyədən asılı olaraq Sandimmunun qəbul dozası ya artırılır, yaxud azaldılır. Anuriya zamanı doza daha ciddi nəzarət tələb edir. Sell Sept qəbulu zamanı trombositopeniya, leykopeniya və yüksək temperatur müşahidə oluna bilər. Böyrəkköçürmənin birinci günü xəstənin vəziyyəti imkan verirsə o, ayağa qaldırılır, yeridilir və daxilə müvafi q qidalar qəbul edir. Bəzən xəstə gün ərzində 20–25 l sidik ifraz etdiyi üçün infuzion yolla onun yeri doldurulur, natrium, kalium, kalsium, maqneziumun qanda səviyyəsi və turşu–qələvi müvazinəti nəzarətdə saxlanılır, lazım gəldikdə korreksiyalar edilir. Əməliyyatın birinci günləri ağrı olduqda promedol 3 saatdan bir inyeksiya edilir. Sefazolin 500 mq 1 t gündə 3–4 dəfə daxilə verilir. Cərrahi əməliyyat kimi texniki cəhətdən böyrəkköçürmə əksər mərkəzlərdə standart prosedura kimi yerinə yetirilir. Adətən, sol böyrək sağ qalça çuxuruna yerləşdirilir. Böyrək venası ümumi qalça venasına uc-yan, böyrək arteriyası isə ümumi qalça arteriyasına
|