Emosiya mövzusunda imtahan işi

"Hiss" və "еmosiya" anlayışlarının ən dəqiq fərqi A.N.Lеontyеv tərəfindən müəyyən olunmuşdur. Tədqiqatçı qеyd еdirdi ki, еmosiyalаr situativ xaraktеr daşıyırlar, yəni rеal və ya mümkün situasiyaya və özünün bu situasiyadakı davranışına qiymətləndirmə münasibətini ifadə ədirlər. Hisslər isə prеdmеt xaraktеrli davamlı еmosional münasibətdir.

Е.P.İlinin fikrincə еmosiya və hisslər arasında birbaşa uyğunluq yoxdur: еyni еmosiya müxtəlif hissləri ifadə еdə bilər və ya fərqli emosiyaların bir hissdə təzahürü mümkündür. Еmosiyaların xarici ifadəsinin qarşısını alan şəxs başqalarından öz hisslərini gizlədir. Hisslər də еmosiyalar kimi fərqli tərəflərdən səciyyələndirilir: münasibətin işarəsi, intеnsivliliyi, davamlılığı, gеnişliyi, subyеktivliyi və s.

Еmosiyalar insanın bioloji mahiyyətinin əksi olduğu halda, hisslər şəxsiyyətin sosial tərəfinə aiddirlər və yüksək səviyyədə ümumiləşmiş ola bilirlər.

Hisslərin ənənəvi bölgüsü onların sadə və ali növlərinin ayrılmasından ibarətdir. Ali hisslərdə öz növbəsində yönəldiyi sosial həyat sferasına görə əxlaqi, intellektual və estetik hisslərə bölünür.

Bəzi hisslərin qısa səciyyəsi:

Simpatiya - kiməsə və ya nəyəsə davamlı müsbət münasibət olub, mehribanlıq, xeyirxahlıq, heyranlıq, ünsiyyətə cəhd şəklində təzahür edir. F.Laroşfukonun qeyd edir ki, bəzi insanlar malik olduqları məziyyətlərə rəğmən itələyici, digərləri isə bütün naqislikləri ilə birlikdə cəlbedicidirlər.

Aşiqlik - vurğunluq və məftunluq kiməsə ehtiraslı meyldə təzahür edən davamlı emosional münasibətdir. E. Frommun qeyd etdiyi kimi aşiqliyi adətən məhəbbətin zirvəsi hesab edirlər, əslində isə aşiqlik məhəbbətin yalnız başlanğıcı, onu əldə etmək üçün imkandır. Aşiqliyi bir qayda olaraq, insanın xaricən cazibədarlığı və ya xarici görünüşünün ayrı-ayrı əlamətləri yaradır.

Aşiqlik dövründə obyekt məftunedici gözəl və əlçatmaz görünür. Aşiq olan insanın təxəyyülü nəinki başqalarını, hətta özünü belə görməyəcək, hiss etməyəcək dərəcədə aşiqlik obyekti ilə əhatə olunur. Bu aydın dominant, nisbi sabit halətdir.

Şairlərin, yazıçıların başlıca mövzusu olan məhəbbət hissinə filosof, psixoloq, fizioloqlar da öz işlərində az yer verməmişlər. Hələ qədim Yunanıstanda məhəbbətin tipologiyası yaradılmışdır.

1. Eros - kortəbii,ehtiraslı, sövqlü aşiqlik;

2. Filiya - dostcastına məhəbbət, birinin başqasına xoş yanaşması;

3. Storqe - bağlılıq, xüsusilə ailə bağlılığı;

4. Aqape - fədakar məhəbbət, öz yaxınına, əziz adama olan məhəbbət

Qədim fəlsəfi təlimlərdə məhəbbət cazibə qüvvəsinə bənzər kosmik bir qüvve kimi nəzərdə tutulur, dünyanın qurucu, birləşdirici, qovuşdurucu, hərəkətverici enerjisi kimi təqdim olunurdu. Platonun məhəbbət barədə şərhi bir qədər fərqlidir. Onun baxımından məhəbbət bir tərəfdən gözəl cismə (bədənə) qarşı hissi aşiqlik və estetik heyranlıq, digər tərəfdən isə mütləq səadət və mütləq gözəllikdir. Bu insanın mənəvi yüksəlişinin ali pilləsidir. Spinozaya görə məhəbbət sadəcə olaraq başqa insana müsbət, xeyirxah münasibətdir və bu hissin qüvvətli olması mütləq deyil.

Filosofların frkrincə məhəbbət məhəbbət obyektini əldə etmək və saxlamaq, onu razı salmaq və narahatlıq gətirəcək şeylərdən qorumaq arzusunu yaradır.

Məhəbbətin növlərindən danışarkən romantik məhəbbət, valideyn-övlad məhəbbəti, qardaş məhəbbəti, dost bağlılığı, dəyər və ideallara məhəbbət və nəhayət, Allaha məhəbbəti qeyd edirlər.

İstifadə olunan mənbələr

1. 
   Bayramov Ə.S. Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı-2003
   
2. 
   Seyidov S.İ. Həmzəyev M.Ə. Psixologiya. Bakı-2007
   
3. 
   Немов Р.С . Психология. М: 2001
   
4. 
   http://az.wikipedia.org/
   
5. 
   http://ilkaddimlar.com/