Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

D
10
7
6. 
Hisoblaymiz. 
10 20 30 40 50 60
20 + 10 20 − 10 40 + 20 40 − 40 50 + 50
100 ichida qo‘shish va ayirish 
2-dars
2. 
Natijalarni taqqoslaymiz.
4. 
Namunaga ko‘ra davom ettiramiz.
18
47
49
77
4
?
8
?
14
7
?
71
2
5
− 
 
3
2
1
+
6
2
1
+
6
=
?
2
5
−
3
=
?
48 − 8 
25 + 3
84 + 2 88 − 2
3. 
Berilgan o‘lchamdagi kesmalarni chizamiz.
5.
Bo‘sh kataklarga mos sonlarni yozamiz.
+ 
= 80
− 
= 20
1.
Hisoblashni tushuntiramiz.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
8
5. 
Hisoblaymiz. 
14 cm + 5 cm
43 cm + 6 cm
81 cm + 7 cm
34 cm − 4 cm
57 cm − 2 cm
99 cm − 9 cm
Yig‘indi va ayirmani topish
3-dars
1. 
Hisoblashni tushuntiramiz.
19 + 30 =
38 − 30 =
19
10
10
10
39
29
49
10
10
10
8
28
18
38
2. 
Hisoblaymiz.
46+3=40+(6+3)=
46+30=(40+30)+6=
40 6
70 6
76−3=70+(6−3)=
76−30=(70−30)+6=
3. 
Behilar soni olmalar sonidan nechta kam?
4. 
Ketma-ketlikni davom ettiramiz.
?
?
− 
= 
2-DARS: 
100 ICHIDA QO‘SHISH VA AYIRISH
Maqsad:
ikki xonali va bir xonali sonlarni xonadan o‘tmasdan qo‘shadi 
va ayiradi.
1. 
Modellar yordamida ikki xonali va bir xonali sonlarni qo‘shish va ayi rishga 
doir (xonadan o‘tmasdan) bilimlar takrorlanadi. Keyin esa qo‘shish va ayirish 
amalining tarkibiy qismlari takrorlanadi. Shular asosida berilgan misollar 
yechiladi. Bu jarayon o‘qituvchi va o‘quvchilar bilan birgalikda bajariladi.
2. 
1) Ayirma va yig‘indini topamiz, ularni taqqoslaymiz. 
Ayirma 40 ga teng, yig‘indi 28 ga teng. 
Demak, ayirma 40 soni yig‘indi 28 sonidan katta. 40 > 28.
2) Yig‘indi va ayirmani topamiz, ularni taqqoslaymiz. 
Yig‘indi 86 ga teng, ayirma ham 86 ga teng. 
Demak, yig‘indi hamda ayirma 86 soniga teng. 86 = 86.
3. 
Kesmalar va uzunlik o‘lchov birligi mavzusi eslatiladi.
Birinchi kesma necha santimetr? 7 cm.
Ikkinchi kesma-chi? 9 cm.
Ularning uzunliklarini qanday aniqladingiz? 
Rasmda keltirilgan chizg‘ich yoki o‘lchab ko‘rish yordamida. O‘quvchilar-
ga boshqa ixtiyoriy kesmalarni daftarlariga chizish va ularni chizg‘ichdan foy
-
dalanmay o‘lchash topshirig‘ini beramiz. O‘quvchilar qanday o‘lchash mum-
kin ekanligini mustaqil topsin (2 ta 
katak 1 cm).
4. 
O‘rnatilgan qonuniyatni 
o‘quv chilar mustaqil topishadi. No-
ma’lum qo‘shiluvchilarni topamiz. 
Eslaymiz: noma’lum qo‘shiluvchini 
topish uchun yig‘indidan ma’lum 
qo‘shiluvchini ayiramiz. 
5. 
Hisoblaymiz. Eslaymiz: miq
-
dorlar ustida amallar sonlar usti da 
amallar kabi bajariladi. Bunda bir xil 
miqdorlar ustida amallar bajariladi. 
Masalan, uzunlik o‘lchov birligiga 
uzunlik o‘lchov birligini qo‘shish va 
h. k. 
@edurtm_uz

---

A
b