Mavzu: Ilk o`rta asr sharq falsafasi va uyg'onich davri

Bahouddin Naqshband asos solgan so‘fiylik ta'limotining nazariy asoslaridan birini Xudo, dunyo va insonning o‘zaro nisbati muammosi tashkil etadi. Bu bosh muammo talqinida so‘fiylarni ikki yo‘nalish – teistik va panteistik yo‘nalishlarga ajratish mumkin. Alloh hamma narsaning yaratuvchisi deb e'tirof etilgan, insondan tashqarida turgan, dunyo uzra yuksalgan va bilish mumkin emas deb e'lon qilingan bo‘lsa, so‘fiylar ta'limoti monoteizm shakl-shamoyilini kasb etgan, dunyo va Xudo tushunchalari tenglashtirilgan taqdirda bunday ta'limot panteistik deb hisoblangan¹¹.
Bahouddin Naqshband hayotning mazmunini Haqiqat (Alloh)ga erishishga intilishda ko‘rgan va Haqiqat (Alloh)ga erishish tashqi narsalar haqidagi bilim – shariatga asoslanadi va ichki narsalar haqidagi bilim – tariqat jarayonida yuz beradi, deb hisoblagan. U shariat Qur'oni karim va hadislarni bilishdan kelib chiquvchi diniy qonun-qoidalar to‘plami ekanligidan kelib chiqqan. Tariqat odam Haqiqatga erishish uchun qaysi bosqichlardan o‘tishi, Allohni anglash va u bilan birikish uchun qanday to‘siqlarni yengishi lozimligini belgilaydi. Bunda bilish jarayonida shariatdan tariqatga o‘tish darhol yuz bermaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Abdusamedov A.E. Dinlar tarixi. Toshkent: O’zMU, 2004. - 208 b.
   
2. 
   Yo’doshxo’jayev X., Rahimjonov D. Komilov M. Dinshunoslik (Maruzalar matni) Toshkent: Tosh DSHI nashriyoti. 2000
   
3. 
   Mo’minov A. va boshqalar. Dinshunoslik (darslik). - Toshkent: “Mehnat”, 2004
   
4. 
   Ochildiyev A. va boshqalar. Dinshunoslik asoslari (o’quv qo’llnma). -Toshkent: “Toshkent islom universiteti” nashriyot matbaa birlashmasi, 2013.
   
5. 
   Xasanov A. va boshqalar . Islom tarixi (darslik). - Toshkent : Toshkent islom universiteti matbaa nashriyot birlashmasi. 2008.
   
6. 
   Abu Nasr Forobiy. "Fozil odamlar shahri".
   
7. 
   Yoqubova M. Fan axborotlashuvining jamiyat rivojidagi o‘rni- T.:”Star- Poligra"
   
8. 
   Krivsun O.A. Estetika. Uchebnik–M.: Gardariki
   
9. 
   Qahhorova Sh. Global ma’naviyat - globallashuvning g‘oyaviy asosi.
   
10. 
    Madayeva Sh. Milliy mentalitet va demokratik tafakkur.