Həyat -lə sağlam və gözəl Заболевания молочной железы. Причины и способы защиты Süd vəzisi xəstəliyi səbəbləri və qorunma sağlamliq və GÖZƏLLİk jurnali sayı: 19 2014

24

www.avismed.az

avis > NATURAL

DOSY

A

Bu zaman nadir görülsə də, qara-

ciyər xərçəngi də meydana gəlir.

MÜALİCẄ

Hepatit B və hepatit C, müalicəsi

olan xəstəlikdir. Müalicə nəticəsində

xəstə hepatit səbəbi ilə meydana

gələn bütün risklərdən qurtarır.

Ancaq heyf ki, Azərbaycanda çox

vaxt bu sahədə ixtisaslaşmamış

və müalicə etməyə səlahiyyəti

olmayan “həkimlərin” bəziləri

insanları səhv yola sövq edir-

lər. Müxtəlif pəhriz və ya vi-

tamin əlavəli bitkilərlə he-

patiti müalicə etdiyini iddia

edərək xəstələri illərlə al-

dadaraq müalicə olmalarını

əngəlləyən dırnaqarası hə-

kimlər də var. İnkişaf etmiş

ölkələrdə son 10 ildə hepatit

müalicəsi sürətlə inkişaf et-

mişdir və müvəffəqiyyətli müalicə

nisbəti 90 faiz olmuşdur. Aparılan

araşdırmaların nəticəsinə görə, vi-

tamin qida əlavələri və hepatopro-

tekror növ dərmanlarla müalicənin

nəticəsi çox zəifdir. Avropa ölkə-

lərində qaraciyər deformasiyası geri

dönülməz formaya gəlməyən xəstə-

lərdə bu şəkildə müalicə üsuluna

yer verilməməkdədir və əsasən an-

tiviral dərman preparatlarından is-

tifadə olunur.

Hər iki növ hepatit üçün müxtəlif

müalicə üsulları var. Bəzi müalicə

üsulları çox bahalı olduğuna görə az

istifadə olunsa da, müsbət nəticə

əldə etmə nisbəti çox yüksəkdir. 

Hepatit B xəstəliyində istifadə olu-

nan preparatlar bəzi xüsusi halları

istisna etməklə həb şəklində olub,

95 faiz xəstədə xəstəliyin inkişafını

dayandırır. Uzun müddət istifadə

edildikdə isə virusların tamamən

bədəndən xaric olunmasına gətirib

çıxardır. Eyni şəkildə hepatit C xəs-

təliyinə qarşı istifadə olunan kom-

binə həb və inyeksiya müalicəsi, 90

faiz müvəffəqiyyətlə nəticələnir.

QORUNMA 

Hepatit geniş yayılmış ölkələrdə in-

sanlara bu növ xəstəliklərin bulaş-

ma və yayılması haqqında məlumat

verilməlidir. Hepatit C virusuna qar-

şı hər hansı bir peyvənd olma-

masına rağmən, hepatit B üçün

nisbətən ucuz və son dərəcə təsirli

aşılar var. Buna görə də insanların

öz istəkləri ilə hepatitlərə qarşı

analiz vermələri, hepatit B bulaş-

mamış insanları peyvənd etmək

lazımdır. Bundan başqa, hepatit

B bulaşan insanların ailə fərd-

lərinin risk altında olmasından

dolayı onların da hepatit testi

etmələri vacibdir. Eyni zaman-

da məktəb, xəstəxana, həbs-

xana, yataqxana və s. bənzəri

yerlərdəki insanların da müayi-

nə edilib peyvəd edilməsi vacib-

dir.

Hepatit C virusunun ən çox bu-

laşdığı yerlər diş klinikaları, xəstə-

xana və s. olduğu üçün, burada

çalışan personal sterilizasiya və qan

transfiziyası qaydaları haqqında

məlumatlandırılmalıdır. Tibbi müda-

xilədən əvvəı bütün alətlər streliza-

siya olunmalıdır. Bu, hepatitin ya-

yılmasının qarşısını alan profilaktik

tədbirlərdən biridir. Bunlardan

başqa bu xəstəliyin yayılmasında

gözəllik salonlarının, dərman müb-

təlalarının da rolu böyükdür.

26

www.avismed.az

avis > ŞƏFA

●Mənbəyinə görə hepatitin növləri

bunlardır: 

*

Virus hepatiti:

qaraciyərin ayrı-ayrı

viruslar tərəfindən zədələnməsidir.  

*

Alkaqollu hepatit:

Uzun müddət

spirtli içkilər qəbul edən insanların

qaraciyərində funksional pozğun-

luqlar meydana gəlir. Bu hepatit

növü  alkaqollu hepatit adlandırılır. 

*

Dərman hepatiti:

Uzun müddət toksiki dərman pre-

paratları qəbul edildikdə, qara-

ciyərdə fəsad yaranır.  

Bütün bunları sadalamaqda məq-

sədimiz odur ki, insanlar qaraciyər-

lərini qorumağa çalışsınlar. Ẅks

təqdirdə qəbul etdiyimiz alkaqol,

dərman maddələri yavaş-yavaş qa-

raciyər hüceyrələrinin, əsasən də

hepotasitlərin zədələnməsinə gə-

tirib çıxarar. Bunun nəticəsində də

qaraciyərin funksional pozğunluğu

meydana gəlir. 

Bunlardan ən çox yayılan, virus he-

patitidir. Bütün dünyada bu xəstəliyin

müalicəsi üçün araşdırmalar aparıl-

sa da,  hələ də tam müsbət nəticə

əldə edilməyib. 

Hepatitə yoluxmanın qarşısını almaq

üçün nə etmək lazımdır?

Hepatitin yoluxmasının qarşısını al-

maq üçün ən yaxşı vasitə, profilaktik

tədbirlərdir. Ancaq profilaktik məq-

sədlə çox böyük işlər görülsə də bun-

lar hələ də azlıq edir. Buna misal

olaraq, xəstəxanalarda geniş tətbiq

olunan birdəfəlik şprislərin tətbiqini

göstərmək olar. Bu şprislərin isti-

fadəsi, parentral yolla yoluxan infek-

siyaların yayılmasının qarşısını al-

ması cəhətdən çox vacibdir.  Ancaq

bu gün atılan addımlar nə qədər

uğurlu olsa da, praktikada xəstəliyin

qarşısını almağa tam zəmanət veril-

mir.

Virus hepatiti hansı vasitələrlə keçə

bilər?

İynə vurma, tatuaj, sistem köçürmə,

orqan köçürmə, manikür, pedikür,

təraş zamanı eyni alətin bir  neçə

nəfərdə istifadəsi zamanı yoluxma-

nın baş vermə ehtimalı 100%-dir.

Viruslar, alətlərdən asanlıqla sterili-

zasiya olunmur. Bəzən spirtlə silmə

zamanı insanlarda elə hiss yaranır ki,

viruslar istifadə olunan alətlərdən

silindi. Ancaq bu şəkildə virusa yolux-

madan qorunmaq mümkün deyil.

Alətlərin tam steril sayılması üçün

24-48 saat 180 dərəcə tempe-

Sədrəddin Atakişizadə

ATU

Yoluxucu xəstəliklər kafedrası

Hepatit nədir?

Hepatit qaraciyərin iltihabı

prosesidir. Bu iltihaba 

müxtəlif viruslar, dərmanlar,

kimyəvi maddələr və s.

səbəb olur. Bəzən insan

orqanizmində kənar 

müda-xilə olmadan da öz-

özünə qaraciyər iltihabı 

meydana gəlir. . 

“

”

Qaraciyərin düşməni

– HEPATİT

DOSY

A

www.avismed.az

raturda avtoklavda gözlədilməsi

lazımdır. 

●

Hepatitin nəticəsi: 

Bu gün tibb elminin yüksək nailiy-

yətlər əldə etməsinə baxmayaraq

virus hepatitlərindən qaynaqlanan

ölüm hadisələrinin sayı azalmaq

yerinə hər keçən gün artmaqdadır. 

Virus hepatitlərinin nəticəsində

qaraciyər serrozu, qaraciyərin bəd-

xassəli şişləri, eləcə də qaraciyər

ensofolopatiyası (qaraciyər çatış-

mamamazlığı) meydana gəlir. Bun-

lardan hər üçü də nəticə etibarı ilə

ölümlə nəticələnir.

Xəstəlikdən qorunmaq üçün nə et-

mək lazımdır?

Bunun üçün ilk növbədə xəstə in-

sanlar aşkarlanmalıdır. Xüsusi ilə

qan köçürmə zamanı xəstə insan-

dan qan köçürmə olmamalıdır. 

Xəstəxanalarda, gözəllik salonların-

da və s. steril və ya bir dəfəlik alət-

lərdən istifadə olunmalıdır. 

●

Xəstəliyin müalicəsi: 

Virus hepatitlərinin bütün növlərinin

müalicəsi mümkündür. Bunun üçün

müxtəlif virus əleyhinə preparatlar,

hepatoprofektorlar, ummunostem-

yator vasitələr istifadə olunur.

Yuxarıda sadalanan vasitələr

düzgün istifadə edildikdə he-

patitin müalicəsində müsbət

nəticə əldə etmək mümkün-

dür. Ancaq hepatit xəstə-

liyinin müalicəsi həm çox

bahalı, həm də çox vaxt

tələb edir. 

Virus daşıyıcısı nədir? 

Orqanizmində virus aşkarlanan bü-

tün insanları xəstə qəbul etmək

olmaz. Bunlardan bəziləri daşıyıcıdır. 

Virus hər hansı yolla vücuda daxil ol-

masından asılı olmayaraq bəzən

daxili orqanlarda heç bir fəsada yol

açmır. Virus daşıyıcı insanın immun

sisteminin güclü olması, bədənə

daxil olan virusun xəstəlik yaratma-

sını əngəlləyir. Bu insanlar praktiki

sağlam olsa da, ətraf üçün təhlükə-

lidir. Məsələn, virus daşıyıcısı bir in-

sanın əlinə batan bir iynə sağlam bir

insana batsa, bu insan mütləq yo-

luxacaq. Bu insanlar ildə iki  dəfə

müayinədən keçməlidirlər. 

●

Göstəriciləri: 

Qaraciyər ağrısız orqandır. Qara-

ciyərdə virus zədələnməsi olsa da,

bu orqanlarda sinir uclarının az ol-

ması ağrının hiss edilməsinin qarşı-

sını alır. 

●

Hepatit xəstəliyinin ümumi  əla-

mətləri bunlardır: 

*

Ümumi zəiflik, 

*

halsızlıq, 

*

skleralarında saralma,

* 

səhər sidiyinin tünd olması, 

*

nəcisin rənginin açıq olması, 

* 

dəridə müəyyən  qədər sarımtıl

əlamətlərin olması,

* 

yeməkdən sonra sağ qabırğa al-

tında az da olsa ağrıların olması, 

* 

köplüyün olması 

İnsanda bu yuxarıda sayılan əlamət-

lərin olduğu təqdirdə müayinədən

keçməsi məsləhət görülür.

Hamilə qadınlarda  dölün yoluxma

ehtimalı varmı?

Hamilə qadınlarda dölün yoluxma

ehtimalı azdır. 9 ay ana bətnində 

uşağa virus bu-

laşmır. 

Ancaq doğuş əsnasında ma-

maçanın səhv kəsimi nəticəsin-

də körpəyə yoluxabilər. Bu zaman iki

qayçıdan istifadə etmək məsləhətdir.  

Ẅmizdirən analardan körpəyə virus-

un bulaşma ehtimalı varmı?

Anada virus varsa, bu süddə də olur.

Virusun körpəyə əmizdirməklə yo-

luxma ehtimalı çox zəifdir. Ancaq

körpənin ağzında hər hansı bir yara

varsa, bu zaman virus körpəyə

yoluxa bilər. Ona görə də anada he-

patit B və hepatit C varsa, körpəyə

ananın südü verməsi məsləhət de-

yil. 

HEPATİTİN

NÖVLẄRİ: 

Hepatit A:

Hepat A viruslar ailəsinə mənsub

virus tərəfindən törədilir. 

Ağız yolu ilə vücuda daxil olur.

Ẅsasən uşaqlarda meydana gələn

bir xəstəlikdir. 

Hepatit B:

Hepatit B aşağıdakı yollarla

yoluxur:

*

Qan

*

Cinsi münasibət

*

Doğuş əsnasında

Hepatit C:

Qan vasitəsi ilə yoluxur

Hepatit D:

-Hepatit B ilə birlikdə yoluxur

-Ya hepatit B virusu nəticəsində

xroniki hepatit keçirtmiş insanlara

sonradan Hepatit D virusunun

yoluxması nəticəsində baş verir.

Hepatit E:

Xüsusi ilə Hindistan, bəzi Asiya

ölkələri və Afrika qitəsində daha

çox yayılmış bir xəstəlikdir. 

İndoneziyada 40%-ə yaxın daşıyıcı

olduğu təxmin edilməkdədir.

Hepatit G: 

Qan və qan məhsulları 

vasitəsi ilə yoluxur. 

28

www.avismed.az

avis > Məsləhət

“Miqren” sözü fransız mənşəli olub,

öz növbəsində yunan dilində  “başın

yarısı”  mənasını verən  (“hemik-

raniya”) sözündən götürülüb..

Miqren tez-tez rast gəlinən ürək bu-

lanması, qusma ilə muşahidə olu-

nan, işığın və səsin təsirindən

güclənən uzunmüddətli baş ağrısı-

dır. Həmçinin nevroloji xəstəlikdir.

Miqren ağrıları saatlar və ya gün-

lərlə davam edir. Uzun müddət

davam edən miqren ağrıları miqren

status adlanır. Miqren zamanı baş

ağrılarına səbəbi qan damarlarının

ətrafındakı sinir liflərinin kimyəvi

preparatların təsiri, qan damarları-

nın genişlənməsi nəticəsində sıxıl-

masıdır. Bu xəstəlik əsasən qadın-

larda geniş yayılıb. Miqren baş ağrısı

ürəkbulanma, diareya, işığa, səsə

həssaslıq, qan dövranının zəifləmə-

sinə səbəb olur. Miqrendən əziyyət

çəkənlər baş ağrılarının səbəbini

müxtəlif faktorla əlaqələndirirlər.

Potensial miqren törədən səbəblər

bunlardır:

●

Allergiyalar və alergik reaksiyalar;

● 

Böyük şəhərlərdə parlaq işıqlar,

uca səslər, müxtəlif ətirlər;

● 

Fiziki və ya emosional gərginlik;

● 

Yuxu pozğunluğu;

● 

Siqaret çəkmək;

● 

Alkoqollu içkilər.

Dr. Qədir Həsənov 

Terapevt 

HB Güvən Klinik

Miqren baş ağrısı 

ürəkbulanma, diareya, 

işığa, səsə həssaslıq, 

qan dövranının zəifləməsinə 

səbəb olur.

“

”

Klinikasi

Potensial səbəblər

Miqren psixoloji deyil,

genetik bir xəstəlikdir

www.avismed.az

29

Miqrenin simptomları baş ağrısından bir müddət əvvəl,

dərhal baş ağrısına keçən vaxt, baş ağrısı ilə eyni za-

manda və baş ağrısından sonra əmələ gələ bilər. 

Miqrenin əsas səciyyəvi simptomlarına aiddir:

● 

Pulsasiyaedici və pulsasiya etməyən ağrı;

●

4 saatdan 3 günə qədər davam edən ağrı;

●

ürək bulanma, qusma, işığa həssaslıq, səsə həssaslıq.

Miqren xəstəliyinin 2 növü vardır:

●

Auralı miqren,

● 

Aurasız miqren.

Miqren xəstəliyinin ən geniş yayılmış növü aurasız

miqren tipidir. Aurasız miqren 4 saatdan 72 saata qədər

davam edə bilər. Aurasız miqren zamanı ağır fiziki və

zehni aktivlik zamanı, işıga və səsə həssaslıq daha da

artır. Ürək bulanma, qusma ilə müşaiyət olunur.

Auralı miqren zamanı isə nevroloji simptomlar müşayi-

ət olunur və baş ağrısının başlanğıcında bu özünü daha

da qabarıq göstərir.

Miqren zamanı, xəstənin vəziyyətini yüngülləşdirmək

üçün  tətbiq edilən  dərman  preparatlarından savayı

aşağıdakı üsüllardan da istifadə etmək olar:

● 

Miqrenin aurasını və ya onun başlanğıcını hiss edən

kimi, gördüyünüz hər bir işi dayandıraraq özünüzə tam

rahatlıq verin. Ẅn yaxşısı uzanaraq yatmağa calışmaq

lazımdır.Hətta siz sadəcə olaraq, tam sakit şəkildə kres-

loda otursanız,bu miqren tutmasını xeyli yüngül-

ləşdirəcək.

● 

Ẅgər siz evdəsinizsə, sizi qıcıqlandırmamaq ücün

otaqdakı pərdələri bağlayın və ya işığı söndürün.

● 

Otaqda sakitliyi təmin etmək də yaxşı olardı, çünki

kəskin və yüksək səslər miqren tutmasının gedişini ağır-

laşdıran faktorlardandır.

● 

Miqren tutması zamanı heç bir halda alkoqollu içki

qəbul etməyin ve siqaret də cəkməyin. Onlar sizə ancaq

ziyan vura bilər.

● 

Xalq təbabəti üsullarından miqren tutması zamanı

bir neçə fincan tünd isti çay və  ya kofe, ayaqlarını isti

suya qoymaq, alın nahiyyəsinə soyuq kompress, limon

dilimləri, kələm yarpağı, baldırlara xardal kağızı qoy-

maq, qicgahlara lavanda, evkalipt, rozmarin efir yağ-

larından bir neçə damcı yüngül sürtmək və s. kömək

edə bilər.

Simptomları

Növləri

30

www.avismed.az

avis > Məsləhət

Yeniyetmənin narkotika qəbul

etdiyi necə anlaşılır?

Narkotik maddə istifadəçilərində bu

xususiyyətlər nəzərə çarpır. Ancaq

burada bir nöqtəyə diqqət etmək

lazımdır. Bu davranışlar bəzən ər-

kənlik çağında da yeniyetmələrdə

görülə bilər. 

- Diqqətini toplamaqda çətinlik çəkir

- Məktəbdə, məhəllədə  ətrafındakı

dostlarını dəyişdirir

- Yüngül yuxusuz, halsız və yorğun

görünür.

- Özünə baxmır, ətrafına, yoldaş-

larına verdiyi reaksiya azalır

- Danışığında dəyişiklik ola bilər

- Hər zamankından fərqli olaraq da-

ha qapalı və ya daha aqressiv ola

bilər.

- Təhsil alırsa, aldığı qiymətlər kəs-

kin surətdə düşər.

- Dostlarından uzaqlaşaraq dərsdən

qaçan, aqressiv, alkaqol və ya

narkotik maddələr qəbul edən in-

sanlarla daha çox əlaqədə olar.

Valideynlər nə etməlidirlər?

- Soyuqqanlı və sakit olun:

Məsələyə soyuqqanlı baxın. Ondan

sonra hərəkət edin. 

-  Özünüzü günahlandırmayın:

İsti-

fadəçinin yaxınları özlərini günah-

landırmamalıdırlar. Çünki valideynin

özünü günahkar görməsi, özünə və

istifadəçiyə qarşı əsəbləşməyə sə-

bəb olacaq.

- Danışmaqdan  çəkinməyin:

İsti-

fadəçi ilə danışmaqdan çəkinməyin

və bunu da qarşı tərəfdən gizlət-

məyin. Danışmamaq problemi həll

etməyəcək, sadəcə problemin həl-

lini gecikdirəcək. 

- Qorxutmayın:

Danışıq əsnasında

yeniyetmə istifadəçi qorxudulsa,

yalan danışmaq məcburiyyətində

qalar. 

Arzu Hüseynova

Biomed Spektor

tibb mərkəzinin baş həkimi 

Narkotik maddədən 

istifadə edilməsi nə kimi 

fəsadlara yol açır?

Maddə aludəçiləri bütün ətraf

mühitə, hər kəsə - doğma,

kənar fərqi yoxdur- çox biganə

olurlar. Gözləri qarşısında

valideyni, övladı ölsə belə, 

onlar üçün heç bir əhəmiyyət

kəsb etmir. Belə xəstələr 

ancaq narkotik tələbatı ödəmək, 

öz hisslərini söndürmək 

barədə düşünürlər. 

“

”

Narkotika, bədənə daxil olduqda  psixoloji 

və fiziki dəyişikliklərə səbəb olan asılılıq yaradan maddələrdir. 

BMT açıqlamalarında narkomaniyanın 

XXI əsrin ən böyük problemlərindən biri olduğunu elan edib. 

Narkotik vasitələr bəşəriyyətin ən böyük bəlası və dünyanın ən gəlirli

sahəsidir. İnsanlar üçün ən təhlükəli olmasının səbəbi də məhz budur.

Ancaq bu təhlükədən yayınmaq və onunla mübarizə aparmaq üçün onu

yaxından tanımaq lazımdır. Bu səbəbdən narkotik vasitələr necə yayılır

və gənclər bu təhlükəyə necə düçar olurlar, birlikdə öyrənək! 

?

?

MADDӘ

VẄ NARKOTİKA

ASILILIĞI

www.avismed.az

31

- Duyğularınıza nəzarət edin:

Vali-

deynlər duyğularına nəzarət etmə-

yi bacarmalıdırlar. Hər şeyin yeni

başladığını düşünməli, ümidsiz ol-

mamalıdırlar. 

- Gözləntinizi azaldın: 

Məqsədimiz

onun ziyan görməsinin qarşısını

almaq olmalıdır. Tamamən dəyiş-

dirib başqa bir insan olmağı üçün

çalışmanın heç bir xeyri yoxdur. 

- Dəyişin:

Məsələn, tez hirslənib

özünüzdən çıxırsınızsa bu duyğunu-

za nəzarət etməyi öyrənin. 

Strategiyanızı dəyişdirin.

İlk addımı siz atın

İstifadəçi ilə əlaqənizi yaxşılaşdırın.

Normal həyata davam edin. 

Onu başa düşməyə çalışın.

Qarşıdurma vəziyyətini həll edin. 

Qoyduğunuz qaydalara tam riayət

edin. Vəziyyətə görə qaydalarda də-

yişiklik etməyin. 

Məsuliyyət hiss etməsinə nail olun. 

Müsbət davranışlarını təqdir edin. 

Keçmişi yaddan çıxarıb, gələcək

haqqında fikirləşin. 

Hər geriyə dönüşlərdə xəyal qırıq-

lığına uğramayın. 

Təkrar maddə istifadə etməsi haq-

qında olan təhdidlərinə fikir ver-

məyin. 

Bütün davranışlarının tez vaxtda

dəyişməsini ummayın. 

Həyat yoldaşı nə etməlidir?

Yaxın çevrəsindəki insanlardan

vəziyyəti gizlətməyin.

Verdiyiniz qərarların həmişə arxa-

sında durun. 

Onunla birlikdə maddə istifadə et-

məyə təşəbbüs etməyin. 

Özünüzü günahlandırmayın.

Onun sağlam insanlardan fərqli və

xəstə olduğunu qəbul edin. 

Gözləntilərinizi azaldın. 

Duyğularınızı kontrol edin. 

Məsuliyyət qəbul etməsinə kömək

edin. 

Onu elədiyi doğru davranışlar üçün

təqdir edin. 

Keçmişi yaddan çıxardıb, gələcəyə

baxın.

Hər geri addımda xəyal qırıqlığı

yaşamayın.

Təkrar maddə istifadə etmə təh-

didlərinə fikir verməyin. 

Hər sahədə davranış dəyişikliyi göz-

ləməyin. 

Müalicə olunmaq istəmirsə nə

etmək lazımdır?

Bəzən xəstə müalicəni qəbul etmək

istəmir. Bu zaman mütləq mütəxəs-

sisə müraciət etmək lazımdır. Bəzən

isə ailə fərdlərinin davranışları da is-

tifadəçinin müalicəni qəbul etmə-

sinə kömək edir. 

Ancaq burada bir məsələyə diqqət

etmək vacibdir: İstifadəçi özü istə-

məsə məcburi olaraq istifadəni dur-

durmaq şansı yoxdur. Buna görə də

o, bunun üçün motivə olmalıdır. 

Xəstə hec bir vəchlə müalicəni

istəmədiyi təqdirdə bir variant qalır:

istifadəçini buna məcbur etmək. 

Burada məcbur etmək dedikdə isə,

fiziki güc tətbiq etməkdən  bəhs

olunmur.  

Onun imkanlarını, variantlarını

azaltmaq, göstərilən xoşgörütünün

də sonunun olduğunu başa salmaq,

dolayılı təzyiqlər etmək çox vaxt işə

yarayır. 

?

?

32

www.avismed.az

Maddə istifadəçiləri müalicə 

olunurmu?

Bəli, narkotik istifadəsi müalicə olu-

nur. Xüsusilə qaydalara tamamən 

riayət edən insanlarda maddə isti-

fadəsindən vazkeçmə nisbəti çox

yüksək olur. Bu, istifadə olunan

narkotik maddənin növündən asılı

deyil. 

Vaxtı ilə bu xəstəliklə mübarizə gizli

aparılırdı. 

Azərbaycan Respublikasının Prezi-

denti Heydər Ẅliyev Narkomanlığa

və narkotik vəsitələrin qanunsuz

dövriyyəsinə qarşı mübarizəni

ümumdövlət vəzifəsi hesab edərək,

1996-cı il avqustun 26-da müvafiq

fərman imzalamış və problemin

həlli üçün keçirilən tədbirlər keyfiy-

yətcə yeni mərhələyə qədəm qoy-

muşdur.

Bu fərman əsasında ölkəmizdə

2000-ci ilədək narkomaniyanın

yayılmasına, narkotik vasitələrin və

psixotrop maddələrin qanunsuz

dövriyyəsinə qarşı mübarizə üzrə

Ümummilli Proqram hazırlanmış,

Narkomaniya və Narkotik Vasitə-

lərin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı

Mübarizə  üzrə Dövlət Komissiyası

yaradılmış, 18 iyun 1999-cu ildə isə

Milli Məclis tərəfindən “Narkotik va-

sitələrin, psixotrop maddələrin qa-

nunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə

haqqında” Azərbaycan Respublikası

Qanunu qəbul olunmuşdur. Bu Qa-

nunun başlıca əhəmiyyəti ondan

ibarətdir ki, Azərbaycanda narkotik

tərkibli bitkilərin kultivasiyası, narko-

tik vasitələrin və psixotrop maddə-

lərin istehsalı, dərman preparat-

larının və xammalın hazırlanması qa-

nunla qadağan edilmişdir.

Müalicənin müddəti nədir?

Narkotikdən müalicə uzun

müddətlidir. Müalicənin müddəti

artdıqca, effekti də artır. Ancaq

müalicənin müddəti hər şəxsə görə

dəyişir. 

Müalicə üsulları nələrdir?

Ẅvvəlcə xəstənin bədənindəki

narkotik maddə təmizlənməlidir. Bu,

detoksifikasiya adlanır. Narkotik

maddə istifadəsi dayandırıldıqda in-

sanda bir boşluq, əskiklik meydana

gəlir. Bunun qarşısını almaq üçün

mütləq tibbi müdaxiləyə ehtiyac

duyulur. 

Ancaq müalicə məqsədi ilə dərman

preparatlarından istifadə edilməsi

təkbaşına effekt vermir. Burada

yaxın insanların üzərinə çox böyük

məsuliyyət düşür. 

Hər    hansı bir müdaxilə  ol-

madan istifadəçinin  özü-özünü

müalicə etməsi   mümkündürmü?

Narkotik maddələr, siqaret və alka-

qol asılılığı olan şəxslərin beynində

müəyyən dəyişikliklər meydana gə-

lir. Bunun nəticəsində sosial və

psixoloji cəhətdən müəyyən prob-

lemlər və dəyişikliklər yaşanır. Müa-

licə bu sahələrdə dəyişiklik etməkla

başlamalıdır. Bu zaman peşəkar bir

dəstəyin olması müalicənin effek-

tivliyini artırır. 

İstifadə olunan narkotik mad-

dənin istifadəsindən tamamilə

vaz keçilməlidir?

Bəli, maddə istifadəsi tamamilə

durmalıdır. Bəzən yavaş - yavaş is-

tifadəni azaldaraq sonra tamamilə

buraxılacağı iddia edilir. Ancaq

aparılan araşdırmalar bunun tam

tərsini sübut edir. Narkotika isti-

fadəsi tamamiylə buraxılmalıdır.

Yavaş-yavaş azaltmaq, yaxud da

maddəni başqa bir maddə ilə əvəz

etmək heç bir effekt verməyəcək.

?

?

?

?

?