Kimyanın ilkin qanunları. Kütlə və enerjinin saxlanması qanunu

Alüminiumun turşu və qələvilərlə reaksiyası.

Alüminium amfoter xassə daşıdığına görə bütün qələvi məh­lulları ilə qarşılıqlı təsirdə olaraq hidro-oksoalüminatlara çevrilir.
2Al + 6NaOH + 6H₂O → 2Na₃Al(OH)₆ + 3H₂
Alüminium duru turşulardan hidrogeni çıxarır.
2Al +6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂
2Al + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂
Alüminium duru nitrat turşusunda asanlıqla həll olur.
8Al + 30HNO₃ → 8Al(NO₃)₃ + 3N₂O + 15H₂O
Qatı sulfat və nitrat turşuları alüminiumu passivləşdirir, çünki üzərində oksid təbəqəsi əmələ gəlir. Buna görə də, bu turşuları alüminium qablarda daşımaq və sax­lamaq mümkündür. Lakin qızdırdıqda qatı sulfat turşu­sun­da həll olur.
6Al + 6H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O

43. 
    Titan, təbii birləşmələri, alınması, kimyəvi xassələri və tətbiq sahələri.
    

IV qrup d-elementləri daxildir. Valent elektronlarının ikisi atomların xarici elektron təbəqəsində, ikisi isə xaricdən əvvəlki təbəqənin d-əlavə səviyyəsində yerləşir: .Kimyəvi reaksiyalarda +2, +3, +4 oksidləşmə dərəcəsi göstərir.
Təbiətdə tapılması. Titanın 5 izotopu var və süni yolla alınmış bir sıra radioaktiv izotopları məlumdur. Titan yer qabığının çəki ilə 0,63% təşkil edir. Təbiətdə yayılmasına görə dördüncü yeri ( sonra) tutur. Titanın mühüm təbii birləşmələri: - rutil, - ilmenit, - perovskit, sfen .
Alınması. - ı rulitdən alırlar. Bu məqsədlə onu əvvəlcə titan 4-xloridə çevirib, sonra alınan duzu və ya mühitində maqnezium və ya natriumla reduksiya edirlər.

Titanı yüksək təmizlikdə almaq üçün birləş­məsinin termiki parçalanmasından (800-900^o C) istifadə olunur:

Xassələri. Titan gümüşü ağ, çətin əriyən metaldır, yüngüldür. Mexaniki xassələri onun təmizlik dərəcəsindən asılıdır. Oksigen, azot, hidrogen, karbon, bor və s. qarı­şıq­lar bu metalın plastikliyini azaldır.
havada qaldıqda onun səthi qoruyucu oksid təbəqəsi ilə örtülür. Adi şəraitdə az aktiv metaldır. Oksigendə yandıqda bu elementin baş oksidi adlanır . Titanın tipli oksidləri də vardır. əsasi oksiddir, duru və - də həll olduqda reduksiyaedici xassə göstərir.



-i 1550^o C-də vakuumda və ya arqon mühitində aşağıdakı reaksiya əsasında almaq olar:



suda həll olmur; ona uyğun gələn hidroksid almaq üçün - yə qələvilərlə təsir edirlər.


Tətbiqi. müasir texnikanın əsas konstrukçiya materialla­rından biridir. Onun əsasında alınan ərintilər, yüksək temperatur və korroziyaya qarşı davamlı olur. Tərkibində olan ərintilər aviasiyada, raket texnikasında, atom reaktorlarında, gəmi və maşınqayırmada, elektrotexnikada və s. tətbiq olunur.

44.