MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ən qocalmıram deyən şairin
Qocalır, a dağlar, qocalır bu gün (55, I, 209). Əkərsən, biçərsən... bu da təsəlli, Hansı əməllərim qarşıma gəlib. S əhərin bədliyi axşama bəlli, Ağlıma gələnlər başıma gəlib (73, 68). Onda m əhəbbətim yuxulu imiş, Sonradan oyanıb, onda bilib ki, Suyun lal axanı qorxulu imiş, S ən gərək özünü tanıtmayaydın (78, 147). « Şair öz əsərlərinin poetik dilinin bütün zənginliyini tük ənməz bir mənbədən alır ki, bu da xalqın hərtərəfli, şirin və obrazlı dilidir, şifahi ədəbiyyatın dilidir» (24, 370). Folklor üslubuna xas olan çalarla rın şeirə nüfuzu təbii rənglər bolluğuna v ə milli koloritin zənginliyinə gətirib çıxarır. Ritm, ahəngdarlıq, v əzn yaratmaq işində, poetik aforizmlər və dərin xalq hikməti s əviyyəsi qət etmək də mahiyyət etibarilə poetik kökə bağlılıqdan irəli gəlir. Dilimizin ruhu onun akustik göz əlliklərində əks olunduğu kimi, doğma sözlərimizin şeriyyətində təcəssüm tapdığı kimi, xəyalla, romantik ovqatla 43 lirik-f əlsəfi mühakimələrin sintezi frazeoloji birləşmələrdə əks olunur. Çünki frazeoloji birl əşmələr həm lüzumsuz bər-bəzəkdən uzaq dır, həm də onlarda artıq söz və ifadə də yoxdur. Böyük bir fikrin frazeoloji birl əşmələrin iştirak etdiyi misralara sığışması da ondakı semantik siqlətdən, quruluş mükəmməlliyindən gəlir. Frazeoloji vahidl ərdən təsirlənən şeirin ritm və konstruksiyası h əm şeirin lüğət tərkibinə, həm də sintaktik tərkibinə, qrammatik quruluşuna nəzərəçarpan effekt verir. Bənzərsiz şair Ağasən B ədəlzadənin «Həyat eşqi» adlı şeirindən götürülmüş aşağıdakı b ənddə oxucu qəlbini ovsunlayanda məhz frazeoloji ifadənin üs- lubi-semantik imkanlarının nüfuzetmə qabiliyyətidir. Ömrün ən dolaşıq, çətin anında Gözl ər bu dünyadan bir pay umurlar. Diriyk ən hər şeyə göz yumanın da Öl ərkən gözünü güclə yumurlar (61, 25). Poeziya s ənətinin, onun dilinin mayası el ədəbiyyatından, canlı danışığın gözəlliklərindən mayalanır. Bədii yaradıcılığın bütün sah ələrində olduğu kimi, poeziyada da şifahi xalq yaradıcılığından və məişət-ünsiyyət üslubundan faydalanma daimi s əciyyə daşıyır. Bu keyfiyyətli cəhəti 1960-1980-ci illər poeziya sının timsalında da görmək mümkündür. Folklorlardan v ə canlı nitqdən qaynaqlanan xəlqi ruh şeir yaradıcılığının bütün komponentlərində, xüsusən də frazeoloji birl əşmələrdə biruzə verir. Ən fəal üslubi laylara məxsus olan frazeologiyanın işlənmə m əqamlarına h əssaslığında bünövr əsində ümumxalq dili xəzinəsinə dərindən bələdolma m əharəti ilə yanaşı, ondan yetərincə yararlanma bacarığı frazeo- logizmi üslubi çalarlarına uyğun seçmə vərdişi və istifadəsindəki s ənətkarlıq səriştəsi dayanır. Xalqın əsrlər boyu yaratdığı tükənməz bədii söz yaradıcılığından faydalanma sırf sənətkarlıq məsələsinə daxildir. Folklor bütün dövrl ərdə poeziyanın coşub-daşan bədii söz 44 bulağıdır. İncə axıcılığı, qəribə kövrəkliyi və təbiiliyi ilə oxucunu valeh ed ən frazeoloji materiallar da onun mənalı q əlpələridir. Onların şeir dilinə yararlığının üslubi əsasları vardır. Bu, çox güman ki, ondan ir əli gəlir ki, frazeologizmlərdəki de- yim t ərzi qondarmaçılıqdan uzaqdır. Məhz buna görə poeziya və onun dili frazeoloji materiallarla daim t əmasdadır, həmişə milli qaynaqlara, kökümüz ə, ulularımızın müdrikliyinə söykənir və bu davamlı səciyyə daşıyır. O, həmçinin poeziya üçün səmimi və ilıq nəfəsin, ilhamlı söz sərvətinin mənbəyidir. Köklərin d ərinliklərdən gələn şeir sənətinin dadı-tamı yaradıcılıq idealına, ənənələrə sədaqətindədir. Bu mənada şeirimizin dili R.Rza, B.Vahabzad ə, Ə.Kürçaylı, Q.Qasımzadə, F.Sadıq, A.Laçınlı, M.Araz, M. İsmayıl, R.Rövşən, S.Rüstəmxanlı, S.Sərxanlı və başqa şairlərin yaradıcılığının timsalında xəlqi ifadə vasitələri ilə farazeoloji ifad ələrdə zənginləşmə prosesi keçirmişdir. Onlar poeziya dilinin milli qaynaqla rından müxtəlif üslubi çalarlar m ənimsəmiş, şeirin məzmununu daha da dolğunlaşdırmağa cəhd göst ərmişlər. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|