İstehsalatda bəDBƏxt hadiSƏ VƏ peşƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ
Cədvəl 2 2012-ci ilin 6 ayı üzrə
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.8.Ödənişlər üzrə göstəricilər
- Birdəfəlik sığorta ödənişi
- 1.9. Qeyri Formal əmək sektoru üzrə vəziyyətin ümumi təhlili
- “hüquqi şəxslə və ya hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslə qanunvericiliyə uyğun olaraq bağlanılmış əmək
- 1.10. İkili (qara) mühasibat sistemi və işçilərin icbari sığortası ilə bağlı olan problem
- 1.11. İcbari sığortaya cəlb olunmayan əsas qruplar
- 1.12. İcbari sığorta üzrə Qanunvericiliyin tətbiqinə mane olan səbəblər
- 1.13. Tövsiyələr Qanunvericiliyə dair “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə
- Xeyrinə istehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta
- “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta üzrə aylıq sığorta
- 2. İŞ YERLƏRİNDƏ ƏMƏYİN MÜHAFİZƏSİNİN TƏMİN OLUNMA VƏZİYYƏTİ 2.1. İş yerlərində texniki təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunma
|
Cədvəl 2 2012-ci ilin 6 ayı üzrə Cədvəl 3 Sosial təminat sferası tikintisində çalışanlara nisbətdə dəfələrlə az olduğu məlumdur. Digər bir göstərici kimi təhsil sahəsini göstərmək olar. 2011-ci ilin göstəricilərinə görə təhsil sferasında 190 427 qulluqçu, 29 941 nəfər isə fəhlə peşələri üzrə icbari sığortaya cəlb edilib (cəmi 220 368). Amma Dövlət Statistika Komitəsinin 2010-cu ilin yekunları üzrə məlumatına görə təhsil sahəsində 345 300 nəfər çalışmışdır. Beləliklə, 2011-ci ildə ən azı 124 932 nəfər təhsil işçisi icbari sığortaya cəlb olunmamışdır. 2012-ci ilin 6 ay üzrə göstəriciləri ilə müqayisədə bu rəqəm (əgər təhsil işçilərinin sayını 2010-cu il səviyyəsində götürsək) 107 421 nəfər edəcəkdir. Dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat sferasında çalışanların ümumi sayı 2010-cu ilin göstəriciləri üzrə 52 400 nəfər təşkil etdiyi halda 2011-ci il üzrə icbari sığortaya cəlb olunma göstəriciləri 41 345 nəfər, 2012-ci ilin 6 ayı üzrə isə 44 631 nəfər təşkil etmişdir. Dövlət Statistika Komitəsinin 2010-cu il üzrə hazırladığı “İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə muzdla işləyən işçilərin sayı”na dair məlumatda göstərilir ki, ticarət sektorunda işləyənlərin sayı 286 800 nəfər HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 21 təşkil edir. 2012-ci ilin 6 ayının göstəriciləri üzrə bu sektor üzrə icbari sığorta olunan qulluqçu və fəhlə heyətinin ümumi sayı 15686 nəfər təşkil edir. Belə müqayisələri davam etmək mümkündür. Lakin demək olar ki, bütün iqtisadi fəaliyyət sahələri üzrə vəziyyət oxşardır. Yalnız büdcədən maliyyələşən təşkilatlarda, o cümlədən dövlət orqanlarında işçilərin icbari sığortası üzrə göstəricilər nisbətən yüksəkdir. 1.8.Ödənişlər üzrə göstəricilər “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında” Qanunun 16-cı maddəsinə əsasən istehsalatda bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətini tam və ya qismən itirən şəxslər və ya onların bu səbəbdən vəfat etdiyi halda digər faydalanan şəxslərə aşağıdakı növ sığorta ödənişləri həyata keçirilir: • Aylıq sığorta ödənişi; • Birdəfəlik sığorta ödənişi; • Əlavə sığorta ödənişi. Sığorta hadisəsi baş verdikdə ödənişlər aşağıdakı qaydada ödənilir: •
qabiliyyətinin itirilməsi ilə bağlı itirilmiş aylıq əmək haqqı əvəzində faydalanan şəxsə verilən pul təzminatıdır. HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 22 • Birdəfəlik sığorta ödənişi bu Qanunla müəyyən olunmuş qaydada aylıq sığorta ödənişi məbləğlərinin cəm halda birdəfəlik ödənilməsidir. Birdəfəlik sığorta ödənişi aşağıdakı hallarda verilir: - sığorta hadisəsi nəticəsində zərərçəkmiş sığorta olunana əlillik növbəti müayinə müddəti göstərilmədən təyin edildikdə; sığorta hadisəsi nəticəsində sığorta olunanın öldüyü halda. •
müalicəsinə, əlavə qidalanmaya, dərman alınmasına, protezləşdirməyə, başqasının qulluğuna, sanatoriya-kurort müalicəsinə, xüsusi nəqliyyat vasitələri əldə edilməsinə, başqa peşəyə hazırlanmaya çəkdiyi xərclərinin əvəzinin ödənilməsinə görə verilən pul təzminatıdır. Belə ödənişlər sığorta hadisəsi müəyyən edildikdən və qanunvericilikdən nəzərdə tutulan müvafiq hərəkətlər həyata keçirildikdən sonra verilir. Bu qanunun tətbiqinin üstün cəhətlərindən biri də odur ki, iş yerlərində əməyin mühafizəsi qaydalarına riayət olunmasında maraqlı olan daha bir tərəf – sığortaçı, yəni həyat sığortasını həyata keçirən təsisat da vardır. Qanunun tətbiqindən keçən 1,5 il ərzində istehsalatda baş verən bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri üzrə sığorta ödənişləri həyata keçirilməkdədir. Ödənişlər yalnız qanunun tətbiq olunduğu dövrdən sonra baş verən bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliklərinə görə həyata keçirilir. Qanunun tətbiqindən əvvəl baş vermiş belə hallara görə müəyyən edilən ödənişləri işəgötürən və ya qanunvericiliyin müəyyən etdiyi orqanlar həyata keçirir. Ötən dövr ərzində 2011-ci il üzrə verilmiş sığorta haqları 267 384,77 manat və 2012-ci ilin 6 ayı ərzində 212 148,35 manat təşkil etmişdir. 1.9. Qeyri Formal əmək sektoru üzrə vəziyyətin ümumi təhlili İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında Qanunun 3.1.1. maddəsinə əsasən icbari sığorta olunanlar “hüquqi şəxslə və ya hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslə qanunvericiliyə uyğun olaraq bağlanılmış əmək müqaviləsi və ya mülki-hüquqi müqavilə əsasında əmək funksiyalarını yerinə yetirən şəxslər” dir. Bu da o deməkdir ki, qeyri formal əmək sektorunun iştirakçılarının hamısı istehsalatda bədbəxt hadisə və peşə xəstəliklərindən sığortalanmırlar. Yuxarıda HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 23 göstərilən rəqəmlərə nəzər salsaq onda icbari sığorta olunmadan kənarda qalan və faktiki əmək fəaliyyəti həyata keçirən işçilərin sayının çox böyük olmasını müəyyən etmək olar. Biz yuxarıda formal əmək sektorunda sığorta olunanların göstəriciləri ilə tanış olduq. Burada illər üzrə artım tendensiyası olsa da əhatəlilik təmin olunmamışdır. Qeyri formal əmək sektorunda isə vəziyyət daha mürəkkəbdir. Əmək münasibətlərinin rəsmiləşdirilmədiyi halda işçinin icbari sığorta olunması mümkün deyildir. Bununla belə işəgötürənin işçini icbari sığortaya cəlb etməməyi (icbari sığorta etməməyi) onu məsuliyyətdən azad etmir. Yuxarıda göstərildiyi kimi işəgötürən hətta faktiki əmək münasibətində olduğu işçi qarşısında onun sağlamlığına vurduğu zərərə görə tam maddi məsuliyyət daşıyır. İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında Qanununun 7.3. maddəsinə görə “Bu Qanunla sığorta etdirmək vəzifəsi daşıyan sığortalı həmin vəzifəni yerinə yetirmədikdə və ya icbari sığorta müqaviləsini qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş şərtlərlə müqayisədə sığorta olunanın vəziyyətini pisləşdirən şərtlərlə bağladıqda, sığorta hadisəsinin baş verdiyi halda bu Qanuna uyğun olaraq xeyrinə sığorta müqaviləsi bağlanmalı şəxslər qarşısında azı bu Qanunla müəyyən edilmiş sığorta təminatı həcmində öhdəlik daşıyır”. Lakin, əmək müqaviləsi bağlanmadan muzdlu işə cəlb edilən, həmçinin qeyri-rəsmi qaydada əmək haqqı alan şəxslə bağlı bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliyi halı baş verdikdə bir neçə ciddi problem ortaya çıxır. Bunlar: ● Belə hal mövcuddursa deməli işçi icbari sığorta olunmamışdır və maddi məsuliyyət işəgötürənin üzərinə düşür; ● rəsmi əmək münasibətləri olmadığı üçün işəgötürənlər işçi ilə əmək münasibətində olmadıqlarını bildirir və könüllü olaraq hər hansı maddi ödənişlər həyata keçirmək istəmirlər; ● Məhkəməyə müraciət edərkən sağlamlığına zərər dəyən şəxs (və ya onun vərəsələri) bir neçə halı sübut etməlidir. Əvvəla o həmin müəssisədə işləməsini, yəni faktiki olaraq əmək münasibətlərində olmasını, daha sonra əmək haqqının miqdarını və ümumiyyətlə hadisənin və ya xəstəliyin həmin iş yeri ilə bağlı olmasını. Göründüyü kimi kifayət qədər mürəkkəb proseslərdən keçmək tələb olunur. Məhkəmə praktikasına nəzər saldıqda nadir hallarda məsələ sağlamlığına zərər dəyən şəxsin və ya onun vərəsələrinin xeyrinə həll olunur. Hətta bu prosesləri uğurla başa çatdırdıqda, yəni məhkəmə zərərin əvəzinin ödənilməsi ilə bağlı işəgötürən üzərində vəzifə qoyduqda belə bir çox hallarda zərərçəkən şəxs və ya onun vərəsələri bu vəsaiti ala bilmirlər. Bunun da əsas səbəbi belə müəssisələrin bir qayda olaraq müvəqqəti (Məsələn, bir bina tikmək üçün yaradılmış MMC) yaradılması, iflas və ya süni iflas vəziyyətdə olması zərərin əvəzinin ödənilməsinə imkan vermir.
Sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta olunana və ya digər faydalananlara verilən aylıq, birdəfəlik kompensasiyalar işçinin aldığı orta aylıq əmək haqqına uyğun olaraq onun itirdiyi peşə əmək qabiliyyətinə mütənasib olaraq verilir. Peşə əmək qabiliyyəti tam itirildikdə ödəniş orta aylıq əmək haqqına mütənasib olur. Bu baxımdan əmək haqqı bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri hallarından sığorta edilən işçi üçün əsas göstəricilərdəndir. İcbari sığorta sisteminə keçiddən əvvəlki dövrdə praktikada mövcud olan ən ciddi problemlərdən biri sağlamlığına zərər dəymiş işçi ilə əmək münasibətlərinin HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 24 rəsmiləşdirilməməyi, digəri isə işçinin rəsmi əmək haqqı ilə faktiki əmək haqqının arasında fərqlərin olması idi. Təəssüflə qeyd olunmalıdır ki, icbari sığorta sisteminin tətbiqi bu problemlərin heç birinin qarşısını ala bilmədi. Hazırda icbari sığorta əmək müqaviləsi (və ya mülki-hüquqi müqaviləsi) olmayan heç bir işçini əhatə etmir. İkili (qara) mühasibatlığın mövcud olduğu iş yerlərində vəziyyət bir qədər fərqlidir. Belə ki, faktiki əmək haqqı ilə rəsmi əmək haqqı arasında dəfələrlə fərq olan iş yerlərində işçilərin sığorta olunması rəsmi əmək haqqına uyğun həyata keçirilir. Təbii ki, sosial sığorta hadisəsi baş verdikdə bütün sığorta ödənişləri də həmin rəsmi əmək haqqına müvafiq həyata keçirilir. Məsələn, bir işçinin rəsmi əmək haqqı 100 manat, faktiki əmək haqqı isə 500 manatdırsa, sığorta hadisəsi baş verdikdə işçiyə ödənişlər onun itirdiyi peşə əmək qabiliyyətinə mütənasib olaraq rəsmi əmək haqqı üzrə hesablanacaqdır. Bu halın mövcudluğu icbari sığorta sisteminin tətbiq olunmasında ən ciddi problemlərdən biridir. İcbari sığorta sisteminin tətbiq olunmadığı vaxtlarda işçinin məhkəmə vasitəsi ilə faktiki əmək haqqını müəyyən etmək üçün imkanları vardır. Düzdür praktikada bunu etmək o qədər də asan olmurdu. Amma hər halda bu hüquq vardır və ondan istifadə edən işçilər olmuşdur. Hazırda isə məhkəməyə müraciətin hər hansı perspektivi ümumiyyətlə yoxdur. Çünki sığorta şirkəti işçiyə ikili mühasibatlıq üzrə əmək haqqı verilməsinə görə hər hansı məsuliyyət daşımır.
Qanunvericilikdə olan boşluqlar və qanunun tətbiqi praktikasında olan qüsurlar əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan xeyli işçinin bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri hallarından icbari sığortadan kənarda qalmasına gətirir. Bu işçi qrupları əsasən aşağıdakılardır: • Formal əmək sferasında çalışmalarına baxmayaraq işəgötürənlərin məsuliyyətsizliyi və səhlənkarlığı səbəbindən icbari sığortaya cəlb olunmayan işçilər. Yuxarıda göstərilən rəqəmlərə nəzər saldıqda aydın görünür ki, əslində hüquqi baxımdan hər hansı problem olmadığı halda işəgötürənlər məsuliyyətsizlik edərək işçiləri icbari sığortaya cəlb etməmişdir. Bu hal hətta büdcə təşkilatlarında, o cümlədən dövlət orqanlarında əhəmiyyətli göstəriciyə malikdir; ● Qeyri-formal əmək sektorunda çalışan bütün işçilər. Buraya əsasən aşağıdakı kateqoriya işçilər aiddir: - Ev qulluğu işlərində çalışanlar (dayələr, aşbazlar, şəxsi sürücülər, bağbanlar, cangüdənlər və s. ev qulluğu işlərinə cəlb edilənlər); - İctimai iaşə sferasında (restoranlar, şadlıq evləri, çayxanalar, klublar və s.); - Ticarət sektorunda çalışanlar; ● Kəndli fermer təsərrüfatlarında çalışanlar; ● Mülkiyyətində torpaq sahələri olan və bu səbəbdən “Məşğulluq haqqında” Qanuna əsasən məşğul hesab olunan əmək qabiliyyətli şəxslər; ● Qanunla icbari sığortaya cəlb olunması nəzərdə tutulmayan şəxslər.
HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 25
• Qeyri formal əmək sektorunun mövcudluğu Qeyri formal əmək sektorunun mövcudluğu on minlərlə faktiki olaraq muzdlu işdə çalışan insanların bədbəxt hadisə və peşə xəstəlikləri hallarından icbari sığorta olunmasına imkan vermir. Praktika göstərir ki, istehsalatda baş verən bədbəxt hadisələrin nəticəsində zərər çəkənlərin əksəriyyəti də əmək müqaviləsi olmadan işləyən şəxslərdir. • İkili mühasibatlıq Yuxarıda qeyd olunduğu kimi ikili mühasibatlığın tətbiq olunduğu iş yerlərində işçilər rəsmi olaraq aldıqları əmək haqqına müvafiq olaraq sığorta olunurlar. Belə olan halda sığorta hadisəsi zamanı işçi və ya digər faydalananlar real kompensasiya ala bilmirlər. • İşəgötürənlərin işçilər qarşısında korporativ sosial məsuliyyətinin kifayət qədər olmamağı; Ölkədə işəgötürənlərin cəmiyyət və işçi heyəti qarşısında korporativ sosial məsuliyyəti olduqca aşağıdır. Bu baxımdan bir çox işəgötürənlər nəzarətdən yayınaraq işçilərini bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri hallarından sığorta etmirlər. İşəgötürənlərin müvafiq iş yerlərində əməyin mühafizəsi, o cümlədən təhlükəsizlik texnikası qaydalarının təmin olunması üçün zəruri tədbirləri görməməyi, həmçinin işçiləri icbari sığorta etməməyi Qanunun tətbiqini ciddi əngəlləyən amillərdəndir. • Qanunun icrası üzərində nəzarətin təmin olunması ilə bağlı problemlər; Qanunun icrasına nəzarəti tam təmin etmək çox çətindir. Hazırda müəssisələrdə nəzarət orqanlarının yoxlama sistemi vahid reyestr əsasında həyata keçirilir. Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti də müəssisələrdə yoxlamaları yalnız əvvəlcədən reyestrdə qeydə aldırdıqdan sonra həyata keçirir. Bu baxımdan işəgötürənlər icbari sığortanın tətbiqindən tam və ya qismən yayına bilirlər. Bu hal xüsusən işçilərin əksəriyyəti ilə əmək müqaviləsi olmayan iş yerlərində baş verir. Belə iş yerlərində işəgötürən yoxlama olacağı vaxtlarda əmək müqaviləsi bağlamadan muzdlu əməyə cəlb etdiyi işçiləri iş yerinə buraxmır və beləliklə yoxlayan orqan yalnız əmək müqaviləsi olan işçiləri qeydə ala bilir. Bu işçilərin də əksəriyyəti icbari sığortaya cəlb olunmuş olurlar. • Maarifləndirmə işinin aşağı səviyyədə olması İstehsalatda bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri hallarından icbari sığorta ilə bağlı məlumatlılıq olduqca aşağıdır. Bu tədqiqat çərçivəsində kiçik və orta sahibkarlıq subyekti olan 35 müəssisə rəhbəri ilə strukturlaşdırılmamış intervülər aparılmışdır. Onlardan cəmi 5 nəfəri icbari sığorta ilə bağlı tam məlumatlı olmuşdur. Daha 11 nəfər ümumi məlumata malik olduqlarını bildirmiş. Qalanlar isə bu sığortanı icbari dövlət sosial sığortası ilə qarışdırmışdır.
HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 26
Qanunvericiliyə dair “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında” Qanunun Mövcud vəziyyət Analiz 3.1.1. hüquqi şəxslə və ya hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslə qanunvericiliyə uyğun olaraq bağlanılmış əmək müqaviləsi və ya mülki-hüquqi müqavilə əsasında əmək funksiyalarını yerinə yetirən şəxslər, dövlət orqanında çalışan dövlət qulluqçuları və digər işçilər (hərbi və ya xüsusi rütbəsi olan şəxslər istisna olmaqla); Qanunun 3-cü maddəsində sığorta olunanlar sırasında “mülki-hüquqi müqavilə əsasında işləyənlər” də vardır. Əslində mülki-hüquqi müqavilə əsasında işləyənlərlə münasibətlər Əmək Məcəlləsi əsasında deyil Mülki Məcəllə ilə tənzim olunur. Bu baxımdan bu cür münasibətlərdə işəgötürən və işçi münasibətləri, yəni əmək münasibətləri yoxdur. Qanun dəqiq göstərmir ki, mülki hüquqi müqavilə ilə işləyənləri kim sığorta etməlidir. Amma mahiyyətdən belə alınır ki, sifarişçi tərəf bu sığorta öhdəliyini daşıyır. Bu hal praktikada qüsurlara gətirir. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 29 oktyabr tarixli 192 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xeyrinə istehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta müqaviləsi bağlanılmalı olan şəxslərin bir illik əmək haqqı fondunun hesablanması” Qaydasının 2.1. bəndində göstərilir ki, “Sığorta haqqının müəyyən edilməsi üçün tətbiq edilən xeyrinə icbari sığorta müqaviləsi bağlanan şəxsin bir illik əmək haqqı fondu onun əmək müqaviləsində nəzərdə tutulan aylıq əmək haqqının (mülki hüquqi müqavilədə nəzərdə tutulan əmək funksiyasının yerinə yetirilməsinə görə muzdun bir aya düşən hissəsinin) on iki mislinə bərabərdir”. Mülki hüquqi müqavilə müddəti bir aydan az da ola bilər. Ümumiyyətlə mülki hüquqi müqavilələrdə vergilər və sosial ödəmələr bir qayda olaraq ödəmə mənbəyindən həyata keçirilmir. Tövsiyə Mülki hüquqi müqavilə yalnız o zaman bağlanıla bilər ki, görülən işin və ya göstərilən xidmətin xarakteri muzdlu əməyə uyğun deyildir və birdəfəlikdir. Bu baxımdan mülki hüquqi müqavilələr üzrə icbari sığorta icraçının özü tərəfindən həyata keçirilməlidir. Bu müddəa müvafiq qanunda imperativ şəkildə göstərilməlidir.Belə sığorta olmadıqda məsuliyyət icraçının üzərinə düşməlidir. HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 27
Analiz 14.1. Sığorta haqqı bu Qanuna uyğun olaraq xeyrinə icbari sığorta müqaviləsi bağlanılmalı olan şəxslərin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada hesablanan bir illik əmək haqqı fondunun sığorta tarifinə hasili əsasında müəyyən edilir. Bu müddəanın tətbiqi ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 29 oktyabr tarixli 192 nömrəli qərarı ilə təsdiq olunmuş
yaradır. Belə ki, sığorta şirkətləri icbari sığorta üçün 12 aylıq əmək haqqının müvafiq risk qrupu üzrə faizi miqdarında vəsaitin ödənilməsini tələb edirlər. Əgər işçi ilə əmək müqaviləsi bir neçə ay üçün bağlanmışdırsa belə halda da ödəniş illik əmək haqqı fonduna müvafiq həyat keçirilir.
13.2. Sığorta tarifləri hər təqvim ili üçün müəyyən olunur. 13.3. Növbəti təqvim ili üçün sığorta tarifləri cari ilin dekabr ayının 1-dək müəyyən olunmalıdır. İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta tariflərinin müəyyən edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 5 noyabr 2010-cu il tarixli 200 saylı qərarı qəbul olunmuşdur. Bu tariflər 2011-ci il ücün müəyyən edilmişdir. Sonrakı il üçün belə qərarın qəbul olunmaması praktikada problemlər yaradır.
Qanunun 13.2. və 13.3. maddələrinə dəyişiklik edilməlidir. Tariflər hər il üçün deyil müddətsiz müəyyən olunmalıdır. Tariflərin dəyişdiriləməsi yalnız zərurət yarandıqda həyata keçirilməlidir. HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 28
2.1. İş yerlərində texniki təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunma norma və qaydaları üzrə aparılan müşahidələrə dair göstəricilər Müşahidə aparılan müəssisələrin sayı 32 № Norma və qaydalara dair suallar Hə Yox
1. Obyekt müvafiq qaydada hasarlanaraq ərazisi təcrid olunubmu? 22 10 2. Obyektdə iş görülən sahəyə bu işlə əlaqəsi olmayan şəxslərin daxil olmasına icazə verilirmi? 16 16
uyğun yerləşdirilibmi? 11 21 4. Obyektin ərazisində elektrik hava xəttlərinin altında hər hansı bir iş görülürmü? 11 21
(çalalar) möhkəm qapaqla bağlanması təmin edilibmi? 15 17 6. Obyektin ərazisində yeraltı komunikasiyalar keçən quyulara (çalalara) düşüb-çıxmaq üçün pilləkənlər və ya divara vurulmuş dəmir pərçimlər (pillələr) quraşdırılması təmin edilibmi? 17 15
Obyekt və sahəsi yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə uyğun müvafiq yanğınsöndürən balonlarla və ilkin yanğınsöndürən ləvazimatlarla təmin edilibmi? 16 16 8. Obyektin ərazisində tikinti işləri aparılan zaman yeni tikilən bina və s. təhlükəsizlik tələblərinə uyğun tor-setka örtüklə bağlanması təmin edilibmi? 12 20
Obyektin ərazisində istifadə olunan yükqaldırma maşın və mexanizimlərin görünən yerində (oxunan) yükqaldırma qabiliyyəti, növbəti texniki yoxlamanın tarixi qeyd olunubmu? 14 18 10. Obyektin ərazisində təzyiq altında işləyən qablarda, buxar qazanlarında icazə verilən təzyiq, növbəti texniki yoxlamanın tarixi və qeydiyyat nömrəsi qeyd olunubmu? 9 23
Obyektdə işləyənlər üçün təhlükə mənbəyi olan avadanlığın elementləri, tərtibatlar, hissələr, habelə çəpər və mühafizə qurğularının səthləri müvafiq siqnal rəngi ilə işarələnibmi? 13 19 12. Obyektdə avadanlıqların (aparatlar , boru kəmərlərinin müvafiq hissələri və s.) işə salınması və dayandırılması zamanı texnoloji sistemdə partlayış təhlükəli qarışıqların, habelə hidrat əmələ gəlməsinin və ya mayelərin donmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər görülübmü? 12 20
HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 29 13. İşçilərin xidməti üçün rahat və təhlükəsiz olan zonada yerləşdirilməsi təmin olunubmu? 16 16 14. Obyektin boru kəmərlərində quraşdırılmış bağlayıcı armaturlarda (siyirtmələrdə,) kranlarda “Açıqdır” və “Bağlıdır” vəziyyət göstəriciləri ilə təmin edilibmi? 12 20
Obyektdə İşəsalma qurğusunda təhlükəsizlik qaydalarının tələblərinə uyğun “İşə Salmayın Adamlar İşləyir” müvafiq plakatla təmin edilibmi? 12 20 16. Obyektdə Tezalışan və yanar mayelərin vurulması üçün istifadə edilən nasoslar (onların iş parametrlərinin pozulması haqqında xəbərdaredici siqnalverici vasitələrlə təmin edilibmi? 11 21
Obyektdə Bucurqadların, kranların və digər yükqaldırma mexanizimlərin yükqaldırma mexanizimlərinin yükqaldırma məhdudlaşdırıcıları ilə, habelə yükün və mexanizmin öz- özünə hərəkətinə imkan verməyən etibarlı əyləc qurğuları və təsbitləyicilərlə təmin edilibmi? 20 12 18. İşçilər xüsusi geyim, xüsusi ayaqqabı və digər Fərdi Mühafizə Vasitələri (FMV) ilə təmin edilibmi? 18 14
Obyektdə avadanlıqların, aparatların, mexanizimlərin və alətlərin açıq hərəkət edən və fırlanan hissələrin cəpərlənməsi və ya müvafiq örtüklə bağlanması təmin edilibmi? 10 22 20. İşçilərin isti yeməklə təmin edilmələri ilə bağlı müvafiq tədbirlər görülübmü? 15 17
Obyektin ərazisində bütün təhlükə potensiyalı olan yerlərində (açıq tutumlar, transmissiyalar və s.) bütün istiqamətlərdən yolu bağlayan çəpərlərlə təmin edilibmi? 12 20 22. Obyektdə mexanizimlərin və aqreqatların hərəkət edən hissələrinin çıxıntılı detalları ( o cümlədən valların işgiləri) və hərəkət edən birləşmələr bütün hərəkətləri boyu müvafiq qoruyucu örtüklə bağlanıbmı? 16 16 23. Obyektin ərazisində hündürlükdə yerləşən işçi meydançaların döşəmə səthi sürüşməni istisna edən metal təbəqədən və ya qalınlığı 40 mm-dən az olmayan taxta döşəmə ilə təmin edilibmi? 12 20
Obyektdə meydançalar pilləkənlər müntəzəm olaraq qış mövsümündə qardan, büzdan və ya hər gün işə başlanmazdan əvvəl çirkdən təmizlənirmi? 11 21 25. Obyektin ərazisində hündürlükdə işləri yerinə yetirməzdən əvvəl təhlükəli zonalar müəyyən edilibmi, cəpərlənibmi və “Təhlükəli Zona”, “Yuxarıda İşləyirlər” xəbərdaredici nişanlarla asılması təmin edilibmi? 17 15 HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 30 26. Obyektin ərazisində hündürlükdə işləri yerinə yetirməzdən əvvəl hüdudlarında təhlükə baş verməsi etimal olunan təhlükəli zonalar sərhəddi hündürlükdən əşya düşməsinin mümkün olması ilə əlaqədar olaraq müvafiq təhlükəli zona rəngli ağ-qırmızı və ya sarı-qırmızı lentlərlə işarələnməsi təmin edilibmi? 11 21 27. Obyektin ərazisində hündürlükdə işləri yerinə yetirməzdən əvvəl işçinin hündürlükdən düşmə təhlükəsi ilə əlaqədar olan müvafiq qoruyucu kəmərlərlə təmin edilibmi? 16 16
işçilər əl-arabaları ilə təmin edilibmi? 8 24 29. Obyekt ərazisində tikinti işləri aparılan zaman Qaldırıcı-Kranda hər-hansı yük iş vaxtı qurtardıqdan sonra kranın qaldırıcı mexanizimində hündürlükdə nizamsız vəziyyətdə saxlanılıbmı? 12 20
Obyektin istehsalat sahəsində qaz təhlükəli və odlu işlər aparılan zaman zərbədən qığılcım əmələ gətirməyən metaldan hazırlanmış alətlərlə təmin edilibmi? 14 18 31. Obyekt və ərazisi təhlükəsizlik qaydalarının tələblərinə uyğun müvafiq təhlükəsizlik plakatları və xəbərdaredici nişanlarla təmin edilibmi? 13 19
14 18 33. Obyektin ərazisində Elektrik cərəyanı ilə vurma (xəsarətalma) təhlükəsi olan yerlərdə elektrik təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə üyğun təhlükəsizlik sərhəddi müəyyən edilibmi? 14 18 34. Obyekt və ərazisi elektrik təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə uyğun olaraq gecə vaxtı işıqlandırması ilə quraşdırılması təmin edilibmi? 14 18
Obyektin ərazisində Avtomatlaşdırılmış maşın zallarının və qazanxanaların girişlərində “Diqqət! Mexanizimlər Avtomatik İşə Salınır” təhlükəsizlik plakatı ilə təmin edilibmi? 14 18 36. Obyekt ərazisində qaz, su və kommunikasiya xətləri müvafiq təyinatı üzrə ğöstərici rənglərlə rənglənməsi təmin edilibmi? 16 16
11 21 38. Obyekt və ərazisində gündəlik cari təmizlik-yığışdırma işləri müəyyən olunmuş vaxtda aparılıbmı? 9 23 39. Obyektin ərazisində avtomobillərin idarəolunması zamanı sürət həddini müvafiq göstərici trafaret lövhələrlə təmin edilibmi? 17 15
işləri aparılıbmı? 12 20 HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 31 41. Obyekt ərazisində qaynaq işləri üçün qrup halında təyinatı üzrə istifadə edilən yanar qaz balonları (Oksigen, Asetilen, Propan, Hidrogen Etilen və s.) təhlükəsizlik qaydalarının tələblərinə uyğun xüsusi dəmir barmaqlı yuvalara və ya cəpərlənməsi təmin edilibmi? 19 13 42. Obyekt ərazisində qaynaq işləri üçün qrup halında təyinatı üzrə istifadə edilən yanar qaz balonları (Oksigen, Asetilen, Propan, Hidrogen Etilen və s.) balonların xarici səthi hər bir qaz üçün müəyyən edilmiş rəngə uyğun rənglənməsi təmin edilibmi? 9 23 43. Obyekt ərazisində qaynaq işləri üçün qrup halında təyinatı üzrə istifadə edilən yanar qaz balonları (Oksigen, Asetilen, Propan, Hidrogen Etilen və s.) balonların yığılması sıra ilə 1,5 metrdən artıq hündürlüyündən olmamalı, ventillərin müvafiq qoruyucu qapaqlarla bağlanması təmin edilibmi? 9 23
Obyektin ərazisində tikinti-quraşdırma və hər hansı təmir işləri zamanı böyük külək (güclü, sürətli) 10m/san artıq olanda görülən iş dayandırılırmı? 3 29 45. Obyekt və ərazisində yanğına qarşı, fövqəladə hallar zamanı və ilk tibbi yardım göstərilməsi üçün müvafiq orqanlara təcili məlumat vermək üçün əlaqə telefon nömrələri görünən yerlərdən yazılıb ramkalarda asılması təmin edilibmi? 12 20 46. Obyekt və ərazisində ilin soyuq və isti hava şəraiti vaxtlarında açıq havada, yaxud qızdırılmayan qapalı binalarda və isti sexlərdə işçilərin isinməsi və ya istirahəti üçün müvafiq otaqlarla təmin edilibmi? 11 21 47. Obyektin istehsalat sahələri qazlı və duzlu su ilə vaxtlı-vaxtında təmin edilirmi? 13 19
Qbyektin Fövqəladə hallar zamanı işçi personalın təhlükəsiz köçürülməsi və qiymətli əşyaların çıxarılması üçün “Təxliyə Planı” tərtib edilibmi və FHN-nin DYNX-lə razılaşdırılaraq görünən yerdən ramkalarda asılması təmin edilmişdirmi? 15 17
Obyektin bütün iş yerlərində mühafizə vasitələrindən işçilər istifadə etməzdən əvvəl sazlığının yoxlanılması müvafiq qaydada təmin edilirmi? 14 18 50. Obyekt üzrə Maşın, mexanizimlər və xüsusi texnika iş xəttinə buraxılmazdan əvvəl təhlükəsizlik tələblərinə uyğun sazlığının müvafiq qaydada yoxlanılması təmin edilirmi? 13 19
Obyektdə quraşdırılmış Cihazlar, manometrlər və s. təhlükəsizlik tələblərinə uyğun dövlət nəzarəti yoxlamasından keçirilməsi vaxtlı-vaxtında təmin edilirmi? 9 23 52. Obyekt ərazisində quraşdırılmış yüksək təziqli qaz boru xətlərində qaz sızmasının yoxlanılması üçün xüsusi qazanalizator cihazları ilə təmin edilibmi? 12 20
HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 32 53. Obyekt üzrə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə uyğun avtomatik yanğına qarşı tüstü xəbərverici siqnalizasiya sistemi ilə quraşdırılması təmin edilibmi? 16 16 54. Obyektin istehsalat sahəsində güclü səs-küy və titrəyiş olan iş şəraitində işləyən işçilər müvafiq “Qulaqcıqlarla” təmin edilibmi? 14 18
Obyektin istehsalat sahəsində tozlu iş şəraitində işləyən işçilər toz əleyhinə respiratorla, qoruyucu eynəklə müvafiq qaydada təmin edilibmi? 15 17 56. Obyekt və bütün istehsalat sahələrində iş prosesi zamanı zərərçəkənə ilk tibbi yardımın vaxtında və keyfiyyətli göstərilməsi üçün dərman preparatları və tibbi yardım qutuları ilə təmin edilibmi? 15 17 57. Tikinti ərazisində maşın mexanizmlərin hərəkət sürətinə əməl edilirmi? 13 19
9 23 59. İsti hava şəraitində ( 40* -dən yuxarı ) işlər aparılırmı? 11 21 60. Tullantılar vaxtında atılırmı? 8 24
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|