Ər psixologiya elminin sürə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Valideynl ə rl ə m ə lumatverici – maarifl ə ndirm ə
- 1.4.3. Müə lliml ər arasında aparılan psixoloji maariflə ndirm ə işinin m ə
- Pedaqoji konsiliumların
|
tin ‖ v ə ya mürə kk əb davranışlı uşaqlarla aparılan profilaktika və korreksiya işlə ri, ail ə v ə valideynl ə rl ə iş çox mühüm, mürə kk ə b v ə z ə ruri f ə aliyy ə t sah ə sidir. Bu istiqam ə td ə aparılan işlə r pedaqoq, psixoloq, h əmçinin sosial pedaqoq və xüsusi -pedaqoji-psixoloji xidm ə t sah ə l ə rini d ə ə hat ə edir. M əlum olduğu kimi ―çə tin ‖ uşaq və yeniyetm ə l ərin davranış qüsurlarının profilaktikası və korreksiyası sa h ə sind ə h əyata keçirilə n t ə dbirl ər bütöv bir sistemdir v ə burada ail ə ə sas t ə sir ə malikdir. “Çətin” uşaqların davranış qüsurlarının yaranmasında ailə daxili münasibə tl ə rd ə ki disharmoniya v ə nöqsanların təsiri heç də az deyildir. Bu baxımdan psixoloq valideynlə rl ə psixoprofilaktika v ə korreksiya m ə qs ə dil ə apardığı işlə rd ə aşağıdakı cə h ə tl ə r ə xüsusi diqqə t yetirm ə lidir: 127 - ail ə münasibə tl ə rind əki disharmoniyanın və ail ə t ə rbiy ə sind ə ki qüsurların aradan qaldırılmasının profilaktikası mə qs ə dil ə m ə lumatverici - maarifl əndirici işin həyata keçirilmə si; - ail ə t ə rbiy əsi tipinin müə yy ə nl əşdirilmə si, valideynl ərin uşaqlarla münasibə tini v ə bütövlükdə ail ədaxili münasibə tl ərin öyrə nilm ə si m ə qs ə dil ə diaqnostik iş l ə rin h əyata keçirilmə si; - ail ə üzvləri arasında sağlam qarşılıqlı münasibə tl ə rin b ə rpa edilm ə si m ə qs ə dil ə kompleks korreksiyaedici t ə dbirl ə rin h ə yata keçirilmə si v ə ail ə t ə rbiy ə sind ə özünü göstə r ən qüsurların korreksiyası. Uşaq və yeniyetm ə l ə rin t ə rbiy ə sind ə ki k ənaraçıxma hallarının profilak - tikası və korreksiyası mə qs ə dil ə psixoloq ail ə l ə rl ə aşağıdakı istiqamə tl ə rd ə t ə dbirl ə rin h əyata keçirilmə sini diqq ə t m ə rk ə zind ə saxlamalıdır. Valideynl ə rl ə m ə lumatverici – maarifl ə ndirm ə işlə ri ail ə t ə rbiy ə sind ə v ə ail ədaxili münasibə tl ə rd ə yol verilmiş mümükün qüsurların profilaktikası m ə qs ə dil ə h əyata keçirilir. Bu mə qs ə dl ə valideynl əri uşaq və yeniyetm ə l ə rin r ə ftar v ə davranışında pozğunluqlara sə b ə b olan ail ə münasibə tl ə ri tipl ə ri il ə tanış etmək lazımdır. Ailədaxili münasibə tl ə rd əki qüsurların ə sas m ə nb ə yi ail ə cütlüyü adlanan ə rl ə arvad arasındakı disharmoniya və onu şə rtl ə ndir ə n ail ə münaqişə l ə ridir. Ail ə münaqişə l əri mürə kk ə b sosial hadis ə dir. Bu m ünaqişə l ə r bir t ə r ə fd ə n ə rl ə arvadın münasibə tl ə rind ə ki soyuqluq, yadlaşma, get -ged ə onların formal xarakter alması, digə r t ə r ə fd ən şəxsi ustanovkaların, rol gözlə m ə l ə rinin t əhrif olunmasıdır. Sağlam ailə d ə h ə r bir ail ə üzvünün psixoloji rolu olur. Bel ə ail ə l ə rd ə mütə h ərrik müvazinət, ümumini ə ks etdir ə n ail ə ―Biz‖i formalaşır, ail ədaxili münasibə tl ə rd ə yarana bil ə c ə k ziddiyy ə tl ə ri v ə münaqişə l ə ri ail ə nin h ər bir üzvü tə r ə find ə n s ə rb əst aradan qaldırmaq ist ə yi olur. Ah əngdarlıq olmayan ailə l ə rd ə is ə qarşılıqlı münasibə tl ə r s ə mimiy- y ə td ən uzaqdır, müvazinə t tez-tez pozulur, ail ə daxili v ə xarici funksiyaların h əllinin optimal yollarını müə yy ə nl əşdirmə kd ə çə tinlikl ər özünü göstə rir. 128 Bel ə ail ə d ə h ə r bir ail ə üzvü özünün üstünlüyünü, şə xsi iddia v ə t ə l ə bl ə rini qabarıq şə kild ə ortaya ataraq ail ə d ə ziddiyy ə t v ə münaqişə l ə rin alovlanma- sına bais olur. Nə tic ə d ə, uzunmüddətli münaqişə l ə r fonunda ail ə daxili m ə n əvi iqlim korlanır, ailə üz vl ə r ə arasında sosial və psixoloji adaptasiya aşağı enir, ümumi ailə m ənafeyi o cümlə d ən uşaqların tə rbiy əsi üçün birg ə f ə aliyy ə t t əşəbbüs və s ə yl ə ri itir. Ail ə d ə artan psixoloji g ə rginlik ail ə üzvləri arasında açıq ifadəli emosional pozğ unluqlara, nevrotik ə hval- ruhiyy ə y ə , ail ə üzvlərinin daimi narahatlığına , uşaqlara qarşı zorakılığı və baxımsızlığ a g ətirib çıxarır. Ə r- arvad cütlüyü arasındakı disharmoniya uşağın emosional və şəxsi inkişafına mə nfi t əsir göstə rir ki , bu da uşaq bə yeniyetm ə l ə rin davranışında normadan kənara çıxma hallarının ə sas m ə nb ə l ə rind ə n biridir. Korlanmış ə r- arvad münasibə tl əri dolayı yolla valideyn–övlad münasibə tl ə rin ə, bununla da uşaq və yeniyetm ə l ərin davranış və t ə rbiy ə sind ə qüsurların yaranmasına güclü təsir göstərmiş olur. Mə h ə bb ə t, n əvaziş və qayğı uşaqlarda təhlükəsizlik hissi, açıq - aşkar imtina və baxımsızlıq is ə aqressivliy ə , emosional qeyri yetkinliy ə s ə b ə b olur. Psixoloqun valideynl ə rl ə apardığı ma arifl ə ndirm ə işlə ri ə r-arvad cütlüyü arasındakı münasibə tl ərin uşaqların tə rbiy ə sin ə t ə sirin ə v ə ail ə t ə rbiy ə si tipl ərinin izahına yönə lm ə lidir. Bel ə iş formaları mühazirə l ə rd ə n, seminarlardan, söhbə tl ə rd ən, mütə x ə ssisl ə rin (psixoloq, h əkim, hüquqşünas v ə s.) d ə c əlb edildiyi tematik valideyn yığıncaqlarından ibarə t ola bil ə r. 1.4.3. Müə lliml ər arasında aparılan psixoloji maariflə ndirm ə işinin m ə zmunu v ə formaları Müə llim v ə t ə rbiy əçinin peşə kar f ə aliyy ə tinin s ə m ə r ə lil iyi onların peşə mühiti ilə yanaşı, pedaqoji ünsiyyət bacarıqlarından, şagirdlərin yaş və psixoloji xüsusiyyə tl ə ri haqqında bilikl ə rinin s ə viyy ə sind ən, başqa sözlə 129 des ək, peşə s əriştə liliyind ə n ə h ə miyy ə tli d ə r ə c ə d ə asılıdır. Müasir dövrdə milli t ə hsil sistemimiz n ə tic əyönümlü və şə xsiyy ətyönümlü strategiya üzrə inkişaf etmə kd ə dir. Bu prosesd ə psixoloji komponent vacib amill ə rd ə n biri kimi ciddi n ə z ə r ə alınmalıdır. Hə l ə XIX ə srd ə t ə hsild ə bu amilin rolunu yüksə k qiym ə tl ə ndir ə n rus ə dibi t ənqidçisi B .Q.Belinski yazırdı: ―Psixologiyaya əsaslanmayan pedaqogika anatomiyanın mövcudluğundan xə b əri olmayan fiziologiya kimi yoxsuldur‖. Müasir dövrdə pedaqoji f ə aliyy ə td ə psixoloji bilikl ə rin artan ə h ə miyy ə ti, şə xsiyy ə tl ərarası münasibə tl ə rin xarakterind ə ba ş verə n d əyişikliklə r insanlarda affektivliyin artması, ünsiyyətin funksional imkanlarının genişlə nm ə si v ə xarakterc ə d əyişmə si il ə bağlıdır. Pedaqoji fə aliyy ə t sah ə sind ə çalışan müə llim v ə t ə rbiy əçilərin çoxu etiraf edir ki, onlar ali və orta ixtisas m ə kt ə bl ə rind ə psixologiya üzrə ə ld ə etdikl ə ri n ə z ə ri-psixoloji bilikl ə rd ə n razı deyillə r. Eyni v ə ziyy ət onların praktik psixoloji hazırlığında da özünü göstə rir. Ali pdeaqoji m ə kt ə bl ə rd ə g ə l ə c ək müə lliml ərin psixoloji hazırlıq s ə viyy ə si il ə müasir mə kt ə bin müə llimin ə veril ən peşə kar f ə aliyy ə t t ə l ə bl ə ri arasındakı ziddiyyət danılmaz fakta çevrilmişdir. Müə llimin psixoloji s əriştə liliyi onun peşə kar f ə aliyy ə tinin z ə ruri t ə rkib hiss əsi olduğuna görə , h ər şeydə n ə vv ə l ali m ə kt ə bl ə rd ə psixologiya kursunun praktik istiqam ə ti, psixoloji bilikl ərin konstruktiv imkanları genişlə ndirilm ə lidir. Fikrimizc ə, müə llimin peşə kar psixoloji s əriştəliliyinin yüksə ldilm ə sind ə aşağıdakı amillə r kompleks şə kild ə n ə z ə r ə alınmalıdır: - psixologiya üzrə qazanılmış bilik, bacarıq və v ərdişlə rin s ə viyy ə si; - müəllimin öz gə l ə c ək peşə kar pedaqoji f ə aliyy ə tind ə psixoloji bilikl ə rin rolunu v ə ə h ə miyy ətini aydın də rk etm ə si; - şagirdlə rl ə iş prosesində psixoloji bilikl ə rd ə n istifad ə bacarıqları; 130 - uşaqların idrak proseslə rinin, emosional v ə iradi al ə minin, xarakter ə lam ə tl ə rinin formalaşdırılmasında, psixoloji situasiyanın qiymə tl ə ndiril- m ə sind ə rasional t əsir metodlarından istifadə bacarıqları; - uşağın hə rt ə r əfli inkişafı üçün onun psixikasına uzunmüddə tli optimal t əsir imkanları. T ə hsil sistemind ə praktik psixoloji xidm ət şə b ə k əsinin genişlə nm ə si z ə ruri h ə yati t ə l ə bat v ə reallıqdır. Uzun müddət peşə kar pedaqoji f ə aliyy ə t sah ə sind ə çalışan müə lliml ər ixtisasartırma və t ə kmill əşdirmə kursları vasit ə sil ə psixologiya elmind ə ki yenilikl ə rd ə tanış olsalar da, indi bu sahə d ə işin ağırlıq mə rk ə zi ə h ə miyy ətli şə kild ə m ə kt əb psixoloqunun üzə rin ə düşür. Onun iş sistemində müə lliml ər arasında aparılan psixoloji maariflə ndirm ə üzrə işlər müə yy ə n yer tutur. Bu istiqam ə td ə aparılacaq işlə rin sistemind ə aşağıdakı mə s ə l ə l ə r diqq ə t m ə rk ə zind ə saxlanılmalıdır: - müə lliml ərin ümumi psixoloji savadının yüksə ldilm ə sin ə kömə k etm ə k; - şə xsiyy ətin inkişafı prosesini öyrə nm ək üçün asan dioqnostik metodikaları mə nims ə m ə kd ə onlara kömək göstə rm ə k; - şagirdlə rin v ə şagird kollektivinin psixi inkişafında müşahidə olunan qüsurların aradan qaldırılmasında psixoloji biliklə r ə istinad edilm ə sini t ə min etm ə k; Psixoloqun müə lliml ə rl ə işi o halda sə m ə r ə ver ə bil ər ki, müə lliml ər öz peşə f ə aliyy ə tinin mahiyy ə tini d ə rk ed ə r ək özünütə hsil v ə özünüinkişafın z əruriliyini anlamış olsunlar. Pedaqoji konsiliumların t əşkili v ə keçirilmə sind ə psixoloq öz mütə x əssis mövqeyini ortaya qoymağa bacarmalı, şagirdlər haqqında m əlumatların yalnız müə lliml ə rd ən deyil, müxtə lif m ə nb ə l ə rd ə n ə ld ə edilm əsinin mümkünlüyünü və z ə ruliliyini əsaslandırmağı bacarmalıdır. Psixoloqun müə lliml ə rl ə işinin ə sas m ə qs ə di pedaqoji prosesin h ə r bir uşağın azad inkişafı mühitinə çevrilmə sin ə yardım göstə rm ə kd ə n, t ə lim- t ə rbiy ə prosesind ə h ər bir uşağın fə aliyy ə tinin, maraq v ə meyll ə rinin 131 formalaşmasına əlverişli zə min yaratmaqdan ibar ə tdir. Bu m ə qs ə dl ə r ə nail olmaq üçün psixoloq ilk növbə d ə müə lliml ər arasında müasir pedaqoji - psixoloji n ə z ə riyy ə l ə rin f ə al t əbliğinə nail olmalıdır. Şagirdlə rin t ə limi, t ə rbiy ə si, i nkişafı və bu prosesl ə rl ə bağlı fə aliyy ə t motivl ə rinin diqq ə tl ə öyrə nilm ə si psixoloqun müə lliml ə r ə işinin sistemində önəmli rol oynayır. Psioxoloq müə lliml ə rl ə şagirdlər arasındakı qarşılıqlı münasibə tl ə rin öyrə nilm ə sin ə, bu münasibə tl ə rin humanist, de mokratik, qarşılıqlı ə m əkdaşlıq, uşaq şə xsiyy ə tin ə hörmə t prinsipl ə ri əsasında qurulmasına həssaslıqla yanaşmalıdır. Pedaqoji kollektivlə iş prosesinə qoşulmaqla psixoloq müə lliml ə r v ə m ə kt ə b r ə hb ə rl əri arasında mə n ə vi c ə h ə td ən sağlam və işgüzar qarşılıqlı münasibə tl ə rin b ə rq ərar olmasına, onların pedaqoji -psixoloji m ə d ə niyy ətinin, peşəkarlığının yüksə ldilm ə sin ə, davranış və f ə aliyy ə td ə daimi refleksiyanın yaranmasına xüsusi diqqə t yetirm ə lidir. Qeyd olunan v ə zif ə l ə rin yerin ə yetirilm əsi üçün mə kt ə b psixol oqu müə lliml ə rin daimi f ə aliyy ə t göstə r ə n seminarını t əşkil edir, burada müə lliml ərin peşə f ə aliyy ə ti il ə bağlı müxtə lif pedaqoji-psixoloji probleml ərin müzakirə l ərini keçirir. Belə müzakirə l ə rd ə müə lliml ə rl ə yanaşı sinif rə hb ə rl əri, uşaq birliyi təşkilatının r ə hb ə ri v ə m ə kt ə b r ə hb ə rl ə ri d ə iştirak etmə lidir. M ə kt ə bd ə t əşəkkül tapmış xeyirxah ə n ə n ə l ə rin daha da möhkə ml ə ndirilm əsi, şagird özünüidarəsinin müxtəlif formalarının inkişaf etdirilm ə si istiqam ə tind ə apardığı sə m ə r ə li f ə aliyy ə tinin n ə tic ə l əri heç şübhə siz psixoloqun m ə kt ə bin pedaqoji v ə şagird kollektivi arasında mə rk ə zi v ə nüfuzlu bir sima kimi mövqelərinin möhkə ml ə nm ə sin ə etibarlı tə minat yaratmış olur. Milli t ə hsil sistemimizd ə h əyata keçirilən kompleks islahatlar müasir m ə kt əbin müə llimin in peşə hazırlığını yüksə ltm ə yi, psixoloji s əriştə liliyini artırmağı tə l əb edir. Aydındır ki, hər hansı pedaqoji və zif ə ni h ə yata keçirmək üçün psixoloji biliklə r v ə onlardan konkret şə raitd ə istifad ə bacarıqları tə l ə b olunur. Ona görə d ə , m ə kt ə bd ə çalışan psixoloq 132 müə lliml ər arasında psixoloji biliklə rin t əbliği istiqamə tind ə sistemli iş aparmalı, onların ümumi psixoloji cavadının artırılmasına kömə k etm ə kdir. T ə lim, t ə rbiy ə v ə inkişafla bağlı və zif ə l ə rin h əyata keçirilmə sini t ə min etm ə k ə slind ə h ər bir müəllimin peşə kar f ə aliyy ə tinin əsasını təşkil edir. Böyümə kd ə olan g ə nc n əslin taleyi üçün mə suliyy ə t hiss ed ə n, psixologiya elmin ə v ə onun h ə l ə istifad ə olunmamış geniş imkanlarına inan an h ə r bir müə llim h ə min v ə zif ə l əri uğurla reallaşdıra bilə r. Ali pedaqoji m ə kt ə bl ə rd ə t ə l ə b ə lik ill ə rind ə bütün ixtisasların t ə l ə b ə l əri psixologiya kursunu öyrə nir, b ə zi ixtisaslarda is ə m ə kt ə bd ə psixoloji xidm ətin ümumi nə z ə ri m ə s ə l ə l ə ri il ə tanış olurlar. Müasir dövrdə, müəllimin pedaqoji şüuruna, yeni pedaqoji tə f əkkürə ə saslanan t əhsil quruculuğu prosesində h ər bir müə llim psixoloji bilik v ə bacarıqlara böyük tə l əbat hiss edir. Ona görə d ə , bu sah ə d ə ki mövcud boşluğu doldurmaq üçün psixoloji xidmə t sisteminin v ə onu h əyata keçirə n ə sas şə xs kimi praktik m ə kt əb psixoloqunun üzə rin ə bir sıra və zif ə l ər düşür: 1. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|