Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə46/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50

f
ə
rdil
əşdirmə
 
psinsipi  inkişafetdirici
-korreksiya  
proqram-
larının    yerinə
  yetirilm
ə
sind
ə
   
ayrı
-
ayrı    uşaqlara    və
 
ya    onların  
qrupları  ilə
   
işin  xüsusiyyə
tl
ə
rini  
ə
ks  etdirir.  F
ə
rdil
əşdirmə
  
uşaqların   fə
rdi 
əqli  xüsusiyyə
tl
ərini,  korreksiyaedici  proqrama  daxil edilmiş  nə
z
ə
ri bilikl
ə
rin  
m
ə
nims
ə
nilm
ə
si  tempini, m
əşqetdirici tapşırıqların yerinə
  yetirilm
əsi  sürə
tini   
özündə
  ehtiva  edir.  T
ə
lim
ə
  
qabilliyi  aşağı  sə
viyy
ə
d
ə
 
olan  uşaqlar  üçün  
daha  
ətraflı izah, 
 
daha  çox  məşqetdirici  çalışmalar,  keçilmiş  materiallara  
d
ə
f
ə
l
ə
rl
ə
  
qayıdış  tə
l
ə
b  olunur. 
 
1.8.3.   “Risk qrupu”na aid edilən uşaqlarla aparılacaq 
 
   
psixokorreksiya işi
 
 
 
Uşaqlarda  müşahidə
 
olunan  davranış  pozğunluqları  sırasında 
aqressivlik, coşqunluq, hiperaktivlik,  utancaqlıq və
 
qorxaqlıq kimi  simptomlar  
mühüm tə
sir
ə
 malikdir. 
 
Aqressiv  davranış 
m
ə
kt
ə
b
ə
q
ə
d
ə
r  v
ə
  yeniyetm
ə
 
yaşlı    uşaqların 
davranışında  müşahidə
  olunan   
ən  geniş  yayılmış    davranış  qüsurlarından 
biridir.  Bel
ə
 
davranışın  ə
sas  motivini    ist
ə
y
ə
  daha    tez  v
ə
  s
ə
m
ə
r
əli  üsulla 
çatmaq niyyə
ti  t
əşkil edir.
 
 
Aqressiya  v
ə
  aqressivlik  n
ə
z
ə
ri  planda    kifay
ə
t  q
ə
d
ə
r  d
ə
rind
ə

öyrənilmiş  bir  hadisə
dir.  M
ə
kt
ə
b
ə
q
ə
d
ər  müə
ssis
ə
l
ə
rd
ə
    v
ə
  m
ə
kt
ə
bl
ə
rd
ə
 
işlə
y
ən    praktik  psixoloq  üçün  belə
 
davranışın  üç  ə
sas  c
ə
h
ə
tini  bilm
ə

z
ə
ruridir: 
1.  aqressiya (aqressivlik) n
ə
dir; 

 
276 
 
 
2.  onun t
əzahürünün mümükün sə
b
ə
bl
əri hansılardır;
 
3.  onu nec
ə
 korreksiya etm
ə
k olar. 
Uşaqlarla  işlə
y
ən  savadlı  psixoloq    hər  şeydə

ə
vv
əl  ―aqressiya‖  və
 
―aqressivlik‖ anlayışlarını fə
rql
ə
ndirm
ə
yi bac
armalıdır.
 
Aqressiya c
ə
miyy
ə
td
ə
 
insanların mövcudluğu və
 birg
əyaşayışını tə
min 
ed
ə
n  norma  v
ə
  qaydalara  zidd,    motivl
əşmiş  destruktiv    davranışdır.  Onun 
əsasında  canlı və
 
cansız obyektlə
r
ə
 
hücum etmə
kl
ə
 ziyan vurmaq, adamlara 
fiziki  v
ə
  m
ə
n
ə
vi  x
ə
sar
ə
t  yetirm
ə
k,    onlarda  psixoloji    diskomfortun 
yaranmasına sə
b
ə
bkar olmaq durur. 
Aqressivlik 
aqressiyaya    hazırlıqla  müşayə
t  olunan    psixoloji 
v
ə
ziyy
ətdir.  Uşaq  və
  yeniyetm
ə
l
ə
rd
ə
    bel
ə
 
davranışın  yaranması  bir  sıra 
amill
ə
rl
ə
 
bağlıdır:
 

 
uşağın ailə
d
ə
 t
ə
rbiy
ə
 
üslubu (
hiper v
ə
 ya hipo himay
ə
); 

 
uşağa zorakılıq sə
hn
ə
l
ərinin nümayiş etdirilmə
si v
ə
 
ya buna şə
raitin  
      
yaradılması;
 

  ail
ə
d
ə
 qeyri-sabit sosial-iqtisadi v
ə
ziyy
ə
t; 

 
insanın  özünün  sinir  sistemi  tipindən  asılı  olan    fərdi  xüsusiyyə
tl
ə
ri 
(davranışda impulsivlik, 
f
ə
al l
ə
ngim
ənin aşağı sə
viyy
ə
d
ə
 
olması);
 

  ail
ə
nin sosial-m
ə
d
əni statusunun aşağı olması və
 s.  
İnamla  qeyd  etmək  olar  ki,  uşaqda  aqressiv  davranışın  yaranmasında 
ail
ə
 
mühitinin  və
  t
ə
rbiy
ənin  mühüm  rolu  vardır.    Uşaqla  münasibə
tl
ə
rd
ə
 
emosionallığın  xarakteri
  v
ə
  s
ə
viyy
ə
sinin,  t
ə
qdir  edil
ə
n,  b
ə
y
ə
nil
ən  davranış 
formalarının  aqressiv  davranışın  yaranmasında    təsiri  heç  də
  az  deyildir. 
Psixoloq  konkret  olaraq  h
ər  hansı  uşaqda    müşahidə
  olunan  aqressivliyin  
s
ə
b
ə
bl
ə
rini v
ə
 motivl
ərini  ilk növbə
d
ə
 
müə
yy
ə
n eym
ə
yi ba
carmalıdır.
 
Aqressivlik  fiziki  v
ə
  psixi  c
ə
h
ə
td
ən  şə
rtl
ənmiş  olur.  Hə
l
ə
 
körpə
lik  v
ə
 
erk
ən  uşaqlıq  dövründə
   
uşaqlarda  müxtə
lif  s
ə
b
ə
bl
ə
rl
ə
 
şə
rtl
ənmiş  (fiziki 
diskomfort,   
əxlaq  qaydalarını  bilmə
m
ək,    özünə
n
ə
zar
ət  funksiyalarının 
formalaşmaması  və
  s.)  aqressiv  reaksiyalara  rast  g
ə
lm
ək  mümkündür. 

 
277 
 
 
Uşağın aqressivliyini heç də
 h
əmişə
  birm
ənalı olaraq mə
nfi qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə

doğru  deyildir.  Çünki  o,  uşaq    üçün  hə
l
ə
lik  fiziki  v
ə
 
sosial  baxımdan  
özünümüdafiə
 
funksiyasını yerinə
 yetirir.  
Psixoloqların qeyd etdiyi kimi,  çox vaxt uşaqlarda gözlə
nilm
ə
z  aqressiv 
reaksiyalar  
yaş böhranları dövründə
 meydana g
əlir. Əgər aqressiv davranış 
qeyd olunan s
ə
b
ə
bl
ə
 
bağlıdırsa və
 
konkret  uşaq üçün tipik deyildirsə
, dem
ə
li, 
uşağın  tipik  çə
tinlikl
ə
ri    v
ə
  probleml
əri  vardır  və
  o, 
ətrafdakıların  kömə
yin
ə
 
ehtiyac hiss edir. 
Uşağın  aqressiv  davranışına  sə
b
ə
b  olan  amill
ə
rd
ə
n  biri  d
ə
  onun 
h
əmyaşıdları  qrupunda    öz  statusu  ilə
  daxil
ən  razı  olmaması,    xüsusə

liderliy
ə
 
can  atmasıdır.  Ətrafdakıların  uşağa  müxtə
lif 
yarlıqlar
 
yapışdırması, 
on
u lağ, istehza obyektinə
 
çevirmə
si v
ə
ziyy
ə
ti g
ə
rginl
əşdirə
n amill
ə
rd
ə
ndir. 
Uşağın  valideynlə
r  v
ə
  ya    dig
ər  yaşlılar  tə
r
ə
find
ə
n    t
ə
bii  t
ə
l
əbatlarının, 
ist
ə
kl
ə
rinin  m
əhdudlaşdırılması  onda  belə
 
halları  yaradanlara  qarşı    açıq 
qiyam şə
klind
ə
 aqressiv t
əzahürlə
r
ə
 s
ə
b
ə
b olur. 
Uşaqlarla  iş  aparan  psixoloq  ilk  növbə
d
ə
  onlarda  aqressivliyin 
s
ə
b
ə
bl
ərini  müə
yy
ə
n  etm
ək  üçün      müə
yy
ə
n  diaqnostik  metodikalardan 
(oyunda  uşağın  müşahidə
  edilm
əsi,  ―Rene  Jilya‖  testi,  ―Rozentsbeyq‖  testi, 
―Nağıl‖  testi,  ―Əl‖  testi  və
  s)  istifad
ə
  etm
əli,  daha  sonra  korreksiya  işi 
aparmalıdır.
 
Uşaqlarda  aqressivliyin    korreksiyası  paralel  olaraq  onu  ə
hat
ə
  ed
ə

yaşlılar,  valideynlər,  müə
llim  v
ə
  t
ə
rbiy
əçilə
rl
ə
  d
ə
 
aparılmalıdır.  Aşkar  edilmiş 
s
ə
b
ə
bd
ən  asılı  olaraq    psixoloqun  yaşlılara  aşağıdakı 
m
ə
sl
ə
h
ə
tl
ə
ri  verm
ə
si 
z
ə
ruridir: 

 
uşağa qarşı neqativ ustanovkanın pozitiv olaraq dəyişdirilmə
si; 

 
uşaqla  qarşılıqlı  münasibə
tl
ərin  üslubunun  dəyişdirilmə
si  v
ə
 
yaxşılaşdırılması;
 

 
müə
llim  v
ə
  t
ə
rbiy
əçilərin    ünsiyyət  bacarıqlarını    inkişaf  etdirilmə
kl
ə
  
onların
 
uşaqla davranış repertuarının genişlə
ndirilm
ə
si; 

 
278 
 
 

 
ətrafdakıların  uşağa  qarşı  ümumi  münasibət    strategiyasının 
d
əyişdirilmə
si. 
Aqressiv  uşaqlarla 
psixokorreksiya 
işinin  qarşısında  aşağıdakı 
v
ə
zif
ə
l
ə
r durur: 

 
başqa adamın və
ziyy
ətini anlamaq bacarığının inkiş
af etdirilm
ə
si;  

 
öz emosiyalarını sosial cə
h
ə
td
ə
n q
ə
bul edil
ə
n h
ə
dd
ə
 idar
ə
 etm
ə
k v
ə
 
t
ə
qdim etm
ək bacarıqlarının inkişaf etdirilmə
si; 

  g
ə
rginliyin z
ə
ifl
ə
dilm
əsi üsullarının öyrə
dilm
ə
si; 

 
ünsiyyə
t v
ərdişlərinin  inkişaf etdirilmə
si. 
Rus psixoloqu Q.A.Şirokova uşaqlarda aqressivliyin  neytrallaşdırılması 
yolu il
ə
 
korreksiyası üçün bir sıra metodlar tə
klif edir: 

 
balıncla savaşmaq;
 

 
fiziki cüc tə
l
ə
b ed
ə
n h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r etm
ə
k; 

 
kağız cırmaq;
 

 
döymə
k ist
ədiyin adamın şəklini çəkib ona ―zə
rb
ə‖ endirmə
k; 

  psixogimnastika; 

  kollektivd
ə
 
öz  davranışını  tə
nzim  etm
ə
k    v
ərdişlərinin  inkişafına 
yönəlmiş oyun və
 
etüdlə
r; 

  izoterapiya elementl
ə
rind
ə
n istifad
ə
 edilm
ə
si ( gil v
ə
 su il
ə
 oynamaq); 

 
aqressiv  uşaqlara  güc  xarakterli  (pə
hl
ə
van,  c
ə
ngav
ə
r)  rollar 
verm
ə
kl
ə
 
tamaşalar hazırlatmaq və
 s. 
 
Hiperaktiv uşaqlarla iş 
 
 
Hiperaktivlik (hiperaktivlikl
ə
 diqq
ətin çatışmazlığə
 sindromu)  impulsivliyi  
v
ə
 
dalğınlığı normal olmayan uşaqlar üçün sə
ciyy
ə
vi  olmayan  t
əzahürlə
rd
ə

biridir.  Bel
ə
 
uşaqlar  bir  qayda  olaraq    hər  hansı  bir    obyekt  üzə
rind
ə
   
öz
 
diqq
ə
tl
ə
rini  az  v
ə
 
ya  çox    müddə
t  c
ə
ml
əşdirməyi  bacarmır,  qarşıya  qoyulan 
v
ə
zif
ə
ni yerin
ə
 yetir
ə
 
bilmir, onun icrasında  ehtiyatsızlığıa yol verirlər. Onların 
iş  üzə
rind
ə
    m
ə
hsuldar  f
ə
aliyy
əti  olduqca  aşağı  olur,  tez
-
tez    dalğınlığıa 

 
279 
 
 
qapılırlar.  Hiperaktiv  uşaqların  ə
qli  f
ə
aliyy
əti  dövri  olması  ilə
  s
ə
ciyy
ə
l
ə
nir: 
onlar 5-15 d
ə
qiq
ə
 m
əhsuldar işləyir, bundan sonra onların beyni  3
-7 d
ə
qiq
ə

―istirahət  edir‖,  sonrakı  iş  üçün  zəruri  olan  enerjini  toplayır.  Belə
 
uşaqlarda 
dalğınlıq  və
  diqq
ətin  pozulması    sə
b
ə
bsi
z  baş  verir.  Onların  belə
,  qeyri-adi  
davranışını  heç  də
   
axmaqlığın,  tə
rslik  v
ə
  ya    t
ə
rbiy
ə
sizliyin  n
ə
tic
ə
si  kimi 
qiym
ə
tl
ə
ndirm
ək  doğru  deyildir.  Bu,  onların  psixikasının  spesifik  fizioloji 
xüsusiyyə
tl
əri  (beyinin  müə
yy
ən  strukturlarında  pozğunluqlar,  irs
iyy
ə
t, 
hamil
ə
lik v
ə
 
doğuş patologiyası, həyatın ilk illə
rind
ə
  infeksiya v
ə
  intoksasiya) 
h
əmçinin psixososial amillə
rl
ə
 
bağlıdır.
 
 
Uşaqlarda  hiperaktivliyi doğuran mümükün sə
b
ə
bl
ə
r
ə
 
aşağıdakılar aid 
edilir: 
1. 
Perenatal  patologiya  (toksikozlar,  anada  xroniki  x
ə
st
ə
likl
ə
rin 
k
ə
skinl
əşmə
si,    infeksion  x
ə
st
ə
likl
ər,  qarın  sahə
sind
ə
  x
ə
sar
ə
tl
ə
r, 
böyük  dozada  alkoqol  və
  nikotin  q
ə
bulu,  rezus-faktorun  immunoloji  
uyğunsuzluğu,  hamilə
likd
ə
n azad olma c
ə
hdl
ə
ri v
ə
 s.); 
2. 
Doğuşun  kəskin  keçmə
si 
(doğuşun  vaxtından  ə
vv
ə
l  v
ə
  ya  gec 
olması,    doğuşun  stimullaşdırılması  (inyeksiyalar),  dölün  düzgün 
olmayan v
ə
ziyy
ə
ti, daxili qanaxma); 
3. 
Psixososial (ail
ə
d
ə
 t
ə
rbiy
ə
 
üslubu).
 
Hiperaktiv uşaqlar dünyaya gə
ldikl
əri ilk günlə
rd
ən  yaşlıların qayğısına 
daha  çox  möhtac  olurlar.  Onlar  pis  yatır,  xarici  qıcıqlandırıcılara  (işıq,  sə
s, 
temperatur,  iy)  qarşı  hə
dsiz  d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
  h
əssaslığı,  yüksə

ə
z
ə
l
ə
  tonusuna 
malik olmaları ilə
  
seçilirlə
r. Orta m
ə
kt
ə
b
ə
q
ə
d
ər yaş dövründə
 (4-
5 yaş) onlar 
oxunan  v
ə
 
ya  söylə
nil
ən    nağılı  axıradə
k  dinl
ə
y
ə
  bilmir,  h
ə
r  h
ansı  işi  sona 
çatdırmağı bacarmırlar.
 
Hiperaktivl
ərin  maraqları  hədsiz  yüksək  olsa  da,  davamlı  deyil,  hə

hansı  bir  şeyin  mahiyyə
tin
ə
  varmaq  t
əşəbbüslə
ri  n
ə
z
ə
r
ə
 
çarpmır.  Belə
 
uşaqların  hə
r
ə
k
ə
tl
əri  gizli,  qaydasız,  oyunları  sə
s-
küylü  olur.  Onlar  heç  vaxt 
öz
 
ə
m
ə
ll
ə
rinin  n
ə
tic
ə
l
əri  haqda  düşünmür,  doğma  adamlarının  belə
 

 
280 
 
 
v
ə
ziyy
ə
tl
ə
rin
ə
 
etinasız  olurlar.  Eqoizm,    nümayişkaranə
lik  v
ə
  t
ə
l
əbklarlıq 
onların  ucbatından  daim  ailə
d
ə
   
münaqişə
l
ərin  yaranmasına  gətirib  çıxarır, 
aqressivliyin  inkişafına  sə
b
ə
b  olur.  Hiperaktivlik  sindromu    yeniyetm
ə
 
yaşı 
dövründə
  bel
ə
 
uşaqlarda  asosial  davranışın    (hüquqpozma,  alkoqolizm, 
narkotik  asıllıq)  inkişafına  sə
b
ə
b  ola  bil
ər.  Hiperaktiv  uşaqlar  yaşlıların 
t
ə
l
ə
bl
ə
rin
ə
  m
ə
h
əl  qoymur,  onlara  müqavimət    göstə
rirl
ə
r.  Bel
ə
 
uşaqlarla 
korrek
siya işinin təşkilində
  
onların aşağıdakı bacarıqlarının  inkişaf etdirilmə
si 
diqq
ə
t m
ə
rk
ə
zind
ə
 
olmalıdır:
 

  diqq
ətin konsentrasiyasının inkişaf etdirilmə
si; 

 
başlanmış işin sona çatdırılması bacarıqlarının inkişaf etdirilmə
si; 

 
öz  hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin
ə
 n
ə
zar
ə
t etm
ə

bacarıqlarının fiormalaşdırılması;
 

 
ə
z
ə
l
ə
 g
ərginliyinin aradan qaldırılması;
 

  emosional  g
ə
rginliyi  n
ə
zar
ə
td
ə
  saxlamaq  v
ə
  t
ə
nzim  etm
ə

bacarıqlarının inkişaf etdirilmə
si; 

 
yaşlılar  və
  h
əmyaşıdlarla    qarşılıqlı  münasibə
tl
ərin    repertuarının 
genişlə
ndirilm
ə
si. 
Psixoloq  yaşlılarla, hər şeydə

ə
vv
ə
l  valideynl
ə
rl
ə
 
iş zamanı onlara öz 
uşaqları  ilə
 
qarşılıqlı  münasibə
tl
ərinin  üslubunun  dəyişdirilmə
si  z
ə
rur
ə
ti 
bar
ə
d
ə
  x
ə
b
ərdarlıq  etmə
lidir.  Valideynl
ə
r
ə
  bildirilm
ə
lidir  ki,  hiperaktiv 
uşaqlarla  tə
rbiy
ə
 
işində
  intizam-c
ə
za  t
ə
dbirl
əri,  qadağanlar  faydasızdır.  Belə
 
uşaqlara eyni vaxtda bir neçə
 
iş tapşırmaq olmaz, çünki onlar belə
 
tapşırıqları 
yadda  saxlamağı  bacarmırlar.  Valideynlə
r  bel
ə
 
uşaqlarına  verdiklə
ri  h
ə
r  bir 
tapşırığın  icrası  üzə
rind
ə
  n
ə
zar
ə
t  etm
ə
li,  daha  sonra  ba
şqa  tapşırıq 
verm
ə
lidir.  
 
Utancaq v
ə
 
qorxaq uşaqlarla iş
 
 
Psixoloqun  uşaqlara  yardımının    sə
m
ə
r
əliliyi  qarşıya  çıxan  bu  və
  ya 
dig
ə
r  problemin  s
ə
b
ə
bl
ərinin    düzgün  müə
yy
ə
n  edilm
ə
sind
ən  asılıdır.  Uşaq 
haqqında 
anamnezin, y
əni ilkin informasiyanın toplanması
 
zamanı  psixoloq 

 
281 
 
 
uşağın    normal  yaşamasına  və
 
inkişafına  ə
ng
əl  törə
d
ə
n    amill
ərin  müə
yy
ə

edilm
ə
sin
ə
 
xüsusilə
  h
əssaslıq  göstə
rm
ə
lidir.  Bel
ə
  s
ə
b
ə
bl
ər  sırasında 
utancaqlıq  və
 
qapalılığın
  t
əsiri  olduqca  böyükdür.  Bu  cür  problemlə
ri  olan 
uşaqlar  daim  hə
y
ə
canl
ı  görünür,  həyatlarında  baş  verə
n  d
əyişikliklə
r
ə
 
çə
tinlikl
ə
 
alışır,  yeni  şə
raitd
ə
  v
ə
 
yad  adamların  ə
hat
ə
sind
ə
    qorxu  hissi 
keçirirlə
r.  
 
Utancaq  uşaq  qrupda  və
  ya  sinifd
ə
  o  q
ə
d
ə
r  d
ə
  n
ə
z
ə
r
ə
 
çarpmır,  fə
al 
h
əmyaşıdlarının tə
sirin
ə
 
asanlıqla düşür, onlardan qorxur. Bir çox valideynlə

yanlış  olaraq  utancaqlığı    uşağın  yaxşı  tə
rbiy
ə
 
olnumasının  ə
lam
ə
ti  hesab 
edir,  onun  daxili  h
ə
y
ə
can  v
ə
  qorxusunun,  diskomfortunun  s
ə
b
ə
bl
ə
rini 
anlamırlar. Psixoloji tə
dqiqatlar n
ə
tic
ə
sind
ə
 
müə
yy
ən edilmişdir ki,  qorxu hissi 
uşağın
 
yalnız  emosional  deyil,    hə
m  d
ə
  intellektual  al
əminin  inkişafını  
blokadaya  alır.  Belə
 
uşaqlarda    özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
nin  s
ə
viyy
ə
si  qeyri-
adekvat  olur.  Utancaq  uşaqlar  böyüdükdən  sonra  da    şə
xsi  h
ə
yatda  v
ə
 
peşə
kar  f
ə
aliyy
ə
td
ə
   
işgüzar  ə
laq
ə
l
ər  yaratmaqda  çətinlik  çəkir,  ünsiyyə
td
ə

qaçırlar.  Psixoloqların  fiktincə,  utancaq  uşaqlara  daha  çox    avtoritar 
valideynl
ə
ri  olan  ail
ə
l
ə
rd
ə
  rast  g
əlinir.  Qadağanlar,  danlaq  və
  c
əza  lap  kiçik 
yaşlarından  uşaqlarda    uyğunsuzluq  kompleksinin    inkişafına  yol  açır. 
N
ə
tic
ə
d
ə
 
uşaq  hər  addımda  müstə
qil  h
ə
r
ə
k
ə
t  etm
ə
kd
ə
n  qorxur,  onda 
t
əşəbbüskarlıq inkişafdan qalır. O, sə
hv ed
ə
r
ək danlanacağından və
 ya c
ə
za 
alacağından  qorxur.  Bu  isə
 
uşaqda  ―fə
aliyy
ə
td
ən  qaçma‖  simptomunun  
yaranmasına sə
b
əb olur. Yaşlıların uşağın bacarıqsız, fə
rsiz  v
ə
  qabiliyy
ə
tsiz 
olması  haqqındakı  rə
yi  onda  d
ərin  sarsıntı  yaradır,  psixoloji  müdafiə
 
mexanizml
ərinin  formalaşmasına ə
ng
əl törə
dir.  
 
Utancaq  uşaqlara  daha  çox  ünsiyyə
t  dair
ə
si  m
ə
hdud  olan  t
əkuşaqlı 
ail
ə
l
ə
rd
ə
  v
ə
  ana  il
ə
 
uşağın    birgə
 
yaşadığı  natamam
  ail
ə
l
ə
rd
ə
  rast  g
ə
linir.  
Yegan
ə
 
uşağını  itirmə
kd
ən  qorxan  analar  onları  daim  nə
zar
ə
td
ə
 
saxlayır, 
h
əmyaşıdları ilə
 
ünsiyyə
td
ə
n m
ə
hrum edirl
ə
r.  

 
282 
 
 
 
Qorxu  utancaqlığın  simptom  komplekslə
rin
ə
    aid  edil
ə

ə
lam
ə
tl
ə
rd
ə

biridir.  Qorxunun  mexanizmi  ondan  ibar
ə
tdir 
ki,  uşaq  daim    problem  və
 
münaqişə
l
ərin yaranmasına  bais olmaqdan ehtiyatlanır, xoşagə
lm
ə
z  hallara 
qarşı gözlə
m
ə
 
mövqeyində
 olur.  
 
Utancaq  uşaqlarla  iş  zamanı  psixoloq    aşağıdakı  istiqamə
tl
ə
r
ə
 
üstün 
diqq
ə
t yetirm
ə
lidir: 

 
pozitiv özünüdə
rketm
ənin inkişaf e
tdirilm
ə
si; 

 
uşaqda özünə
 v
ə
 
öz qüvvə
sin
ə
 
inamın yüksə
ldilm
ə
si; 

 
başqalarına qarşı inam hissinin inkişaf etdirilmə
si; 

  qorxunun korreksiya edilm
ə
si; 

  b
ə
d
ə
n g
ərginliyinin aşağı salınması;
 

 
öz emosiyalarını ifadə
 etm
ək bacarıqlarının inkişafı;
 

 
kollektiv iş vərdiş
l
ərinin inkişaf etdirilmə
si; 

 
özünə
n
ə
zar
ə
t v
ərdişlərinin formalaşdırılması;
 
Uşaqlarda  utancaqlığın  sə
b
ə
bl
ərinin  diaqnostikasında  psixoloq  aşağı
-
dakı  metodikalardan istifadə
 ed
ə
 bil
ə
r: 
1. 
―Ailə
 r
əsmi‖ testi;
 
2. 
Qorxunun diaqnostikası metodikası (Amen testinin 
 
         
modifikasiyası);
 
3. P. Beyker v
ə
 
M.Alvordun ―Uşaqda hə
y
əcanlılığın müə
yy
ə

     edilm
əsi kriteriyaları‖ sorğusu;
 
 
Utancaq  uşaqlarla  iş  zamanı  əsas  çə
tinlik    onlarla 
ə
laq
ənin,  etibarlı 
münasibə
tl
ərin  yaradılmasında  özünü  göstə
rir.  Bu  zaman  t
ə
l
ə
sm
ə
k   
lazım 
deyildir.  Psixoloq  çalışmalıdır  ki,  uşaq  ona  alışsın,  qarşılıqlı  ünsiyyə
t
ə
 
qoşulmaqda  təşəbbüs  göstərsin.  Bundan  sonra  psixoloqun  iş    otağında 
uşaqla  fərdi  iş  aparmaq  olar.  Kiçik  yaşlı  uşaqlarla 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin