G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
20-rasm. Rostlash-bukish refleksi
21-rasm. Tizza refleksining sxemasi Rostlash reflekslari, bukish reflekslari kabi fazali va tonusli bo‗ladi, rostlovchi- mushaklarning proprioreseptorlaridan hosil bo‗ladi, monosinaptik hisoblanadi. Bukish refleksi bilan bir vaqtda boshqa oyoqning rostlash refleksi bo‗ladi. Fazaviy reflekslar mushak reseptorlarini bir marta qo‗zg‗atishga javoban paydo bo‗ladi, masalan, tizza kosasidan pastroqdagi to‗rt boshli mushakning payiga urilganda paydo bo‗ladi. Bunda to‗rt boshli mushakning qisqarishi natijasida tizzani rostlash refleksi (bukuvchi mushaklarning motoneyronlari bukish refleksi vaqtida tormozlanadi – Renshou oraliq tormozlovchi hujayralar yordamidagi postsinaptik resiprok tormozlanish) paydo bo‗ladi. Tizza refleksining reflektor yoyi 2-4 bel segmentlarida tutashadi. Fazaviy rostlash reflekslari bukish reflekslari kabi yurish 59 aktini bajarishda qatnashadi. Tonusli rostlovchi reflekslar - rostlovchi mushaklar payining uzoq vaqt cho‗zilgan vaqtidagi ular qisqarishidir. Ularning roli — pozani ushlab turishdir. Tik turgan paytda rostlovchi mushaklarning tonusli qisqarishi natijasida pastki oyoqlar bukilmaydi va tana tabiiy vertikal holatda turadi. Mushaklarning tonusli qisqarishi gavdani vertikal holda ushlab turadi, odamning gavdasi tik turadi. Mushaklar cho‗zilganda (bukish va rostlash) paydo bo‗ladigan tonusli reflekslar miotatik reflekslar ham deyiladi. Poza reflekslari — tana yoki uning ayrim qismlarining holati o‗zgarganida paydo bo‗ladigan mushak tonusining qayta taqsimlanishidir. Poza reflekslarida MATning turli bo‗limlari qatnashadi. Orqa miya darajasida umurtqa bo‗yin reflekslari tutashadi, buni gollandiyalik fiziolog R.Magnus (1924) mushuklarda o‗tkazgan maxsus tajribalarida aniqlagan. Boshni qayirgan paytda egilganida hosil bo‗ladigan ushbu reflekslarning 2 ta turi ma‘lum. Boshni pastga egganda oldingi oyoqlarning bukuvchi mushaklarining tonusi va orqa oyoqlarning rostlovchi mushaklarining tonusi ortadi, natijada oldingi oyoqlar bukiladi, orqa oyoqlar esa rostlanadi. Boshni yuqoriga ko‗targanda esa aksincha – oldingi oyoqlar ularning rostlovchi mushaklarining tonusi ortganligi sababli rostlanadi, orqa oyoqlar esa ularning bukuvchi mushaklarining tonusi ortganligi sababli bukiladi. Ushbu reflekslar bo‗yinning proprioreseptorlaridan va umurtqa pog‗onasining bo‗yin bo‗limini yopadigan mushak pardasi (fassiyalar)dan hosil bo‗ladi. Bu hayvonlarni tabbiy tutgan vaqtlarida ular boshining tepasi yoki pastidagi ovqatni izlash imkonini beradi. Bo‗yinning pozali reflekslarining 2-guruhi o‗sha reseptorlarning o‗zida, faqat boshni chap yoki o‗ngga burganda, paydo bo‗ladi. Ikkala oyoq-qo‗lning rostlovchi mushaklarining tonusi bosh qayrilgan tomonda oshadi, va bukuvchi mushaklarning tonusi qarama-qarshi tomonda oshadi. Refleks gavda holatini buzishga qaratilgan, uni boshni qayirgandan so‗ng og‗irlik markazining holatining o‗zgarishi natijasida buzish mumkin. Og‗irlik markazi bosh qayrilgan tomonga o‗tadi – aynan ana shu tomonda ikkala oyoq-qo‗lning rostlovchi mushaklarining tonusi ortadi. 60 Ritmik reflekslar — oyoq-qo‗llarni ko‗p marotaba bukish va rostlash. Bunga baqaning artinish refleksi, itning qashish va qadam tashlash reflekslari misol bo‗ladi. Artinish refleksining mohiyati shundaki, spinal baqaning bel terisiga kislota surtilsa u bir necha bor o‗sha yerni ishqalaydi, ya‘ni uni olib tashlashga harakat qiladi. It tanasining terisi kuchsiz qo‗zg‗atilsa u orqa oyog‗i bilan ana shu uchastkani qashiydi. Qashish refleksi — baqaning artinish refleksining analogi. Spinal it tasma yordamida stanokka osib qo‗yilsa u qadam tashlaydi – qadam tashlash refleksi. Qorin reflekslari (yuqori, o‗rta va pastki) ni chaqirish uchun qorin terisi shtrixli qo‗zg‗atiladi, qorin devori muskulaturasining tegishli uchastkalari qisqaradi. Bular himoya reflekslari. Yuqori qorin refleksini chaqirish uchun pastki qovurg‗alarga parallel qilib bevosita ularning tagidan qo‗zg‗atiladi, refleks yoyi orqa miyaning ko‗krak segmentlari darajasida tutashadi. O‗rta qorin refleksi uchun kindik atrofi (gorizontal) qo‗zg‗atiladi, refleks yoyi o‗z darajasida tutashadi. Pastki qorin refleksi uchun chov burmasi parallel (yonida) qilib qo‗zg‗atiladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|