Insonning psixologik moyilligi J.M.Keyns ochib bergan psixologik qonunga ko’ra, inson daro- madlari oshib borishi bilan iste’mol va jamg’armani ko’paytirib borishga moyil. Shuning uchun iste’mol va jamg’armaning milliy daromadga bog’liqligi, ularning nisbati muhim ahamiyat kasb etadi. Bu nisbat iste’molga bo’lgan me’yorli moyillikni tavsiflab beradi. Nega “me’yorli”? Chunki gap qo’shimcha daromad (Y) va uning iste’molga 24
Insonning psixologik moyilligi J.M.Keyns ochib bergan psixologik qonunga ko’ra, inson daro- madlari oshib borishi bilan iste’mol va jamg’armani ko’paytirib borishga moyil. Shuning uchun iste’mol va jamg’armaning milliy daromadga bog’liqligi, ularning nisbati muhim ahamiyat kasb etadi. Bu nisbat iste’molga bo’lgan me’yorli moyillikni tavsiflab beradi. Nega “me’yorli”? Chunki gap qo’shimcha daromad (Y) va uning iste’molga 24
(S) va jamg’armaga (S) taqsimlanishi to’g’risida boradi, shuningdek, gap qo’shimcha (me’yorli) ortib boruvchi iste’mol to’g’risida ham boradi. «Asosiy psixologik qonun, – deb yozadi J.M. Keyns, – shundan iboratki, kishilar, odat-da, daromadlari ortib borishi bilan o’z iste’molini ko’paytirish-ga moyildirlar, lekin bunda iste’mol daromad ortgan darajada oshmaydi». Bu hol shu narsani bildiradiki, agar daromad o’zgarsa, iste’-mol ham shu yo’nalishda o’zgaradi, lekin iste’mol o’zgarishi daromad o’zgarishi darajasidan past bo’ladi. J.M. Keyns iste’mol o’zgarishi bilan ushbu o’zgarishni keltirib chiqargan daromad o’zgarishi o’rtasidagi nisbatni iste’molga bo’lgan me’yorli moyillik deb atadi va uni quyidagi formula bilan ifodaladi: MPC = Y C ∆ ∆
Yangi keynschilik 50-yillarning ikkinchi yarmida J.M.Keyns nazariyasi asosida yangi keynschilik shakllandi. Uning ancha ko’zga ko’ringan vakillari amerkalik E.Xansen (1887-1975), P.Samuelson (1915 y. tug’ilgan), E.Domar (1914), S.Xarris (1897-1974), R.Solou (1924 y. tug’ilgan), ingliz R. Xarrod (1900-1978) lar hisoblanadi. Yangi keynschilikning asosiy tadqiqot ob’ekti makroiqtiso-diy miqdorlarning (yalpi talab, yalpi taklif, yalpi, jamg’arma) o’zaro ta’siri hisoblandi. Masalaga bunday yondashuv tsiklli ishsizlik, inflyatsiya, iqtisodiy o’sish muammosini tahlil qilishga yordam beradi. Yangi keynschilar (E.Domar, R.Xarrod) iqtisodiy o’sish nazariyasini ishlab chiqdilar. Undagi asosiy muammo – realizatsiya muammosi hisoblanadi. Bu nazariyaga muvofiq, iqtisodiyot dina-mik muvozanat holatda bo’ladi, agar talab ishlab chiqarish resurs-laridan to’la foydalanish imkonini bersa. Talab bog’liq bo’lgan milliy daromadning ko’payishi, ularning fikriga ko’ra, faqat kapital jamg’arilishi funktsiyasi hisoblanadi, kapitalga bo’lgan talab esa, faqat milliy daromadning o’sish sur’ati bilan aniq-lanadi. Iqtisodiy o’sishning yangi keynschilik modelida iste’mol va jamg’arma o’rtasidagi o’zaro miqdoriy bog’liqlik, «multiplika-tor- akselerator» tizimi asosiy o’rinda turadi
Yangi keynschilik 50-yillarning ikkinchi yarmida J.M.Keyns nazariyasi asosida yangi keynschilik shakllandi. Uning ancha ko’zga ko’ringan vakillari amerkalik E.Xansen (1887-1975), P.Samuelson (1915 y. tug’ilgan), E.Domar (1914), S.Xarris (1897-1974), R.Solou (1924 y. tug’ilgan), ingliz R. Xarrod (1900-1978) lar hisoblanadi. Yangi keynschilikning asosiy tadqiqot ob’ekti makroiqtiso-diy miqdorlarning (yalpi talab, yalpi taklif, yalpi, jamg’arma) o’zaro ta’siri hisoblandi. Masalaga bunday yondashuv tsiklli ishsizlik, inflyatsiya, iqtisodiy o’sish muammosini tahlil qilishga yordam beradi. Yangi keynschilar (E.Domar, R.Xarrod) iqtisodiy o’sish nazariyasini ishlab chiqdilar. Undagi asosiy muammo – realizatsiya muammosi hisoblanadi. Bu nazariyaga muvofiq, iqtisodiyot dina-mik muvozanat holatda bo’ladi, agar talab ishlab chiqarish resurs-laridan to’la foydalanish imkonini bersa. Talab bog’liq bo’lgan milliy daromadning ko’payishi, ularning fikriga ko’ra, faqat kapital jamg’arilishi funktsiyasi hisoblanadi, kapitalga bo’lgan talab esa, faqat milliy daromadning o’sish sur’ati bilan aniq-lanadi. Iqtisodiy o’sishning yangi keynschilik modelida iste’mol va jamg’arma o’rtasidagi o’zaro miqdoriy bog’liqlik, «multiplika-tor- akselerator» tizimi asosiy o’rinda turadi
