Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Differensial-diaqnostik sor ğ u (DDS) metodikas ı na aid a ç ar v ə blank
- Astenik v ə ziyy ətin şkalası (AVŞ)
|
N ə tic ə l ə rin iş l ə nm ə si v ə t ə hlili C ə dv ə ld ə DDS metodikas ı na aid a ç ar verilm iş dir. Burada m ü lahiz ə nin n ö mr ə si v ə se çi l ə n cavablar qeyd olunmu ş dur ki, bu da sizin bu v ə ya dig ə r pe şə qrupuna meylinizi ə ks etdirir. A ç ar ı ə ks etdir ə n c ə dv ə lin ə n sonuncu bo ş s ə trind ə siz cavaba uy ğ un h ə r bir pe şə qrupu ü zr ə toplad ığı n ı z ballar ı qeyd ed ə bil ə rsiniz. Sizin c ə mi 8 se çi m imkan ı n ı z vard ı r. H ə r bir se çi m ə g ç r ə 1 bal hesablan ı r. Ayr ı -ayr ı l ı qda h ə r bir qrup ü zr ə toplana bil ə c ə k ballar ı n maksimum miqdar ı 8- ə b ə rab ə rdir. S ı nan ı lan şə xsin bu v ə ya ba ş qa pe şə qrupuna nisbi meyllik d ə r ə c ə si toplanm ış ü mumi ballar ı n c ə mi il ə m üə yy ə n edilir: ballar n ə q ə d ə r ç oxdursa, s ı nan ı lan şə xsin h ə min qrup ü zr ə pe şə l ə r ə meyli bir o q ə d ə r g ü cl ü hesab olunur. Differensial-diaqnostik sor ğ u (DDS) metodikas ı na aid a ç ar v ə blank Peşə qrupları İnsan -t ə bi ə t İnsan -texnika İnsan -insan İnsan -i şarə sistemi İnsan -b ə dii obraz 1a 1b 2a 2b 3a 3b 4a 4b 5a 5b 6a 6b 7a 249 7b 8a 8b 9a 9b 10a 10b 11a 11b 12a 12b 13a 13b 14a 14b 15a 15b 16a 16b 17a 17b 18a 18b 19a 19b 20a 20b C ə dv ə l 5 4. Astenik v ə ziyy ə tin ifad ə lilik d ə r ə c əsinin ölçülmə si Astenik (m ə nfi emosional) v ə ziyy ətin şkalası (ABŞ) rus psixoloqu L.D.Malkova t ə r ə find ən işlənilmiş, T.Q.Çertova tə r ə find ə n klinik – psixoloji müşahidə l ə r v ə Minnesatekinin m əşhur çoxölçülü şə xsiyy ət siyahısı (Ç Ş S) bazasında uyğunlaşdırılmışdır. Şkala astenik və ziyy ə tin x arakteristikasını ə ks etdir ə n 30 b ə nd t ə sdiqd ə n ibar ə tdir. Bu sorğu üzrə t ə dqiqat f ərdi şə kild ə, yaxşı işıqlandırılmış və k ə nar s ə sl ə rd ə n t əcrid edilmiş ayrıca otaqda aparılır. T ə limat: ―Hər bir cümlə ni diqq ə tl ə oxuyun. İndiki anda Sizin v ə ziyy ə tiniz ə u yğun gə l ə n ə d ə d ə uyğun qiymə ti v ə r əqin sağ tə r ə find ə verilmiş r ə q ə ml ə rd ə n birini dair ə y ə almaqla qeyd edin‖ Astenik v ə ziyy ətin şkalası (AVŞ) 4 cavab variantları: 1 - yox, doğru deyil; 2 -y ə qin ki, bel ə dir; 3- doğrudur; 4 -tamamil ə doğrudur. 1.M ən böyük gə rginlikl ə işlə yir ə m. 1 2 3 4 2. Diqq ə timi n ə yins ə üzə rin ə c ə ml ə m ə k m ənim üçün çə tindir 1 2 3 4 3. Cinsi h əyatım mə ni qane etmir. 1 2 3 4 4. Gözlə m ə k m ə ni ə s ə bl əşdirir. 1 2 3 4 5. M ə n ə z ə l ə z ə ifliyi hiss edir ə m. 1 2 3 4 6. M ə n teatra v ə kinoya getm ə k ist ə mir ə m. 1 2 3 4 250 7. M ə n unutqanam. 1 2 3 4 8. M ən özümü yorğun hiss edirə m. 1 2 3 4 9. Çox mütaliə etdikd ə m ənim gözlə rim yorulur. 1 2 3 4 10. M ə nim ə ll ə rim ə sir. 1 2 3 4 11. M ənim iştaham pisdir 1 2 3 4 12. Gec ə şə nlikl ə rind ə v ə ya s ə s- küylü kompaniyalarda olmaq m ə n ə çə tindir. 1 2 3 4 13. M ən oxuduqlarımı o qə d ə r d ə yaxşı başa düşmürə m. 1 2 3 4 14. M ə nim ə ll ə rim v ə ay aqlarım soyuqdur. 1 2 3 4 15. M əni özümdən çıxarmaq asandır. 1 2 3 4 16. M ənim başım ağrıyır. 1 2 3 4 17. M ə n s ə h ə rl ər yorğun və əzgin oyanıram. 1 2 3 4 18. M ə nd ə baş gicə ll ə nm ə l ə ri olur. 1 2 3 4 19. M ə nd ə ə z ə l ə dartılması halları olur. 1 2 3 4 20. Qulaqlarımda sə s- küy hiss edirə m. 1 2 3 4 21. Cinsi h əyatla bağlı mə s ə l ə l ə r m ə ni narahat edir. 1 2 3 4 22. M ən başımda ağırlıq hiss edirə m. 1 2 3 4 23. M ən ümumi zə iflik hiss edir ə m. 1 2 3 4 24. Başımın tə p ə hiss ə sind ə ağrılar hiss edirə m. 1 2 3 4 25. H ə yat m ənim üçün gə rginlikl ə rl ə doludur. 1 2 3 4 26. Sanki başımda sıxıntı hiss edirə m. 1 2 3 4 27. M ə n s ə s- küy olanda tez oyanıram. 1 2 3 4 28. Adamlar m ə ni yorurlar. 1 2 3 4 29. H ə y ə canlananda m ə nim b ə d ə nimi t ər basır 1 2 3 4 30. Narahatedici fikirl ə r m əni yuxulamağa qoymur 1 2 3 4 Test blankı dolduldurduqdan sonra sınanılan şəxsin topladığı ballar hesablanır. Şkalanı bütün dianazoqu 30 baldan 120 baladə kdir. Asteniya indeks i sağlam adamlarda orta hesabla 37, 22 + 6,47 bal hə ddind ə dir. 251 Asteniya v ə ziyy ə tinin qiym ə tl ə ndirilm ə sind ə aşağıdakı qiymə tl ə ndirm ə c ə dv ə lind ə n istifad ə edilir: 1. 1-50 bal- asteniyanın olmaması. 2. 51-75 bal- z ə if asteniya. 3. 76-100 bal-orta s ə viyy ə li asteniya. 4. 101-120 bal- ifad ə li asteniya. Bel ə likl ə, sınanılan şə xsl ə rd ə asteniyanın və ziyy əti qeyd olunan dörd d ə r ə c ə d ə n birin ə uyğun gə lir. T ədqiqatçı protokolun müvafiq bölmə sind ə sınanılan hər bir şəxsin topladığı balı və asteniyanın sə viyy ə sini qeyd edir. 252 V f ə sil Praktik psixologiyanın texnologiyası mə s ə l ə l ə ri 2.5. 1. T ə hsil sistemind ə pedaqoji texnologiyalar T ə hsil sistemind ə texnologiyaların meydana gə lm əsi ideyası elmi -texniki t ə r ə qqinin nailiyy ə tl ə rinin n ə z ə ri v ə praktik f ə aliyy ə t in müxtə lif sah ə l ə rin ə t ə tbiqi z ə rur ətini doğuran təlabatlarla bağlıdır. “Texnologiya” sözü yunan m ənşə li olub, s ə n ə t ə sistemli yanaşma deməkdir. Texnologiya ümumi halda ə traf al əmin öyrə nilm ə si v ə müvafiq dəyişikliklərin aparılması, materiallar istehsalı v ə m ə n ə vi d ə y ə rl ə r sis teminin formalaşdırıl ma sı ilə bağlı insanlar t ə r ə find ə n t ə tbiq olunan, elmi v ə praktik c ə h ə td ə n əsaslandırılmış sistemdir. 1 Bir sıra alimlə r texnoloji prosesl ərin yalnız sə naye, k ə nd t ə s ərrüfatı, başqa sözlə, yalnız maddi istehsal sa h ə l ə rin ə aid bir hadis ə kimi d ə y ə rl ə ndirir, qeyri-maddi istehsal sah ə l ə rind ə, xüsusilə , t ə hsil sistemind ə bunun mümükünsüz və yolverilm əz olduğunu əsaslandırmağa çalışırlar. Dünyada pedaqoji texnologiyaların kütləvi şə kild ə h əyata keçirilmə si prosesi XX ə srin 60- cı illə rinin ə vv ə ll ə rind ə ə vv ə lc ə ABŞ -da, daha sonra Avropa ölkə l ə rinin t ə hsil sisteml ə rind ə başlanan islahatlarla bağlıdır. Xarici ölkə l ə rd ə müasir pedaqoji texnologiyaların əsas müə llifl ə ri G.Keroll, B.Blum, D.Bruner, D.Namblin, Q.Neys v ə V.Koskarelli hesab olunur. H əmin dövrdə keçmiş SSRİ -d ə t ə hsil ə texnoloji yanaşmaların nə z ə ri v ə t ə tbiqi m ə s ə l ə l ə ri P.Y. Qalperinin, N.F.Talızınanın, A.Q.Rivanın, L.N.Landanın, Y.K.Babanskinin, P.M.Erdniyevin, İ.P.Raçenkonun, V.P.Bespalkonun, M.V.Klanena v ə b. elmi ə s ə rl ə rind ə öz əksini tapmışdır. Pedaqoji texnologiyalar psixodidaktika, sosial psixologiya, kibernetika, idar ə etm ə v ə menecment haqqında nə z ə riyy ə l ə r ə əsaslanır. Müasir dövrdə pedaqoji texnologiya t ə tbiqi elmi f ə nn kimi pedaqoji elml ə r sistemin ə da xil olmuş, özünə m əxsus anlayışlar sistemi yaranmışdır. 1 A.Mehrabov, Ə.Abbasov, Z.Zeynalov, R.Həsənov. Pedaqoji texnologiyalar. B., “Mütərcim”, 2006, səh 9. 253 Bunların sırasına ―pedaqoji strategiya‖, ―pedaqoji texnika‖, ―pedaqoji təsir‖, ―ə m əliyyat‖, ―qarşlıqlı təsir‖, ―etik pradiqma‖, ―də y ə rl ər sistemi‖, ―etik müdafiə‖, ―mürə kk əb davranış‖, ―pedaqoji plastika‖, ―seçim azadlığı‖, ―texnoloji xə rit ə‖ və s. aid etm ə k olar. Pedaqoji texnologiya s ənaye texnologiyalarından fə rqli olaraq, sosial texnologiyalar qrupuna aid edilir. Sosial texnologiyalara klassik nümunə kimi şagirdlə rin t əliminin kompyuter proqramları əsasında qurulmasını misal göstə rm ək olar. Müasir dövrdə sosial texnologiyanın növlə rind ə n biri kimi informasiya- kommumikasiya texnologiyaları sürə tl ə artan informasiya axını şə raitind ə m əlumatların işlə nilm ə si v ə saxlanılması tə l əbatının tə siri altında meydana g əlmişdir. Sosial texnologiyalar qrupuna aid edilə n pedaqoji texnologiyaların ən mühüm sahə l ə rind ə n biri olan t əlim texnologiyası t ə limin v ə zif ə l ərinin reallaşdırılması prosesində əsas ağırlığın öyrə tm ə prosesind ə insan t ə r ə find ə n idar ə edil ə n t ə lim vasit ə l ərinin üzə rin ə köçürülmə sini n ə z ə rd ə tutur. Başqa sözlə des ə k, t əlim texnologiyalarında aparıcı rol tə lim vasit ə l ə rin ə m ə xsusdur. Bu prosesd ə müə llim bilikl əri hazır şə kild ə şagirdlə r ə ötürmür, ə ksin ə , t ə lim vasit ə l ə rinin idar ə edilm ə si, stimulla şdırma və şagirdlə rin f ə aliyy ə tl ə rinin ə laq ə l ə ndirilm əsi funksiyasını yerinə yetirir. T ə lim texnologiyasının strukturunda aşağıdakı ə sas komponentl ə r daxildir: 1. T əlim materiallarının mə nims ə nilm əsinin ilkin diaqnostikasının keçirilmə si; 2. Motivl əşdirmə v ə şag irdl ə rin t ə lim f ə aliyy ə tinin t əşkili; 3. T ə lim vasit ə l ə rinin t ə tbiqi il ə f ə aliyy ə tin idar ə olunması; 4. Materialların mə nims ə nilm ə si keyfiyy ə tin ə n ə zar ə t. Pedaqoji texnologiyalar haqqında nə z ə riyy ə l ə rin meydana g ə ldiyi ilk dövrlə rd ə pedaqoqların böyük ə ks ə riyy ə ti t əlim texnologiyaları, öyrə dici texnologiyalar v ə pedaqoji texnologiyalar arasındakı fə rql ə ri müə yy ə nl əşdirmə kd ə çətinlik çə kirdil ər. Onlar ―pedaqoji texnologiya‖ terminini 254 yalnız tə lim prosesin ə aid bir anlayış kimi mənalandırır, texnologiyanın özü is ə texniki vasit ə l ərin kömə yi il ə h əyata keçirilə n t əlim kimi anlaşılırdı. Müasir dövrdə pedaqoji texnologiyalar pedaqoqun pedaqoji v ə zif ə l ə rin h ə llin ə yönəlmiş ardıcıl, bir -biri il ə qarşılıqlı ə laq ə d ə olan f ə aliyy ə tinin sistemi kimi başa düşülür. Pedaqoji texnologiya haqqında belə t ə s əvvürlər aşağıdakı iki ə sas c ə h ə ti n ə z ə rd ə tutur: - yüksə k n ə z əri hazırlıq sə viyy ə sin ə v ə z ə ngin praktik t əcrübə y ə malik olan mütə x ə ssisl ə r t ə r ə find ən müxtəlif etibarlı pedaqoji texnologiyaların işlənilib hazırlanmasının mümükünlüyü; - m ə qs ə dd ən, müə llim v ə şagirdlə rin bir-biri il ə qarşılıqlı ə laq ə d ə olan f ə aliyy ə tl ərinin şə rtl ə ri v ə imkanlarından asılı olaraq pedaqoji texnologiyaların seçilmə sind ə s ə rb əstliyin mümükünlüyü. Pedaqoji texnologiya elmi c ə h ə td ə n ciddi sur ə td ə layih ə l ə ndir ilmiş pedaqoji f ə aliyy ətin uğurlu nə tic ə l ə rin ə etibarlı tə minat ver ə n f ə aliyy ə t sistemidir. M əlimdur ki, pedaqoji proses müə yy ə n prinsipl ərin sistemi üzə rind ə qurulur. Pedaqoji texnologiya bu halda daxili v ə xarici f ə aliyy ə tl ə rin m ə cmuyu, bu prinsipl ə ri n ardıcıl həyata keçirilmə sin ə yönəlmiş obyektiv qarşılıqlı ə laq ə l ərin sistemi kimi özünü göstə rir. Bu c ə h ə tl ər pedaqoji texnologiyanın t ədris metodikası v ə t ə rbiy ə işində n ə sas f ə rqini ə ks etdirir. Ist ə nil ə n pedaqoji v ə zif ə yalnız müvafiq texnoogiyanın kömə yi il ə yerin ə yetiril ə bil ə r ki, onun da əsas subyekti peşəkar müə llimdir. ―Pedaqoji texnologiyalar‖a aid çoxsaylı yanaşmalar içə risind ə bu anlayışı “şə xsiyy ə t ə toxunma inc ə s ə n əti”, “uşağa elmi cə h ə td ə n əsaslandırılmış təsir”, kimi xarakteriz ə ed ən möv qel ə r d ə mövcuddur. Müasir pedaqoji ə d əbiyyatlarda pedaqoji texnologiyalar dörd ə sas qrupa ayrılır. 1. T əlim (didaktik) texnologiyaları; 2. T ə rbiy ə v ə özünütə rbiy ə texnologiyaları; 255 3. İnkişaf texnologiyaları; 4. Diaqnostika texnologiyaları. Qeyd olunan texnologiyala rın daha mühüm, fə rql ə ndirici ə lam ə tl ə ri aşağıdakılardır: H ə r bir texnologiya konkret niyy ə t əsasında işlənib hazırlanır və onun əsasında onun müəllifinin müə yy ə n metodoloji, f ə ls əfi mövqeyi durur.Bu c ə h ə td ə n bilikl ə rin verilm əsi texnologiyası ilə şə xsiyy ətin inkişafı texnologiyasını fə rql ə ndirm ə k olar; Pedaqoji f ə aliyy ə tl ə rin, ə m əliyyatların, kommunikasiyaların texnoloji z ə hciri ciddi olaraq m ə qs ə dl ə rd ən asılı olaraq gözlə nil ə n konkret n ə tic ə l ə rl ə şə rtl ə nir; Texnologiya müə llim v ə şagirdlərin qarşılıqlı mü nasib ə tl ə rind ə f ə rdil əşdirmə v ə diferensiallaşdırma prinsiplə rinin n ə z ə r ə alınmasını, insanın imkanları ilə texniki imkanların optimal uzlaşdırılmasını, dioloji ünsiyyə ti z ə ruri amill ə r kimi d ə y ə rl ə ndirir; Pedaqoji texnologiya elementl ə ri bir t ə r ə fd ə n ist ə nil ən müə llim t ə r ə find ə n yenil əşdirilə bil ə r, dig ə r t ə r ə fd ən, bütün şagirdlər üçün planlaşdırılan nailiyyə tl ə r ə (dövlət standartlarına) zə man ə t verm ə lidir; Pedaqoji texnologiyaların üzvü tə rkib hiss ə si f ə aliyy ə tin n ə tic ə l ə rini, göstə ricil ərini, ölçmə qayd alarını özündə ə ks etdir ə n diaqnostik qaydalardır ki, onların vasitə sil ə şagirdlə rin ə ld ə etdiyi nailiyy ə tl ə r qiym ə tl ə ndirirlir. Pedaqoji texnologiya, pedaqoji m Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|