Eritmalar. Ularning turlari. Suyultirilgan eritmalar,xossasi,osmotik bosim. Reja: Eritma turlari Eritma konsentratsiyasini ifodalash turlari



Yüklə 342,84 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/9
tarix21.06.2022
ölçüsü342,84 Kb.
#61975
1   2   3   4   5   6   7   8   9
8-Ma\'ruza. (2)

neytral kislotalar: bularga misol qilib xlorid kislota yoki sulfat kislotani ko’rsatish 
mumkin: 
HCI H
+
+
CI
H
2
SO
4
H
+
+
HSO
4

2) anion kislotalar: manfiy ionlardan iborat bo’ladi: 
HSO
4
H
+
+SO

2- 
 
HP0
4
2
H
+
+ PO

3- 
3)kation kislotalar: musbat ionlardan iborat bo’ladi: 
NH
4
+
NH
3
+
H
+
H
3
0
+
H
2
0 + H
+
Kation kislotalarga ko’p valentli metallarning gidratlan-gan ionlari ham kiradi. 
Ko’pgina komplekslarni kislotalarga qo’shish mumkinki, bularning ham proton berishi tajribalarda 
isbotlangan. 
Asoslarni ham kislotalar kabi neytral (suv, aminobirikmalar) anionli (CL, OH ) va 
kationli (H
3
0
+
, NH


) sinflargaajratish mumkin. 
Proton nazariyasiga muvofiq proton ajralishining har qanday reaksiyasi quyidagi sxema 
orqali ifodalanadi: 
Kislota Asos + H
+
Bunday jarayonda ishtirok etuvchi asos va kislota mujassamlashgan bo’ladi. Masalan, 
gidrosulfat anioni — HSO
4
sulfat kislota — H
2
S0
4
bilan mujassamlashgan asos, H
3
0
+
ioni esa asos 
bo’lgan H
2
0 bilan mujassamlashgan kislotadir. 
Proton nazariyasi organik moddalar — aminlar, efir, keton va tioefirlarning asos 
xususiyatini tushuntirib beradi. Bunday birikmalar donor-akseptor bog’i bo’yicha protonni 
biriktirib, mujassamlashgan kislotalar bo’lgan oniy — kationlar hosil qiladi. 
N: +H
+
N: H
+
>С = О : +H
+
= > С = О : H
+
>0:+Н
+
> 0 : H
+
> S : + H
+
>S:H 
1. Elektron nazariyasi. Bu nazariyani Lyuis taklif qilgan bo’lib, asos sifatida kimyoviy bog’ hosil 
bo’lishi uchun electron jufti beruvchi modda, kislota sifatida esa electron juftlarini qabul 
qiluvchi modda — electron juftlari akseptori qabul qilingan. Elektron nazariyasiga ko’ra kislota 
— asos reaksiyasi donor-akseptor bog’lanishning hosil bo’lishidan iboratdir. Kislota bilan 
asosning birikishidan adduktlar deb ataluvchi tuzsimon modda hosil bo’ladi: 
NH
3
+ HC1 →NH
4
C1 
asos kislota 
Elektron nazariya suvli eritmalarda boradigan neytrallanish, kompleks hosil bo’lishi, 
amino birikmalarning ba’zi galogenidlar bilan, angidridlarning suv bilan reaksiyalarini o’xshash 
jarayonlar sifatida qaraydi. Elektron juftlar donori bo’lgan moddalar Lyuis asoslari, electron 
juftlarning akseptori bo’lgan moddalar Lyuis kislotalari deyiladi. 


Lyuis asoslariga ba’zi amino birikmalar (ammiak, alifatik va aromatic aminlar, galogenid-ionlar, 
piridin asoslari, xinolin asoslari va hokazolar), ketonlar yoki umumiy formulasi X
2
CO bo’lgan (X — 
galogen atomi) birikmalar kiradi. 
Lyuis kislotalariga misol qilib bir qator elementlarning galogenidlari (BF
3
, A1C1
3
, SiCl

va boshqalar), kumush, xrom, platina kabi hamda boshqa ionlarni — kompleks hosil qiluvchilarni 
ko’rsatish mumkin. Bularning ba’zilari amaliy ahamiyatga egadir. 
Kislota-asos nazariyasi doirasidagi reaksiyalar o’zining tez borishi, katalizator qo’llashni 
talab qilmasligi va mahsulot unumining 100% ga qadar yetishi bilan ajralib turadi. Bunday reaksiyalar 
kimyoviy analizda ko’p qo’llaniladi. Ayniqsa, suvsiz titriashda juda qo’l keladi. Kislota-asos 
nazariyasidan anorganik sintezda foydalanib, juda ko’plab yangi moddalar olingan. Ftorlashda 
olinadigan sintetik materiallar, biologic aktiv moddalar, tibbiyot uchun zarur dori-darmonlar va 
boshqalar bunga misol bo’la oladi. Suyuq ammiakda olib boriluvchi bir qancha reaksiyalar ham 
kislota-asos reaksiyalaridan hisoblanadi. Boshqa yo’llar bilan olib bo’lmaydigan moddalar — 
kremniy, tetramid, nitrozilamid, sulfamid va shu kabi boshqa muhim birikmalar shu yo’l bilan 
olinganligi kislota-asos nazariyasining faqat nazariy ahamiyatga ega bo’lib qolmay, uning ulkan 
amaliy istiqboli borligidan dalolat beradi. 

Yüklə 342,84 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin